Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanowiło procedurę postępowania w sprawie europejskiego nakazu zapłaty, który umożliwia wierzycielom dochodzenie bezspornych roszczeń wynikających z prawa cywilnego lub handlowego w ramach jednolitego postępowania z zastosowaniem standardowych formularzy. Sprawy spełniające wymogi przewidziane
w rozporządzeniu mogą być rozpatrywane przez sądy wyznaczone jako właściwe w odpowiednim państwie członkowskim Rozporządzenie znajduje zastosowanie we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej z wyjątkiem Danii. Oznacza to, że nie można składać pozwów o wydanie europejskiego nakazu zapłaty do sądów duńskich a także to, że nakazy takie nie będą w Danii wykonywane. Europejski nakaz zapłaty wydają sądy, w tym zakresie wyjątek stanowią Węgry, gdzie postępowania w tej sprawie znajdują się w kompetencjach notariuszy specjalizujących się w prawie cywilnym. Postępowanie jest bardzo proste i nie wymaga stawienia się przed sądem. Powód musi jedynie złożyć pozew, następnie postępowanie zasadniczo będzie przebiegało już bez jego fizycznego udziału. W przypadku prawidłowo złożonych dokumentów powód nie musi przeprowadzać żadnych dodatkowych formalności ani podejmować żadnych działań.
W rozporządzeniu przedstawiono siedem standardowych formularzy, które zostały zastąpione nowymi wzorami na mocy rozporządzenia Komisji (WE) nr 936/2012 z dnia 4 października 2012 r.
Zgodnie z art. 7 ust. 2 lit. b) przedmiotowego rozporządzenia pozew powinien zawierać przede wszystkim kwotę roszczenia, w tym kwotę roszczenia głównego oraz, stosownie do okoliczności, odsetki, kary umowne i koszty. Wskazywaną kwotę roszczenia głównego oraz kary umowne należy traktować za wymagalne w momencie wniesienia pozwu. Zgodnie z art. 7 pozew o wydanie europejskiego nakazu zapłaty musi zawierać opis okoliczności wskazanych jako podstawa roszczenia oraz żądanych odsetek. W rozporządzeniu nie określa się poziomu szczegółowości informacji przekazanych przez powoda ani nie wskazuje się sposobu, w jakim sąd powinien prowadzić badanie roszczenia. Sporządzając pozew, powód musi przedstawić wystarczające informacje, tak aby pozwany mógł w oparciu o pełne informacje zdecydować, czy kwestionuje roszczenie, czy też uznaje je za bezsporne. Ponadto przekazywane informacje muszą być wystarczające, aby sąd mógł wstępnie ocenić zasadność roszczenia i, między innymi, wyeliminować takie roszczenia, które w sposób oczywisty należy uznać za nieuzasadnione lub niedopuszczalne. Właściwymi sądami do celów postępowania w sprawie europejskiego nakazu zapłaty są sądy wyznaczone przez państwa członkowskie i oficjalnie zgłoszone Komisji. Ponieważ państwa członkowskie mogą w dowolnym momencie zmienić swoje zgłoszenia, ważne jest, aby przed złożeniem pozwu o wydanie nakazu sprawdzić aktualnie zgłoszone dane. Zasadą jest, iż każde państwo członkowskie musi zaakceptować składanie pozwów o wydanie europejskiego nakazu zapłaty w formie papierowej. Nie ma żadnych dodatkowych wymogów. Jednak na podstawie zgłoszonych danych państw członkowskich dostępnych poprzez europejski atlas sądowy, niektóre państwa akceptują pozwy w formie papierowej jedynie w przypadku, gdy są one przesyłane pocztą lub listem poleconym. Państwa członkowskie mogą również akceptować inne sposoby składania pozwów, w tym metodami elektronicznymi. Należą do nich przesyłki faksem i e-mailem. W przypadku gdy pozew jest składany w formie elektronicznej, musi on zawierać podpis zgodny z art. 2 ust. 2 dyrektywy 1999/93/WE w formie uznawanej przez państwo członkowskie wydania. Taki podpis elektroniczny nie jest wymagany, jeżeli w państwie członkowskim wydania istnieją alternatywne bezpieczne systemy komunikacji elektronicznej, które są dostępne dla upoważnionych użytkowników, i jeżeli systemy te zostały zgłoszone Komisji. Zaleca się, aby przed wniesieniem pozwu sprawdzić w europejskim atlasie sądowym, który sposób jest akceptowany przez konkretne państwo członkowskie. Pozew