Choć od daty złożenia dokumentów ratyfikacyjnych do Konwencji CMR przez Polskę upłynęło już ponad pół wieku (nastąpiło to w dniu 13 czerwca 1962 r.) to niestety poziom świadomości przewoźników i kierowców, o ogromnym znaczeniu listu przewozowego w postępowaniu odszkodowawczym czy windykacyjnym, jak pokazuje praktyka jest bardzo niski, a taki stan rzeczy nierzadko niesie ze sobą ogromne konsekwencje.
Tytułem krótkiego wprowadzenia jedynie przypomnę, iż konwencję CMR stosujemy do każdej umowy o zarobkowy przewóz drogowy towarów pojazdami, gdy miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsce jej przewidzianej dostawy znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się – dlatego, aby móc skutecznie zastosować postanowienia niniejszej umowy międzynarodowej wcale nie musimy weryfikować czy każde z państw przez które realizowaliśmy przewóz jest stroną niniejszej Konwencji, gdyż do poprawnego ustalania właściwości zastosowanie niniejszej Konwencji, należy jedynie ocenić czy dany przewóz był: przewozem zarobkowym, wykonywanym w transporcie drogowym jak również czy miejsce załadunku lub rozładunku towaru znajdowało się w kraju będącym stroną Konwencji. Jednakże, mając na względzie cel niniejszej publikacji – a więc, wskazanie najistotniejszych elementów jakimi cechować powinien się sam list przewozowy, wszelkie pozostałe wątki związane z konwencją CMR zostaną pominięte, a więc:
Co ważne, podczas opracowywania Konwencji CMR w latach 60-tych ubiegłego wieku, nie ustalono jednolitego wzoru listu przewozowego – dlatego też nie znajdziemy nigdzie idealnego „wzoru” listu przewozowego, gdyż może on przyjąć (i przyjmuje) różnorakie formy, i pomimo istnienia kilku bardziej popularnych wzorów, wcale nie można określić iż skorzystanie z mniej popularnego wzoru czyni go nieważnym. Ponieważ w samej konwencji wskazano jedynie w art. 6 na elementy jakimi winien cechować się poprawny list przewozowy, dlatego też przy podjęciu ładunku do przewozu, powinniśmy zweryfikować dany list przewozowy pod kątem jego zawartości, a więc czy zawiera chociażby następujące informację: miejsce i datę jego wystawienia, nazwisko (lub nazwę) i adres nadawcy, nazwisko (lub nazwę) i adres przewoźnika, miejsce i datę przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania, nazwisko (lub nazwę) i adres odbiorcy, powszechnie używane określenie rodzaju towaru oraz sposób jego opakowania, a dla towarów niebezpiecznych ich ogólne uznane określenie, ilość przewożonych sztuk, ich cechy i numery, jak również wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru, koszty związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy) – , instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych i innych, oraz oświadczenie, że przewóz, bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę podlega przepisom niniejszej Konwencji.
Co niezmiernie ważne z praktycznego punktu widzenia Konwencja określa również za brak jakich to elementów (danych) listu przewozowego odpowiada Nadawca, a za jakie Przewoźnik. I tak: za brak nazwiska (lub nazwy) i adresu nadawcy, za brak miejsca i daty przyjęcia do przewozu oraz miejsca jego wydania, za brak nazwiska (lub nazwy) odbiorcy, za brak określenia towaru i opakowania lub ewentualnej informacji o towarach niebezpiecznych, za brak informacji o ilości sztuk i ich cechach, za brak informacji o ciężarze brutto lub innego określenia ilości towaru, za brak instrukcji dotyczących formalności celnych odpowiada za wszelkie koszty i szkody jakie mógłby ponieść Przewoźnik na skutek nieścisłości lub niedostateczności na mocy art. 7 ust. 1 lit a) Nadawca towaru. Natomiast w gestii samego Przewoźnika (a w praktyce często kierowcy) pozostaje zadbanie przede wszystkim o takie elementy listu przewozowego jak: miejsce i data jego wystawienia, nazwisko (nazwę) przewoźnika, określenie ewentualnych kosztów związanych z tymże przewozem, czy też oświadczenie, że dany przewóz podlega Konwencji CMR – w praktyce opatrzenie listu przewozowego logo z napisem „CMR”, jednakże nie oznacza to, że Przewoźnik nie powinien zweryfikować przed przyjęciem towaru również elementów „leżących” po stronie Nadawcy.
Dodatkowo, list przewozowy w razie potrzeby powinien zawierać następujące dane: zakaz przeładunku, koszty, jakie nadawca przyjmuje na siebie, kwotę zaliczenia do pobrania przy wydaniu towaru, zadeklarowaną wartość towaru i sumę przedstawiającą interes specjalny w jego dostawie, instrukcje nadawcy dla przewoźnika dotyczące ubezpieczenia przesyłki, umówiony termin, w jakim ma być wykonany przewóz czy też wykaz dokumentów wręczonych przewoźnikowi.
Natomiast, już w przypadku samego podjęcia towaru Przewoźnik (a w praktyce: kierowca) winien sprawdzić zarówno dokładność danych wpisanych do listu przewozowego jak również widoczny stan towaru i jego opakowania. A w przypadku zaś gdy brak jest możliwości sprawdzenia powyższych elementów, Przewoźnik winien wpisać do listu przewozowego ewentualne zastrzeżeniem oraz je należycie uzasadnić. Nieskorzystanie z tego prawa (niewpisanie do listu przewozowego zastrzeżeń), może skutkować na gruncie art. 9 Konwencji domniemaniem, iż towar i jego opakowanie były w dobrym stanie w chwili przyjęcia przez Przewoźnika jak również, że ilość sztuk, czy cechy towaru i jego numery, były zgodne z oświadczeniami zawartymi w liście przewozowym.
Autor: Kamil Kiwior, prawnik Kancelarii Transportowej LEGALTRANS