Analiza przesłanek do zwolnienia podmiotu od odpowiedzialności administracyjnej za naruszenia przepisów ustawy o czasie pracy kierowców, ustawy o transporcie drogowym oraz ustawy prawo o ruchu drogowym.
Zarówno unormowania ustawy o transporcie drogowym jak i ustawy prawo o ruchu drogowym przewidują możliwość zwolnienia się od odpowiedzialności przewoźnika prowadzącego działalność gospodarczą za najczęściej pojawiające się naruszenia podczas wykonywania transportu drogowego zarówno przez kierowców zatrudnionych o przewoźnika na podstawie umowy o pracę jak i na podstawie innych umów o charakterze cywilnoprawnym. Najczęściej pojawiające się naruszenia w transporcie drogowym to naruszenia związane z przejazdem pojazdami nienormatywnymi (których naciski osi wraz z ładunkiem lub bez ładunku są większe od dopuszczalnych, przewidzianych dla danej drogi w przepisach o drogach publicznych, lub których wymiary lub rzeczywista masa całkowita wraz z ładunkiem lub bez niego są większe od dopuszczalnych). Częste naruszenia dotyczą też ustawy o czasie pracy kierowcy z dnia 16 kwietnia 2004 r. oraz rozporządzenia nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 w zakresie dotyczącym przekroczenia norm czasu pracy kierowcy.
Polskie ustawodawstwo związane z transportem drogowym przewiduje możliwość uwolnienia się od odpowiedzialności za powyższe naruszenia. Z punktu widzenia osoby wykonującej przewóz drogowy najistotniejsze są trzy normy prawne umiejscowione w ustawie o transporcie drogowym oraz w ustawie – prawo o ruchu drogowym. Pierwsza norma prawna została wyrażona w art. 140aa ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1260) zgodnie z którym „nie wszczyna się postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej, o której mowa w ust. 1 (przejazd pojazdów nienormatywnych bez zezwolenia – przyp. aut.), wobec podmiotu wykonującego przejazd, a postępowanie wszczęte w tej sprawie umarza się, jeżeli:
1) okoliczności sprawy i dowody wskazują, że podmiot, o którym mowa w ust. 3 pkt 1:
a) dochował należytej staranności w realizacji czynności związanych z przejazdem,
b) nie miał wpływu na powstanie naruszenia lub
2) rzeczywista masa całkowita pojazdu nienormatywnego nie przekracza dopuszczalnej wielkości lub wielkości określonej w zezwoleniu, o którym mowa w art. 64 ust. 1 pkt 1, a przekroczenie dotyczy wyłącznie nacisku osi pojazdu w przypadku przewozu ładunków sypkich oraz drewna.”
Druga norma prawna została zawarta w art. 92b ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2017 r., poz. 2200) zgodnie z którym „nie nakłada się kary pieniężnej za naruszenie przepisów o czasie prowadzenia pojazdów, wymaganych przerwach i okresach odpoczynku, jeżeli podmiot wykonujący przewóz zapewnił:
1) właściwą organizację i dyscyplinę pracy ogólnie wymaganą w stosunku do prowadzenia przewozów drogowych, umożliwiającą przestrzeganie przez kierowców przepisów:
a) rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85,
b) rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym,
c) Umowy europejskiej dotyczącej pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe (AETR), sporządzonej w Genewie dnia 1 lipca 1970 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 409);
2) prawidłowe zasady wynagradzania, niezawierające składników wynagrodzenia lub premii zachęcających do naruszania przepisów rozporządzenia, o którym mowa w pkt 1 lit. a, lub do działań zagrażających bezpieczeństwu ruchu drogowego.”
Ostatecznie trzecia norma prawna została zawarta w art. 92c ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2017 r., poz. 2200) zgodnie z którym „nie wszczyna się postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej, o której mowa w art. 92a ust. 1, na podmiot wykonujący przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem, a postępowanie wszczęte w tej sprawie umarza się, jeżeli:
1) okoliczności sprawy i dowody wskazują, że podmiot wykonujący przewozy lub inne czynności związane z przewozem nie miał wpływu na powstanie naruszenia, a naruszenie nastąpiło wskutek zdarzeń i okoliczności, których podmiot nie mógł przewidzieć, lub
2) za stwierdzone naruszenie na podmiot wykonujący przewozy została nałożona kara przez inny uprawniony organ lub
3) od dnia ujawnienia naruszenia upłynął okres ponad 2 lat.”
Pomimo ustawowej możliwości nienakładania kar pieniężnej przez odpowiednie powołane do tego organy (np. Inspekcję Transportu Drogowego) opierając się na stanowisku Inspekcji Transportu Drogowego, sądów administracyjnych oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego w zasadzie bardzo trudno jest spełnić oczekiwania stawiane przez organy władzy państwowej przedsiębiorcom wykonującym w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej transport drogowy osób i rzeczy, tak aby spełnić przesłanki określone w art. 140aa ust. 4 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. prawo o ruchu drogowym oraz w art. 92b i 92c ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym.
Sądy administracyjne prezentują jednolite stanowisko zgodnie z którym odpowiedzialność na podstawie przywołanych przepisów ma charakter obiektywny, co oznacza, że jest niezależna od winy podmiotu naruszającego obowiązki lub warunki przewozu, to jest winy kierowcy (Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia z dnia 7 marca 2017 r., sygn. akt: II GSK 1529/15). Innymi słowy stwierdzenie naruszenia praktycznie prawie zawsze jest równoznaczne z wymierzeniem kary pieniężnej. Z drugiej strony sądy administracyjne wskazują, że przedsiębiorca może podjąć pewne kroki które mogą zwiększyć szansę na wykluczenie jego odpowiedzialności w zakresie powstania naruszenia, co może przełożyć się na brak wszczęcia postępowania administracyjnego w tym zakresie i umorzenie postępowania. Jako przesłanki można wymienić:
– prowadzenie odpowiednich szkoleń;
– dokonywaniu kontroli kadry pracowniczej;
– odpowiedni dobór kadry;
– dyscyplinowanie osób faktycznie wykonujących przewóz drogowy;
(np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 5 października 2017 r., sygn. akt: III SA/Gd 315/17)
– właściwy system motywacyjny;
– badanie czy pojazd odpowiada określonym normom
(np. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 11 maja 2017 r., sygn. akt: VI SA/Wa 12/17)
– wydawanie odpowiednich poleceń kierowcom;
– odpowiednia organizacja pracy;
(wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 2 sierpnia 2017 r., sygn. akt: II SA/Gl 443/17)
Podsumowując, wskazanie powyższych przesłanek w postępowaniu administracyjnym prowadzonym przez odpowiednie organy niekoniecznie może doprowadzić do umorzenia postępowania lecz może znacząco zwiększyć szansę na uzyskanie takiego rozstrzygnięcia.
Autor: Adwokat Bartłomiej Kasprzyk, Kancelaria Transportowa LEGALTRANS Sp. z o.o.