może złożyć powód lub przedstawiciel prawny powoda. Sąd analizuje pozew, jednak nie prowadzi oceny dowodów. Należy zapewnić spełnienie wszystkich wymogów określonych w art. 7 (rozdział III s. 1). Sąd umożliwi powodowi uzupełnienie lub poprawienie pozwu, w razie konieczności przy użyciu formularza B, chyba że roszczenie jest w sposób oczywisty nieuzasadnione lub pozew jest niedopuszczalny. Sąd odrzuca pozew, korzystając z formularza D, jeżeli: • nie zostały spełnione wymogi określone w art. 2, 3, 4, 6 i 7; lub • roszczenie jest w oczywisty sposób nieuzasadnione; lub • powód nie prześle odpowiedzi (na propozycję sądu dotyczącą zmiany pozwu) w terminie wyznaczonym przez sąd; lub • powód nie prześle odpowiedzi w terminie wyznaczonym przez sąd lub odrzuci propozycję sądu zgodnie z art. 10. Gdy pozew (formularz A) został złożony, a w razie konieczności zmieniony lub poprawiony na wniosek sądu, sąd wydaje europejski nakaz zapłaty, korzystając z formularza E zawartego w załącznik V, po uiszczeniu, w odpowiednich przypadkach, stosownych opłat sądowych. Zgodnie z art. 12 rozporządzenia w formularzu E zawarte są imiona i nazwiska (nazwy), adresy i inne dane stron i ich przedstawicieli oraz skierowany do pozwanego (lub pozwanych, jako że dopuszcza się wspólną odpowiedzialność) nakaz zapłaty kwoty będącej przedmiotem roszczenia powoda określonej w formularzu A, którego odpis zostaje załączony. W nakazie określa się kwotę roszczenia głównego oraz odsetki i okres, za jaki je naliczono (na przykład do dnia zapłaty), jak również kary umowne i koszty opisane w art. 25 w walucie wskazanej w formularzu. W formularzu E zawarte jest pouczenie dla pozwanego o jego prawach i możliwościach, tj. że ma możliwość zapłacenia powodowi kwoty wskazanej w nakazie lub wniesienia sprzeciwu do sądu wydania. Pozwanego informuje się również, że nakaz został wydany wyłącznie na podstawie informacji dostarczonych przez powoda, które nie zostały zweryfikowane przez sąd, a także że nakaz stanie się wykonalny, jeżeli do sądu nie zostanie wniesiony sprzeciw opisany powyżej oraz że w przypadku wniesienia sprzeciwu postępowanie będzie kontynuowane przed właściwymi sądami państwa członkowskiego wydania, zgodnie z zasadami zwykłego postępowania cywilnego, chyba że powód wyraźnie zażądał w takim przypadku zakończenia postępowania. Jeżeli powód zażądał zakończenia postępowania, informacja ta zostanie przesłana pozwanemu. Zgodnie z art. 12 ust. 1, jeżeli spełnione są wymogi dotyczące składania pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty, sąd wydaje nakaz tak szybko, jak to możliwe, zwykle w terminie 30 dni od wniesienia pozwu. Termin 30 dni nie obejmuje czasu, który powód przeznaczył uzupełnienie, poprawienie lub zmianę pozwu. Wyżej wspomniany termin należy liczyć zgodnie z przepisami rozporządzenia Rady (EWG, Euratom) nr 1182/71 z dnia 3 czerwca 1971 r. określającego zasady mające zastosowanie do okresów, dat i terminów. Europejski nakaz zapłaty nie nabiera ostatecznego charakteru wraz z jego wydaniem. Jest tak dlatego, że pozwany może wnieść sprzeciw od europejskiego nakazu zapłaty przy użyciu formularza F, zgodnie z art. 16. Pozwany nie musi podawać powodów swojego sprzeciwu. Sprzeciw musi zostać wysłany w terminie 30 dni od doręczenia nakazu pozwanemu. Jeżeli w terminie 30 dni nie zostanie wniesiony sprzeciw, stwierdza się, że europejski nakaz zapłaty jest wykonalny, przy uwzględnieniu przez sąd wystarczającego czasu potrzebnego do wpłynięcia sprzeciwu. Do stwierdzenia wykonalności nakazu sąd wykorzysta formularz G i prześle go powodowi. Zgodnie z art. 18 ust. 2 wymogi formalne dotyczące wykonalności podlegają prawu krajowemu państwa członkowskiego wydania. Zgodnie z art. 19 europejski nakaz zapłaty, który został uznany za wykonalny w państwie członkowskim wydania, musi być uznawany i wykonywany w innych państwach członkowskich bez potrzeby stwierdzania wykonalności w danym państwie członkowskim i bez możliwości sprzeciwienia się jego uznaniu.
