Analizując proces legalnego zatrudnienia kierowcy z Ukrainy zasadne wydaje się rozpoczęcie od wyjątku, zgodnie z którym cudzoziemiec nie musi posiadać zezwolenia na pracę, a wystarczającym jest jedynie oświadczenie pracodawcy o zamiarze powierzenia pracy. Jest to możliwe na podstawie ROZPORZĄDZENIA MINISTRA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę, a dokładnie: §1 Powierzenie cudzoziemcowi wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę jest dopuszczalne w przypadku cudzoziemców: będących obywatelami Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, wykonującymi pracę przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby podmiotów powierzających im wykonywanie pracy, jeżeli przed podjęciem przez cudzoziemca pracy powiatowy urząd pracy, właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, zarejestrował pisemne oświadczenie tego podmiotu o zamiarze powierzenia wykonywania pracy temu cudzoziemcowi, określające:
1) nazwę zawodu,
2) miejsce wykonywania pracy,
3) datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy,
4) rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto za pracę,
5) informujące o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy oraz o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców, a praca ta wykonywana jest na podstawie pisemnej umowy na warunkach określonych w oświadczeniu.
Cudzoziemiec objęty powyższą procedurą do pracy w Polsce nie musi posiadać zezwolenia na pracę. Aby zatrudnić obcokrajowca w oparciu o oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy pracodawca musi przede wszystkim wypełnić sam wniosek. Wniosek (czyli „Oświadczenie o zamiarze powierzenia wykonywania pracy obywatelowi Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdowy,
Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy”) może być wypełniony odręcznie bądź elektronicznie za pośrednictwem formularza na stronie internetowej danego urzędu pracy, następnie wydrukowany. Wypełniony wniosek pracodawca powinien złożyć z powiatowym urzędzie pracy właściwym dla miejsca, w którym pracodawca został zarejestrowany. Rejestracja oświadczenia w powiatowym urzędzie pracy jest bezpłatna. Podczas składania wniosku pracodawca musi pamiętać o złożeniu podpisanego pouczenia prawnego, stanowiącego załącznik do oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy. Uzupełnieniem składanych w urzędzie dokumentów (oświadczenia i pouczenia) jest dokument rejestrowy potwierdzający prowadzenie działalności przez pracodawcę. W przypadku spółki może to być aktualny odpis z KRS, w przypadku osoby prawnej zaś będzie do wpis do EDG. Osoby fizyczne nie prowadzące działalności gospodarczej wystarczy, że okażą dowód tożsamości w postaci dowodu osobistego. Warunkiem podjęcia przez cudzoziemca pracy przy tej procedurze jest posiadanie ważnej wizy zezwalającej na wykonywanie pracy lub odpowiedniego zezwolenia pobytowego i wydanej na jego podstawie karty pobytu. Zarejestrowane oświadczenie pracodawca powinien przekazać pracownikowi w celu podpisania z nim umowy, na podstawie której ma być wykonywana praca. Może to nastąpić natychmiastowo, jeżeli cudzoziemiec przebywa obecnie legalnie na terytorium Polski lub niezbędne jest uruchomienie procedury legalizacyjnej, w sytuacji gdy pracownik przebywa poza granicami RP i nie posiada ważnej wizy. Oświadczenie należy wówczas wysłać drogą pocztową do cudzoziemca, który z kolei powinien zgłosić się z nim do najbliższego konsulatu RP w celu otrzymania wizy pobytowej. Procedura wizowa trwa zwykle od tygodnia (Rosja, Ukraina) do nawet 3 tygodni, po jej zakończeniu i uzyskaniu wizy cudzoziemiec może w pełni legalnie przyjechać do pracy w Polsce i podpisać umowę z pracodawcą.
Aby proces zatrudnienia był w pełni legalny, pracodawca musi także pamiętać o dopełnieniu formalności związanych ze zgłoszeniem pracownika do urzędu skarbowego i ubezpieczeniem go w ZUS. Oświadczenie nie jest dokumentem stanowiącym wyłączne potwierdzenie legalizacji pracy u pracodawcy, poświadcza natomiast, że dana osoba ma prawo być zatrudniona u danego pracodawcy. Wykonywanie pracy jest możliwe wyłącznie od momentu podpisania z pracodawcą umowy na piśmie.
