Wykonywanie transportu ciężkiego, a już wkrótce również busami o DMC powyżej 2,5 tony, wiąże się z obowiązkiem użytkowania urządzeń rejestrujących. Ze względu na swoją specyfikę i przeznaczenie ich obsługa została uregulowana prawnie. Jednym z podstawowych, pojawiających się w przepisach pojęć, jest „legalizacja tachografu”. Na czym polega w takim razie legalizacja tachografu? Kto jest uprawniony do jej przeprowadzania? Czy brak legalizacji tachografu może wiązać się dla przewoźnika z jakimiś sankcjami?
Podstawowym aktem prawnym, w którym należy poszukiwać odpowiedzi na niemal wszystkie z powyższych pytań, jest rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym i uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz zmieniające rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego. Ważnym dokumentem pozostaje w dodatku rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) nr 2016/799 z dnia 18 marca 2016 r. w sprawie wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 ustanawiającego wymogi dotyczące budowy, sprawdzania, instalacji, użytkowania i naprawy tachografów oraz ich elementów składowych.
Czym jest kalibracja tachografu?
Zdefiniowanie, czym jest legalizacja tachografu, wymaga wcześniejszego wyjaśnienia, na czym polega kalibracja urządzenia rejestrującego, ponieważ są to dwie powiązane ze sobą procedury.
Definicja „kalibracji” znalazła się w art. 2 ust. 2 lit. m) rozporządzenia nr 165/2014. Przez „kalibrację” tachografu należy rozumieć aktualizację lub potwierdzenie parametrów pojazdu, które są przechowywane w pamięci danych, z wykorzystaniem karty warsztatowej. Obejmuje ona również identyfikację i charakterystykę pojazdu, z uwzględnieniem danych takich jak numer VIN i VRN, kod rejestrujący państwa członkowskiego, rozmiar opon, bieżący czas UTC, ustawienia urządzenia ogranicznika prędkości, bieżący stan licznika kilometrów. Do kalibracji urządzenia rejestrującego potrzebna jest karta warsztatowa.
Kalibracja tachografu, polegająca na weryfikacji najważniejszych parametrów pojazdu, zapewnia tym samym precyzyjną, dokładną pracę urządzenia rejestrującego oraz poprawność rejestrowanych przez nie danych. W innym przypadku zachodzi ryzyko, że zapisy w tachografie będą błędne, co może z kolei skutkować powstaniem naruszeń związanych z m.in. czasem pracy i odpoczynku kierowców.
Czym jest legalizacja tachografu?
Legalizacja tachografu, mająca miejsce po jego kalibracji, jest procedurą potwierdzającą, że kalibracja została przeprowadzona w sposób prawidłowy. Takiej certyfikacji, w zakresie poprawności działania oraz dokładności wskazań i rejestracji, podlega każde urządzenie rejestrujące, zarówno nowe, jak i naprawione. Tylko tachograf posiadający legalizację, a więc mający potwierdzone dokonane na skutek kalibracji zmiany, może być legalnie wykorzystywany w transporcie.
Kto jest odpowiedzialny za kalibrację i legalizację tachografu?
Mimo że to na przedsiębiorstwach transportowych spoczywa obowiązek dbania o wykorzystywane w przewozach tachografy, to nie one bezpośrednio zajmują się kalibracją i legalizacją urządzeń rejestrujących. Do przeprowadzania tych zadań uprawnieni są wyłącznie instalatorzy, warsztaty lub producenci pojazdów zatwierdzeni do tego celu przez właściwe organy państw członkowskich, a także okręgowe stacje kontroli pojazdów.
W Polsce, aby prowadzić działalność w zakresie instalacji, sprawdzania, przeglądów lub napraw tachografów, wymagane jest do tego odpowiednie zezwolenie. Z wnioskiem o wydanie takiego zezwolenia należy wystąpić do Głównego Urzędu Miar w Warszawie, dołączając do niego w szczególności: wykaz posiadanych urządzeń do instalacji, przeglądów i napraw tachografów, opis procedur w zakresie wnioskowanej działalności oraz oświadczenie o niekaralności.
Warsztaty przeprowadzające przeglądy mają obowiązek, by sporządzać protokoły przeglądu w przypadkach, gdy konieczne było usunięcie nieprawidłowego działania tachografu. Nie ma przy tym znaczenia, czy nastąpiło to w efekcie przeglądu okresowego, czy przeglądu przeprowadzonego na konkretne żądanie właściwego organu. Prowadzą one również wykaz wszystkich sporządzonych protokołów przeglądu, które przechowują przez dwa lata.
Kiedy przeprowadza się kalibrację i legalizację tachografu?
Tachografy poddaje się regularnym przeglądom wykonywanym przez zatwierdzone warsztaty. Przeglądy te należy przeprowadzać przynajmniej raz na dwa lata.
Jeżeli natomiast w międzyczasie nastąpiła m.in. zmiana obwodu tocznego opon lub zmiana jednego ze współczynników charakterystycznych pojazdu albo awaria urządzenia rejestrującego, wtedy też kalibrację i legalizację trzeba przeprowadzić wcześniej, to znaczy po dokonaniu tych czynności. Dotyczy to również przypadków, gdy doszło do zdjęcia plomb przez funkcjonariusza służb kontrolnych – w takiej sytuacji, przed ponownym założeniem plomb zatwierdzony warsztat sprawdza i kalibruje tachograf, z wyjątkiem przypadku, gdy plomba została zdjęta lub zerwana do celów kontroli i została wymieniona przez funkcjonariusza służb kontrolnych.
Pierwszą kalibrację i legalizację tachografu powinno wykonać się natomiast w terminie do czternastu dni od dnia rejestracji samochodu. Nie ma przy tym znaczenia, czy jest to pojazd nowy, używany, czy też brany w leasing.
Skąd wiadomo, że tachograf przeszedł kalibrację i legalizację?
Przepisy nakazują, by po zainstalowaniu i każdym sprawdzeniu urządzenia rejestrującego mocować na nim dobrze widoczną i łatwo dostępną tabliczkę instalacyjną, wygrawerowaną lub nadrukowaną w trwały sposób. Jeżeli nie jest to możliwe, tabliczkę mocuje się na słupku „B” pojazdu, tak aby była dobrze widoczna. W przypadku pojazdów, które nie posiadają słupka „B”, tabliczkę instalacyjną należy umieścić natomiast w strefie drzwi pojazdu – również w taki sposób, by rzucała się w oczy.
Po każdym przeglądzie przeprowadzonym przez zatwierdzonego instalatora lub warsztat, w miejsce starej tabliczki mocuje się nową.
Na tabliczce instalacyjnej widnieją dane takie jak nazwa, adres lub nazwa handlowa zatwierdzonego instalatora lub warsztatu, współczynnik charakterystyczny pojazdu, data pomiaru współczynnika charakterystycznego pojazdu i obwodu tocznego opon, numer identyfikacyjny pojazdu, data ważności legalizacji.
Czy za brak kalibracji i legalizacji tachografu grożą kary?
Zgodnie z załącznikiem nr 3 ustawy o transporcie drogowym, za niewykonanie naprawy tachografu w warsztacie posiadającym zezwolenie przewoźnikowi grozi kara w wysokości 2000 zł. Tego rodzaju naruszenie zostanie ponadto zaklasyfikowane jako bardzo poważne. Wykonywanie przewozu drogowego pojazdem wyposażonym w tachograf, który nie został sprawdzony lub poddany przeglądowi przez warsztat posiadający zezwolenie, zagrożono natomiast karą w wysokości 1000 zł, co również stanowi bardzo poważne naruszenie.