Europejski nakaz zapłaty, który stał się wykonalny w państwie członkowskim wydania, tj. w państwie członkowskim, w którym wydano nakaz, jest w równym stopniu wykonalny we wszystkich innych państwach członkowskich. Nie ma konieczności uzyskania deklaracji wykonalności (exequatur) w państwie członkowskim wykonania. Powód musi złożyć wniosek o wykonanie nakazu do sądu lub organu właściwego pod kątem wykonywania nakazów w państwie członkowskim, w którym wykonanie jest konieczne. W różnych państwach członkowskich są to różne organy. Szczegółowe dane właściwych sądów i organów znajdują się na stronach europejskiej sieci sądowej w odniesieniu do spraw cywilnych i handlowych na europejskim portalu „e-Sprawiedliwość”. Powód może mieć obowiązek przedstawienia odpisu europejskiego nakazu zapłaty w języku innym niż język, którym posługiwał się sąd wydania. Ogólna zasada jest taka, że europejski nakaz zapłaty powinien być przedstawiony w języku urzędowym lub w jednym z języków urzędowych państwa członkowskiego wykonania, chyba że dane państwo członkowskie stwierdziło, że będzie akceptować nakazy w innym języku urzędowym lub innych językach urzędowych Unii Europejskiej. Tłumaczenia muszą być uwierzytelnione przez osobę uprawnioną do tego w jednym z państw członkowskich.
Pozwany ma możliwość złożenia wniosku o odmowę wykonania, jeżeli nakazu zapłaty nie można pogodzić z wcześniejszym orzeczeniem lub nakazem wydanym w jednym z państw członkowskich lub w państwie trzecim, pod warunkiem że: • wcześniejsze orzeczenie lub nakaz zostały wydane w odniesieniu do tego samego przedmiotu sporu i dotyczyły tych samych stron; oraz • wcześniejsze orzeczenie lub nakaz spełniają warunki niezbędne do uznania ich w państwie członkowskim wykonania; oraz • niemożność pogodzenia nakazu z wcześniejszym orzeczeniem lub nakazem nie mogła być podniesiona w formie zarzutu w postępowaniu sądowym w państwie członkowskim wydania. Na wniosek sąd odmawia również wykonania, jeżeli i w zakresie, w jakim pozwany zapłacił powodowi kwotę orzeczoną w europejskim nakazie zapłaty. Pozwany może wnioskować o zawieszenie lub ograniczenie wykonania europejskiego nakazu zapłaty, w przypadku gdy pozwany złożył wniosek o ponowne zbadanie nakazu w rozumieniu art. 20. W takich przypadkach właściwy sąd w państwie członkowskim wykonania może: • ograniczyć postępowanie wykonawcze do środków zabezpieczających; lub • uzależnić wykonanie od złożenia zabezpieczenia określonego przez sąd; lub • w wyjątkowych przypadkach zawiesić postępowanie wykonawcze.[1]
Reasumując europejski nakaz zapłaty stanowi doskonałe i proste w użyciu narzędzie do dochodzenia wierzytelności od podmiotów mających siedzibę w państwach członkowskich Unii Europejskiej, pozwalające na stosunkowo szybkie odzyskanie przysługujących należności. Specyfika postępowania związanego z uzyskaniem europejskiego nakazu zapłaty sprawia, iż jest to coraz popularniejsza wśród przedsiębiorców forma dochodzenia roszczeń zagranicznych. Dodatkowo coraz częściej przedsiębiorcy decydują się na skorzystanie z usług profesjonalnych kancelarii prawnych specjalizujących się w tematyce prawa transportowego i wszystkich aspektów pobocznych z nim związanych, co pozwala tym przedsiębiorcom na uniknięcie niepotrzebnego przedłużenia postępowania związanego z windykacją należności poprzez minimalizację zagrożenia wydłużenia postępowania związanego z brakami formalnymi lub trudnościami odnoszącymi się do kwestii technicznych.
[1]Opracowano na podstawie: https://e-justice.europa.eu/fileDownload.do?id=6bc50a8f-698a-401a-a92b-c2b9a34d102d.
Autor: Karolina Wierzchowska – Prawnik, specjalista ds. Prawa Przewozowego