Zezwolenie na pracę to podstawowy dokument umożliwiający podjęcie przez cudzoziemca legalnie pracy w Polsce. Uzyskanie zezwolenia na pracę jest możliwe wyłącznie w przypadku osób posiadających odpowiedni dokument pobytowy (wizę z prawem do pracy lub zezwolenie na pobyt czasowy i wydaną na jego podstawie kartę pobytu). W przypadku zezwolenia na pracę stroną ubiegającą się wydanie dokumentu pracodawca.
Art. 88 pkt. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, wskazuje, że zezwolenie na pracę jest wymagane jeżeli cudzoziemiec wykonuje pracę na terytorium RP na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba lub miejsce zamieszkania albo oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajduje się na terytorium RP.
Pracodawca zatrudniający cudzoziemca w oparciu o zezwolenie na pracę powinien pamiętać o wymogu zgodności charakteru pracy opisanego w dokumencie zezwolenia z faktycznie wykonywaną przez cudzoziemca pracą. Tryb i zasady składania wniosku o wydanie zezwolenia na pracę w Polsce dla cudzoziemca regulowane są przez Ustawę o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, rozporządzeniach MPiPS oraz w uchwałach przez poszczególnych wojewodów. W myśl tych przepisów procedura uzyskania zezwolenia na pracę jest jednakowa w każdym z województw, jednak zauważalne różnice pojawiają się w zakresie wymaganych dokumentów, zawodów i rodzajów prac, do których wydanie zezwolenia na pracę nie wymaga uwzględnienia informacji starosty.
Art. 88a wspomnianej ustawy w tym swym ustępie 1 podkreśla, że zezwolenie na pracę jest wydawane na pisemny wniosek pracodawcy po dokonaniu jednorazowej opłaty w wysokości nie większej niż wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wniosek należy kierować do Wojewody właściwego ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi. (Art.88a ust.3 znajdujemy informację, według której w sytuacji, w której specyfika wykonywania przez cudzoziemca pracy nie pozwala na wskazanie głównego miejsca jej wykonywania zezwolenie wydaje Wojewoda mazowiecki)
W związku z tym pierwszym krokiem, jaki powinien wykonać pracodawca zamierzający zatrudnić obcokrajowca, jest zasięgnięcie informacji we właściwym urzędzie wojewódzkim na temat procedury uzyskania zezwolenia na terenie danego województwa. Procedury te określają wymagane dokumenty oraz czy na proponowane stanowisko do wniosku należy załączyć opinię starosty. Gdy opinia taka jest konieczna, powinno nastąpić zgłoszenie krajowej oferty pracy dotyczącej stanowiska, na którym zatrudniony ma zostać cudzoziemiec do powiatowego urzędu pracy właściwego pod względem siedziby, miejsca zamieszkania lub zameldowania pracodawcy. Na postawie zgłoszonej oferty urząd pracy wydaje informację o możliwości lub braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy na lokalnym rynku pracy. Aby zatem móc poczynić dalsze kroki w celu uzyskania zezwolenia na pracę dla cudzoziemca, opinia ta powinna zawierać informację, że na proponowane stanowisko nie ma kandydata posiadającego obywatelstwo polskie. W przeciwnym razie na tym etapie procedury pracodawca traci możliwość uzyskania zezwolenia na pracę.
Składając wniosek warto pamiętać również o treści Art. 88c Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, który wskazuje dwie przesłanki wydania zezwolenia przez Wojewodę. Chodzi tutaj o to żeby:
1) wysokość wynagrodzenia, które będzie określone w umowie z cudzoziemcem, nie była niższa odwynagrodzenia pracowników wykonujących pracę porównywalnego rodzaju lub na porównywalnym stanowisku, oraz aby
2) podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi dołączył do wniosku o wydaniezezwolenia na pracę informację starosty właściwego ze względu na główne miejsce wykonywania pracy przez cudzoziemca o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy w oparciu o rejestry bezrobotnych i poszukujących pracy lub o negatywnym wyniku rekrutacji organizowanej dla pracodawcy, sporządzoną z uwzględnieniem pierwszeństwa dostępu do rynku pracy dla obywateli polskich oraz cudzoziemców, o których mowa w art. 87 ust. 1 pkt 1–11.
