Branża transportowa, nie tylko w Polsce, ale i na świecie, boryka się z poważnym deficytem kierowców zawodowych. W ramach radzenia sobie z tym problemem podejmowane są przede wszystkim działania, mające zachęcić do przyjazdu do naszego kraju cudzoziemców. Tymczasem wielu zapomina, że niedobory na stanowisku kierowcy zawodowego mogą zostać wypełnione również przez osoby z niepełnosprawnością. Pracodawcy, którzy chcą zatrudnić w swojej firmie kierowcę z niepełnosprawnością, powinni zwrócić jednak uwagę na kilka istotnych aspektów.
Niepełnosprawność kierowcy zawodowego i jej stopnie
Mówiąc o zatrudnianiu na stanowisku kierowcy zawodowego osoby z niepełnosprawnością, należy zacząć od wyraźnego podkreślenia, że „niepełnosprawność” jest rozumiana i definiowana różnorako.
W ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych wyodrębniono 3 stopnie niepełnosprawności:
- znaczny stopień niepełnosprawności,
- umiarkowany stopień niepełnosprawności,
- lekki stopień niepełnosprawności.
Osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności to osoba z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolna do pracy albo zdolna do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagająca, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji.
Osoba o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności to osoba z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolna do pracy albo zdolna do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagająca czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych.
Osoba o lekkim stopniu niepełnosprawności to osoba o naruszonej sprawności organizmu, powodującej w sposób istotny obniżenie zdolności do wykonywania pracy, w porównaniu do zdolności, jaką wykazuje osoba o podobnych kwalifikacjach zawodowych z pełną sprawnością psychiczną i fizyczną, lub mająca ograniczenia w pełnieniu ról społecznych dające się kompensować przy pomocy wyposażenia w przedmioty ortopedyczne, środki pomocnicze lub środki techniczne.
Do orzekania o niepełnosprawności uprawnione są w Polsce dwa podmioty: powiatowe zespoły do orzekania o niepełnosprawności (jako pierwsza instancja) oraz wojewódzkie zespoły do orzekania o niepełnosprawności (jako druga instancja).
Kiedy pracodawca może zatrudnić pracownika z niepełnosprawnością?
Samo legitymowanie się przez kandydata na kierowcę zawodowego stopniem niepełnosprawności nie dyskwalifikuje go z możliwości wykonywania zarobkowych przewozów drogowych. Nie jest więc automatyczną przeszkodą do ubiegania się o pracę na tym stanowisku. Należy pamiętać, że tak naprawdę szczegółowe zasady i wymagania dotyczące zatrudniania kierowców w firmach transportowych reguluje przede wszystkim ustawa o transporcie drogowym, w art. 39a i następnych.
Jednymi z przesłanek dopuszczających do pracy na tym stanowisku są: brak przeciwwskazań zdrowotnych i brak przeciwwskazań psychologicznych. Każdy kandydat będzie tym samym opiniowany z osobna przez lekarza medycyny pracy, którego zadaniem jest stwierdzenie istnienia lub braku przeciwwskazań zdrowotnych i psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy zawodowego. Do problematyki niepełnosprawności odnosi się również art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami, zgodnie z którego treścią osoba niepełnosprawna pod względem fizycznym może być kierującym, jeżeli uzyskała orzeczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do kierowania pojazdem.
W ustawie tej, w art. 3 ust. 3a wprost wskazano w dodatku, że niepełnosprawność polegająca na całkowitym albo częściowym ubytku słuchu nie jest co do zasady przeciwwskazaniem zdrowotnym do uzyskania uprawnienia do kierowania pojazdami ani przesłanką jego cofnięcia. Przewidziano jednak w tym zakresie kilka wyjątków, odnoszących się do:
- uzyskania prawa jazdy kategorii D1 lub D,
- uzyskania prawa jazdy kategorii C1 lub C przez osobę, która nie posiada prawa jazdy kategorii B albo posiada je przez okres krótszy niż 2 lata,
- cofnięcia uprawnień w zakresie prawa jazdy kategorii C lub C1 osobie, która w wyniku nagłego zdarzenia utraciła słuch w stopniu uniemożliwiającym jej rozumienie mowy z odległości jednego metra, w tym przy zastosowaniu aparatów słuchowych lub implantów słuchowych – przez okres roku od tego zdarzenia
W praktyce nie ma więc najczęściej żadnych przeszkód, aby zatrudniać jako kierowców zawodowych osoby ze stwierdzonym lekkim, a nawet umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Ostateczna decyzja zawsze należy jednak do lekarza medycyny pracy, który, biorąc pod uwagę całokształt okoliczności danego przypadku, będzie musiał ocenić, czy dany kandydat jest w stanie realizować obowiązki kierowcy zawodowego (opanować w szczególności sztukę jazdy), dbając jednocześnie o przestrzeganie zasad bezpieczeństwa na drodze.
