Przewoźnik, który narusza obowiązujące przepisy i nie spełnia określonych w nich wymogów, powinien liczyć się z możliwością cofnięcia posiadanych zezwoleń i licencji. Do utraty wymaganych w transporcie dokumentów czasami może dojść również na skutek innych zdarzeń, takich jak zrzeczenie się przez niego posiadanych uprawnień. W takiej sytuacji nie będziemy mieć jednak do czynienia z ich cofnięciem, a wygaśnięciem, co zostało wyraźnie zróżnicowane w ustawie o transporcie drogowym.
Czynność zrzeczenia się, powołując się na definicje słownikowe, oznacza dobrowolne zrezygnowanie z czegoś, co przysługuje danej osobie, wyrzeczenie lub wyzbycie się czegoś z własnej woli. Na gruncie prawnym możliwe jest zrzeczenie się roszczenia (art. 203 KPC) lub innego rodzaju uprawnień, takich jak prawo do odwołania (art. 127a KPA), ograniczone prawo rzeczowe (art. 246 KC), dziedziczenie (art. 1048 KC). Istotą zrzeczenia się jest zaniechanie realizowania określonego prawa lub występowania z określonym roszczeniem, jednakże bez jednoczesnego przenoszenia przysługującego uprawnienia na inny podmiot, inaczej – odstąpienia go drugiej osobie. Rezygnacja z czegoś ma tym samym charakter jednostronny i trwały. Zrzeczenie się roszczenia lub prawa pociąga najczęściej za sobą skutek w postaci jego wygaśnięcia, co wiąże się z niemożliwością powołania się na to prawo lub roszczenie w przyszłości.
Zrzeczenie się uprawnień w transporcie drogowym
Ustawa o transporcie drogowym dopuszcza, by przewoźnik zrzekł się przysługujących mu uprawnień, wynikających z uzyskanego zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika lub licencji. Możliwość zrzeczenia się zezwolenia lub licencji wynika wprost z art. 16 ust. 1 pkt 1 oraz art. 16 ust. 2 pkt 2 ustawy o transporcie drogowym. Jak zostało wspomniane już we wstępie, skutkiem dokonania tej jednostronnej czynności, jest wygaśnięcie posiadanych uprawnień. Do zrzeczenia się zezwolenia lub licencji, wiążących się w praktyce z zamknięciem prowadzonej działalności, może dojść z różnych przyczyn, takich jak brak rentowności, dochodowości przedsiębiorstwa, potrzeba przebranżowienia się, czy sytuacje życiowe.
Wygaśnięcie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub licencji następuje z mocy prawa, z chwilą zrzeczenia się zezwolenia lub licencji. Do dokonania tej czynności nie jest więc potrzebna zgoda właściwego organu, czy też spełnienie innych, określonych wymogów.
Jak dokonać zrzeczenia się zezwolenia lub licencji?
Zrzeczenie się zezwolenia lub licencji musi zostać przekazane w formie zawiadomienia (oświadczenia) do właściwego organu, który wydał zezwolenie lub licencję. Zawiadomienie to może zostać złożone osobiście lub przez pełnomocnika. Na podstawie otrzymanego zawiadomienia właściwy organ wydaje następnie decyzję administracyjną, stwierdzającą wygaśnięcie zezwolenia lub licencji.
W zawiadomieniu należy wskazać następujące dane: podstawę prawną, jakiego rodzaju dokumentu dotyczy zrzeczenie się (zezwolenie/licencja), wskazanie dnia, od którego przedsiębiorca zrzeka się licencji/zezwolenia, oznaczenie przedsiębiorcy (imię, nazwisko, nazwa, adres, NIP), dane kontaktowe, podpis.
Do składanego zawiadomienia dołącza się również załączniki w postaci oryginału licencji lub zezwolenia oraz wypisów z licencji lub zezwolenia. Przedsiębiorca jest zobowiązany zwrócić te dokumenty niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o wygaśnięciu zezwolenia lub licencji stała się ostateczna.
Czy zrzeczenie się jest dopuszczalne w każdym momencie?
W kontekście czynności zrzeczenia się zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub licencji można spotkać się z pytaniami, czy rezygnacja z posiadanych uprawnień jest w jakimś stopniu ograniczona.
Powołując się na art. 16 ust. 4, należy podkreślić, iż przedsiębiorca nie może dokonać zrzeczenia się swoich uprawnień transportowych w jednym przypadku – gdy nastąpiło już wszczęcie postępowania o ich cofnięcie.
Obowiązki przewoźnika po zrzeczeniu się zezwolenia lub licencji
Zrzeczenie się zezwolenia lub licencji i wiążący się z tym skutek w postaci ich wygaśnięcia nie oznacza, że przewoźnik może całkowicie zapomnieć o prowadzonej działalności. Przepisy wymagają od niego w takiej sytuacji (podobnie jak przy cofnięciu uprawnień), aby przez okres jednego roku, począwszy od dnia, w którym przestał wykonywać transport drogowy, przechowywał i udostępniał osobom uprawnionym do kontroli dokumenty wraz z innymi nośnikami informacji wymaganymi przepisami, o których mowa w art. 4 pkt 22 ustawy o transporcie drogowym.
W jakich jeszcze sytuacjach następuje wygaśnięcie zezwolenia lub licencji w transporcie?
Ustawa wiąże skutek w postaci wygaśnięcia zezwolenia lub licencji nie tylko w przypadku ich zrzeczenia się przez przewoźnika, ale i w razie wystąpienia innych zdarzeń i okoliczności.
Zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego wygasa również, w związku z likwidacją albo postanowieniem o ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy (chyba że zezwolenie ma zostać przeniesione ze względu na m.in. połączenie przedsiębiorstw) oraz wydaniem wobec przedsiębiorcy prawomocnego orzeczenia zakazującego wykonywania działalności gospodarczej w zakresie transportu drogowego lub orzeczenia zakazującego wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.
Licencja wygasa natomiast z upływem okresu, na jaki została udzielona, na skutek śmierci jej posiadacza (w przypadku licencji na przewozy osób taksówką) lub, gdy nastąpi likwidacja albo wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości przedsiębiorcy, któremu została udzielona (chyba że licencja ma zostać przeniesiona).
Licencja wspólnotowa na przewozy międzynarodowe wygasa z kolei wraz z wygaśnięciem zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, ponieważ ustawa uzależnia możliwość wykonywania transportu międzynarodowego od posiadania drugiego z tych dokumentów.