Zgodnie z Art. 88h. 1. tej ustawy:
Podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi, od którego jest wymagane posiadanie zezwolenia na pracę, jest obowiązany między innymi do:
1) uwzględnienia w umowie z cudzoziemcem warunków, o których mowa w art. 88c,zawartych wzezwoleniu na pracę;
2) dostosowywania, w przypadku, o którym mowa w art. 88c ust. 6, wysokości wynagrodzeniacudzoziemca do aktualnej wysokości miesięcznego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 90 ust. 7, co najmniej raz w roku;
3) zawarcia z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej oraz przedstawienia cudzoziemcowi przedpodpisaniem umowy jej tłumaczenia na język zrozumiały dla cudzoziemca;
4) przekazania cudzoziemcowi jednego egzemplarza zezwolenia na pracę, którego to zezwoleniedotyczy;
5) informowania cudzoziemca o działaniach podejmowanych w związku z postępowaniemo udzielenie lub przedłużenie zezwolenia na pracę oraz decyzjach o wydaniu, odmowie wydania lub uchyleniu zezwolenia;
Dopiero po otrzymaniu zezwolenia pracodawca ma prawo podpisać z pracownikiem umowę. Zezwolenie wydawane jest na czas określony (nie dłuższy niż 3 lata i może być przedłużane), w trzech egzemplarzach, z których dwa otrzymuje podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi. Wyróżniamy 5 typów zezwoleń na pracę, spośród których najczęściej wydawane jest zezwolenie na pracę typu A. Zezwolenie typu A odnosi się do obcokrajowca, który, wykonuje pracę w Polsce na podstawie kontraktu z pracodawcą mającym siedzibę, oddział, zakład lub miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Etapy rejestracji zezwolenia na pracę:
Wypełnienie wniosku o wydanie opinii starosty (gdy jest konieczna)
Udział w teście rynku pracy (tzw. giełdzie pracy)
Wydanie opinii o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy
Przygotowanie dokumentacji do wniosku i złożenie wniosku o wydanie zezwolenia na pracę
Uzyskanie zezwolenia na pracę
Przekazanie cudzoziemcowi zezwolenia na pracę, rozpoczęcie procedury legalizacji pobytu (jeśli konieczne) i podpisanie w oparciu o zezwolenie umowy.
Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę
Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę jest nową formą legalizacji pracy i pobytu w Polsce cudzoziemców, wprowadzoną wraz z nową ustawą o cudzoziemcach (ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, Dz.U. 2013 nr 0 poz. 1650). Instytucja ta została uregulowana w Rozdziale 2, Działu V tej ustawy. Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę jest dokumentem legalizacyjnym uprawniającym cudzoziemca do podejmowania pracy i pobytu i wydawane na maksymalnie 3 lata, jednak okres ważności zezwolenia może być krótszy, zależny od przedstawionych przez cudzoziemca dokumentów, takich jak umowa z pracodawcą.