O czym powinien pamiętać pracodawca, zatrudniający kierowcę z niepełnosprawnością?
Pracodawcy, którzy zamierzają zatrudnić na stanowisku kierowcy zawodowego osobę ze stopniem niepełnosprawności, powinni pamiętać o obowiązujących tych pracowników ograniczeniach, które wynikają z przywołanej powyżej ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
- Czas pracy osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, natomiast czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Stosowanie tych norm czasu pracy nie powoduje obniżenia wysokości wynagrodzenia wypłacanego w stałej miesięcznej wysokości.
- Osoba niepełnosprawna (niezależnie od stopnia niepełnosprawności) nie może być także zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych.
- Istnieje jednak możliwość zatrudnienia osoby z niepełnosprawnością w innym wymiarze czasu pracy, w porze nocnej lub w godzinach nadliczbowych, gdy na wniosek osoby zatrudnionej lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą wyrazi na to zgodę (wyjątkiem tym objęte są ponadto osoby mające zostać zatrudnione przy pilnowaniu).
- Osoba niepełnosprawna (niezależnie od stopnia niepełnosprawności) ma również prawo do dodatkowej przerwy w pracy na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek. Czas przerwy wynosi 15 minut i jest wliczany do czasu pracy, co pozostaje istotne z punktu widzenia rozliczania czasu pracy kierowców zawodowych. Nie narusza to zarazem przepisu z art. 134 KP.
- Osobie ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności przysługuje prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo do pierwszego urlopu dodatkowego nabywa ona po przepracowaniu jednego roku po dniu zaliczenia jej do jednego z tych stopni niepełnosprawności (z wyjątkiem osób uprawnionych do urlopu w wymiarze przekraczającym 26 dni roboczych lub do urlopu dodatkowego na podstawie odrębnych przepisów).
- Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może skorzystać także ze zwolnienia z pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze do 21 dni roboczych w celu uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym (nie częściej niż raz w roku) oraz w celu wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, a także w celu uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy, jeżeli czynności te nie mogą być wykonane poza godzinami pracy.
- Zatrudnienie osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności na stanowisku kierowcy zawodowego może wiązać się dla pracodawcy z obowiązkiem odpowiedniego wyposażenia, zaadaptowania pojazdu do stanu zdrowia i potrzeb kierującego. Do jednych z podstawowych udogodnień, rozwiązań należy automatyczna skrzynia biegów oraz ręczny gaz i hamulec, które umożliwiają ręczne sterowanie gazem i hamulcem przez osoby niepełnosprawne.
Co oznacza dla pracodawcy zatrudnienie osoby z niepełnosprawnością?
Pracodawca, który zatrudnia w swojej firmie osoby z orzeczonym stopniem niepełnosprawności, może liczyć także na pewne przywileje.
Jeżeli są to osoby niepełnosprawne bezrobotne lub poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu albo pozostające w zatrudnieniu u tego pracodawcy, które będą zatrudnione przez okres co najmniej 36 miesięcy, pracodawca ma prawo ubiegać się w szczególności o zwrot kosztów adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej wykonywanie pracy lub funkcjonowanie w zakładzie pracy oraz kosztów zakupu i autoryzacji oprogramowania na użytek pracowników niepełnosprawnych oraz urządzeń technologii wspomagających lub przystosowanych do potrzeb wynikających z ich niepełnosprawności.
Pracodawca, u którego wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych wynosi co najmniej 6%, jest również zwolniony z miesięcznych wpłat na PFRON.
Przysługuje mu ponadto miesięczne dofinansowanie (ze środków Funduszu) do wynagrodzenia pracownika niepełnosprawnego, o ile pracownik ten został ujęty w ewidencji zatrudnionych osób niepełnosprawnych. Wynosi ono 2400 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności, 1350 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności lub 500 zł – w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności.
Jeżeli planują Państwo zatrudnić w swoim przedsiębiorstwie przewozowym pracownika ze stopniem niepełnosprawności, jednak nie wiedzą, jak przygotować się do tego procesu i jakie konkretnie regulacje prawne znajdą tu swoje zastosowanie, zachęcamy do skontaktowania się z naszą kancelarią prawną LEGALTRANS! Pomożemy Państwu we wszystkich formalnościach oraz wdrożymy we wszelkie przepisy, jakim podlegają pracodawcy zatrudniający osoby z niepełnosprawnością.