Jednym z najpoważniejszych problemów związanych z działalnością związaną z krajowym lub międzynarodowym przewozem towarów jest odpowiedzialność za powstałą podczas przewozu szkodę. Kwestia odpowiedzialności odszkodowawczej jest o tyle istotna, że w przypadku wykonywania przewozu rzeczy możemy mieć niejednokrotnie do czynienia często z kilkoma niezależnymi od siebie podmiotami takimi jak: właściciel przewożonych rzeczy, nadawca, spedytor, załadowca, przewoźnik, dalsi przewoźnicy, a także odbiorca. Odpowiedzialność odszkodowawcza może dotyczyć nie tylko przewoźnika, ale tak naprawdę każdego z podmiotów uczestniczących w transporcie towarów.
Międzynarodowy przewóz towarów ma miejsce w sytuacji gdy przyjęcie towaru do przewozu a miejsce dostawy znajdują się w dwóch różnych krajach. Wtedy zastosowanie znajdują przepisy konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) z dnia 19 maja 1956 r. (Dz. U. z 1962 r., nr 49, poz.238), zwaną dalej dla uproszczenia konwencją CMR. Zgodnie z art. 17 konwencji to generalnie na przewoźniku ciąży odpowiedzialność za całkowite lub częściowe zaginięcie lub uszkodzenie towaru. Jednakże zgodnie z treścią aktu prawnego przewoźnik może uwolnić się od ponoszenia odpowiedzialności za uszkodzony towar w przypadku:
– użycia pojazdów otwartych i nie przykrytych opończą, jeżeli to użycie było wyraźnie uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym;
– braku lub wadliwego opakowania towarów, jeżeli towary, ze względu na swe naturalne właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, narażone są na zaginięcie lub uszkodzenie;
– manipulowania, ładowania, rozmieszczenia lub wyładowania towaru przez nadawcę lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek nadawcy lub odbiorcy;
– gdy ze względu na naturalne właściwości niektórych towarów, mogących powodować całkowite lub częściowe ich zaginięcie albo uszkodzenie, w szczególności przez połamanie, rdzę, samoistne wewnętrzne zepsucie, wyschnięcie, wyciek, normalny ubytek lub działanie robactwa i gryzoni;
– niedostateczności lub wadliwości cech lub numerów na sztukach przesyłki;
– przewozu żywych zwierząt.
Nadawca ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec przewoźnika w razie nieścisłości lub niedostateczności wskazanych w liście przewozowym danych takich jak:
– nazwisko (nazwa) i adres nadawcy;
– miejsce i data przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania;
– nazwisko (nazwa) i adres odbiorcy;
– powszechnie używane określenie rodzaju towaru oraz sposób opakowania, a dla towarów niebezpiecznych ich ogólnie uznane określenie;
– ilość sztuk, cechy i numery;
– waga brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru;
– zakaz przeładunku;
– koszty, jakie nadawca przyjmuje na siebie;
– kwoty zaliczenia do pobrania przy wydaniu towaru;
– zadeklarowana wartość towaru i sumy przedstawiającej interes specjalny w jego dostawie;
– instrukcja nadawcy dla przewoźnika dotyczące ubezpieczenia przesyłki;
– umówiony termin, w jakim ma być wykonany przewóz;
– wykaz dokumentów wręczonych przewoźnikowi;
Osobną kategorią odpowiedzialności nadawcy są:
– szkody wyrządzone osobom, wyposażeniu lub innym towarom,
– koszty, których przyczyną byłoby wadliwe opakowanie towaru,
– wszelkie innych dane lub instrukcje, wydane przez nadawcę w celu wystawienia listu przewozowego lub w celu wniesienia ich do niego.
W przypadku powstania szkody w przewozie krajowym towarów gdzie zarówno miejsce załadunku jak dostawy ma miejsce na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej zastosowanie znajdzie ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe (Dz. U. z 2017 r.. poz. 1983). Zgodnie z uregulowaniami tego aktu prawnego odpowiedzialność odszkodowawcza przewoźnika za uszkodzony towar jest bardzo podobna jak w przypadku konwencji CMR. Zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy prawo przewozowe „Przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki.” Podobnie do uregulowań konwencji CMR również i w ustawie prawo przewozowe istnieją uregulowania, które wyłączają odpowiedzialność przewoźnika za powstałą w transporcie szkodę. Tak więc przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania:
– z przyczyn występujących po stronie nadawcy lub odbiorcy, a niewywołanych winą przewoźnika;
– z przyczyn wynikających z właściwości towaru;
– wskutek siły wyższej;
– w przypadku nadania pod nazwą niezgodną z rzeczywistością, nieścisłą lub niedostateczną rzeczy wyłączonych z przewozu lub przyjmowanych do przewozu na warunkach szczególnych albo niezachowania przez nadawcę tych warunków;
– w przypadku braku, niedostateczności lub wadliwości opakowania rzeczy, narażonych w tych warunkach na szkodę wskutek ich naturalnych właściwości;
– w razie szczególnej podatności rzeczy na szkodę wskutek wad lub naturalnych właściwości;
– w sytuacji ładowania, rozmieszczenia lub wyładowywania rzeczy przez nadawcę lub odbiorcę;
– podczas przewozu przesyłek, które zgodnie z przepisami lub umową powinny być dozorowane, jeżeli szkoda wynikła z przyczyn, którym miał zapobiec dozorca.
– kiedy przewoźnik dostarczy przesyłkę bez śladu naruszenia, której masy i liczby sztuk nie sprawdził przy nadaniu;
– w razie przewozu w zamkniętym środku transportowym – w przypadku dostarczenia przesyłki bez śladu naruszenia z nienaruszonymi plombami nadawcy;
Podsumowując, przewoźnik wykonujący drogowy przewóz towarów ma wiele możliwości uwolnienia się od odpowiedzialności odszkodowawczej. Oczywiście każdy przypadek wymaga odrębnej analizy prawnej.
Autor : Adwokat Bartłomiej Kasprzyk, Kancelaria Transportowa LEGALTRANS Sp. z o.o.