Ważne jest to, że cudzoziemiec nie musi uzyskiwać wcześniej zezwolenia na pracę, dokumenty które są niezbędne we wniosku to:
-Wypełniony zgodnie z pouczeniem formularz wniosku oraz jedna kserokopia wypełnionego wniosku; – Cztery fotografie nieuszkodzone, wyraźne, o wymiarach 4,5 x 3,5 cm, przedstawiające osobę bez
6
nakrycia głowy i okularów z ciemnymi szkłami patrzącą na wprost, z otwartymi oczami, nieprzesłoniętymi włosami, z naturalnym wyrazem twarzy i zamkniętymi ustami, z zachowaniem równomiernego oświetlenia twarzy – osoba z wadą narządu wzroku, nosząca okulary z ciemnymi szkłami może dołączyć fotografie przedstawiające ją w okularach z ciemnymi szkłami, a osoba nosząca nakrycie głowy zgodnie z zasadami swojego wyznania – fotografie przedstawiające ją z nakryciem głowy, ale nakrycie to nie może uniemożliwiać identyfikacji osoby;
– Kserokopia ważnego dokumentu podróży (oryginał do wglądu);
– Informacja starosty właściwego ze względu na główne miejsce wykonywania pracy przezcudzoziemca o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych pracodawcy (dokument stanowi efekt przeprowadzonych przez pracodawcę testów rynku pracy). W określonych sytuacjach możliwe jest pominięcie tego dokumentu, jeśli zawód wykonywany przez cudzoziemca znajduje się w wykazie zawodów deficytowych (w art. 10 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy), cudzoziemiec wykonywał wcześniej u danego pracodawcy pracę na tym samym stanowisku, cudzoziemiec był zatrudniony przez co najmniej 3 miesiące u danego pracodawcy w oparciu o oświadczenie o zamiarze powierzenia wykonywania pracy, cudzoziemiec jest zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę, lub będzie wykonywał prace pielęgnacyjno- opiekuńcze lub jako pomoc domowa dla osób fizycznych. W podanych przypadkach niezbędne jest przedstawienie dokumentów to potwierdzających;
– Dokument potwierdzający posiadanie zapewnionego miejsca zamieszkania;
– Podpisana z pracodawcą umowa – umowę o pracę, umowa zlecenie wraz z rachunkami z trzechostatnich miesięcy (w przypadku gdy strona już wykonuje pracę), lub umowę o dzieło;
– Świadectwo pracy od ostatniego pracodawcy (w przypadku gdy cudzoziemiec wykonywał wcześniejprace u innego pracodawcy);
– Dokument poświadczający źródło stabilnego i regularnego dochodu wystarczającego na pokryciekosztów utrzymania siebie i członków rodziny pozostających na utrzymaniu (dla osoby samotnie gospodarującej – 542 zł netto miesięcznie, dla osoby w rodzinie – w wysokości 456 zł netto miesięcznie), np. zeznanie PIT lub zaświadczenie z ZUS;
– Dokumenty potwierdzające posiadanie ubezpieczenia zdrowotnego (np. zaświadczenie z ZUS);
-Zaświadczenie o niezaleganiu z podatkami
Jeżeli cudzoziemiec planuje podjąć pracę u innego pracodawcy, lub na innych warunkach niż określone w decyzji o wydaniu zezwolenia na pobyt czasowy i pracę, wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu cudzoziemca może na wniosek cudzoziemca dokonać zmiany zezwolenia na pobyt i pracę. Nie jest natomiast konieczne wydanie nowego zezwolenia nastąpiła wyłącznie zmiana siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej pracodawcy. Zezwolenie na pobyt czasowy i pracę może zostać cofnięte jeżeli stanowisko określone w zezwoleniu uległo zmianie, lub warunki zatrudnienia (w tym wynagrodzenie) uległy zmianie.
Przy zatrudnianiu na stanowisku kierowcy cudzoziemców, którzy nie są obywatelami UE a będą świadczyć usługi w zakresie międzynarodowego transportu rzeczy warto pamiętać o treści Art. 32a Ustawy o Transporcie Drogowym, zgodnie z którym: Art. 32a Do kierowcy niebędącego obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, zatrudnionego przez przedsiębiorcę mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, wykonującego międzynarodowy transport drogowy rzeczy, stosuje się przepisy Unii Europejskiej dotyczące świadectwa kierowcy. Ponadto znajduje tutaj zastosowanie Art. 39a UoTD przedstawiający szczegółowe warunki zatrudnienia kierowcy.
Autor:
Karolina Wierzchowska, prawnik, specjalista ds. zatrudnienia oraz prawa przewozwego
Katarzyna Sikora, prawnik, specjalista ds. windykacji krajowej i zagranicznej