W dniu 12 czerwca 2014 roku Sąd Najwyższy wydał uchwałę (II PZP 1/14), w której stwierdził, że zagwarantowanie pracownikowi – kierowcy samochodu ciężarowego – odpowiedniego miejsca do spania w kabinie tego pojazdu podczas przewozów w transporcie międzynarodowym nie zapewnia bezpłatnego noclegu przez pracodawcę w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia o podróżach służbowych[1].
Dlatego przysługuje mu zwrot kosztów noclegu na warunkach i w wysokości określonej w rozporządzeniu.
Po nagłośnieniu tej uchwały u wielu kierowców wykonujących przejazdy gównie na trasach międzynarodowych zrodziło się przekonanie, że przez cały okres pracy pracodawca „oszukiwał” go nakazując mu odbywanie noclegu w kabinie pojazdu nie wypłacając przy tym należnego kierowcy ryczałtu za nocleg. Przekonanie to w wielu przypadkach podsycane było przez osoby związane z różnego rodzaju stowarzyszeniami występującymi rzekomo w obronie interesów kierowców, które na parkingach w trakcie „pauzy” kierowców przekonywały ich do tego, że powinni oni walczyć o swoje pieniądze ofiarując przy tym …. swoją pomoc czy też raczej usługi „działających w ich imieniu” pełnomocników. Oczywiście w znacznej części przypadków kierowcy nie byli informowani o tym, że w konkretnym przypadku sprawa nie jest jednoznaczna i oczywista a przede wszystkim mało kto informował kierowców o przykrych konsekwencjach w przypadku przegrania sprawy (koszty postępowania, koszty zastępstwa procesowego pełnomocników ponoszone przez kierowców) uznając zapewne, że należy utwierdzić kierowcę w przekonaniu że sprawa jest wygrana i nie ma co się zastanawiać nad jej wniesieniem bo roszczenie może się przedawnić.
Powodów takiego stanu było zapewne wiele ale kluczowym wydaje się szok wywołany tym orzeczeniem, które o 180 stopni zmieniało dotychczasowy ugruntowany pogląd, podzielany również przez sądy powszechne, iż zapewnienie noclegu w kabinie samochodu ciężarowego mieści się w zakresie pojęcia zapewnienia bezpłatnego noclegu wskazanego w § 9 ust. 4 rozporządzenia o podróżach służbowych. Powszechne przekonanie wśród kierowców, że należą się im od pracodawców jakieś dodatkowe świadczenia wywołały falę pozwów, którymi sądy pracy zalewane są do teraz.
Podejmując próbę analizy przedmiotowej sprawy należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę na strukturę wynagrodzenia kierowców, szczególnie tych wykonujących kursy międzynarodowe. W znacznej mierze jednym ze składników wynagrodzeniem takich kierowców jest najniższe wynagrodzenie ustalane corocznie rozporządzeniem przez Radę Ministrów[2]. Jednakże w tym wypadku podstawowym składnikiem wynagrodzenia kierowcy są świadczenia związane z wykonywaniem zagranicznej podróży często nazywane potocznie „dietą”. Na wspomnianą w zdaniu poprzednim „dietę” składają się zasadniczo dieta w rozumieniu § 4 ust. 1 rozporządzenia o podróżach służbowych (obecnie § 13 ust. 1) tj. kwota mająca pokryć koszty wyżywienia i inne drobne wydatki oraz ryczałt za noclegi ustalony zgodnie z treścią § 9 ust. 2 rozporządzenia o podróżach służbowych (obecnie § 16 ust. 2) ustalane w kwotach szczegółowo wskazanych dla danego kraju. Jednakże część kierowców zdaje się nie zauważać tego, iż otrzymują oni regularnie zwrot kosztów związanych z wykonywaniem przez nich podróży służbowych, tak jakby próbowali przekonać kogokolwiek, iż świadczą swą pracę wykonywaną niejednokrotnie w ciężkich warunkach, w zamian za wyłącznie minimalne wynagrodzenie. Twierdzą oni np., że o ile co do zasady pracodawca wypłaca im diety na pokrycie kosztów wyżywienia o tyle nie otrzymują oni ryczałtu za nocleg. Kierowcy opierają często swe argumenty na tym, iż niejednokrotnie pracodawcy czy to w tytułach przelewu czy to w pokwitowaniach wypłaty wpisują jako tytuł wypłaty – dieta nie wskazując szczegółowo co obejmuje to stwierdzenie. Nie przekonuje ich nawet wyjaśnienie, iż wypłacona im „dieta” jest wyższa od diety pokrywającej koszty wyżywienia i innych drobnych wydatków argumentując to tym, że nikt nie zabrania pracodawcy wypłacenie diety w kwocie wyższej niż przewiduje to rozporządzenie.
O ile początkowo część sądów uznawała roszczenia kierowców dotyczące wypłaty ryczałtów za noclegi o tyle wydawane w ostatnim czasie wyroki szczególnie Sądu Najwyższego dają nadzieję na to, iż zatrzymana zostanie fala pozwów kierowców przeciwko pracodawcom. Nadzieja ta wynika przede wszystkim z tego, że coraz więcej pracodawców uświadamia sobie fakt, iż sytuacja związana z ryczałtami za noclegi nie jest oczywista i nie ma powodów do poddawania się dyktatowi kierowców i spełnianiu ich nierealnych żądań.
[1] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju z dnia 19 grudnia 2002 r. (Dz.U. Nr 236, poz. 1991). Obecnie § 16 ust. 4 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej z dnia 29 stycznia 2013 r. (Dz.U. z 2013 r. poz. 167).
[2] Obecnie rozporządzeniem regulującym kwestię minimalnego wynagrodzenia jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia z dnia 11 września 2015 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2016 r., Dziennik Ustaw z 2015 r. poz. 1385).
Radca Prawny – Rafał Podborski
Kancelaria Transportowa LEGALTRANS