Każdy transport obarczony jest ryzykiem wystąpienia szkody, do której może dojść z różnych przyczyn. Żadna ze stron nigdy nie chce oczywiście doprowadzić do takiego stanu rzeczy. Jeżeli jednak towar ulegnie uszkodzeniu, konieczne staje się wskazanie osoby odpowiedzialnej za to zdarzenie, a także ustalenie wysokości należnego odszkodowania. Jak określić wysokość odszkodowania na gruncie przepisów Konwencji CMR, stosowanej w zarobkowych przewozach międzynarodowych?
Ustalanie wysokości odszkodowania na gruncie Konwencji CMR
Podstawę do ustalania wysokości odszkodowania na gruncie Konwencji CMR stanowi art. 23 ust. 1 i 2 oraz art. 25. Są to przepisy regulujące szczególne tryby określania wysokości należnego odszkodowania, gdy dojdzie do zaginięcia lub uszkodzenia towaru.
- Odszkodowanie za częściowe lub całkowite zaginięcie towaru
Jeżeli na podstawie przepisów konwencji CMR to przewoźnik jest osobą zobowiązaną do wypłaty odszkodowania, w przypadku całkowitego lub częściowego zaginięcia towaru jego wysokość ustala się według wartości towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu (art. 23 ust. 1).
Wartość towaru ustala się natomiast na podstawie: (1) ceny giełdowej, a przy jej braku – (2) ceny rynkowej. Kiedy i to nie jest możliwe – (3) na podstawie zwykłej wartości towarów tego samego rodzaju i jakości (art. 23 ust. 2). Przy ustalaniu wartości przesyłki konieczne jest zachowanie kolejności kryteriów wynikających z tego przepisu.
Odszkodowanie nie może jednak przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej za 1 kilogram brakującej wagi brutto (art. 23 ust. 3).
Poza samym odszkodowaniem przewoźnik jest ponadto zobowiązany do zwrotu przewoźnego, cła oraz innych wydatków poniesionych w związku z przewozem towaru: w całości w przypadku całkowitego zaginięcia lub proporcjonalnie w przypadku częściowego zaginięcia (art. 23 ust. 4).
- Odszkodowanie za uszkodzenie towaru
Jeżeli doszło do uszkodzenia towaru, a osobą odpowiedzialną za to zdarzenie jest przewoźnik, wypłaca on uprawnionemu kwotę, o którą obniżyła się wartość towaru. Kwotę tę oblicza się według wartości towaru ustalonej zgodnie z art. 23 ust. 1, 2 i 4.
Należne odszkodowanie za uszkodzenie towaru nie może przewyższać:
- kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia całej przesyłki – jeżeli cała przesyłka doznała obniżenia wartości przez uszkodzenie,
- kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia części, która doznała obniżenia wartości – jeżeli w wyniku uszkodzenia tylko część przesyłki doznała obniżenia wartości.
Wykazanie wysokości należnego odszkodowania
W praktyce ustalenie wysokości należnego odszkodowania na gruncie Konwencji CMR wymaga od strony dochodzącej zapłaty większego zaangażowania i podejmowania licznych aktywności. Jest ona zobowiązana wykazać, że żądana przez nią wysokość odszkodowania spełnia przesłanki wskazane w powyższych artykułach Konwencji CMR.
Takie stanowisko przyjął również Sąd Apelacyjny w Łodzi – I Wydział Cywilny w wyroku z dnia 27 października 2014 r., sygn. I ACa 795/14. Wskazał on, że: „w zakresie ustalenia wysokości żądanego przez powoda odszkodowania, niezbędne było wykazanie przez niego spełnienia przesłanek, o jakich mowa w przytoczonych powyżej przepisach, a nie poprzestanie na nieweryfikowalnej wartości, ujętej w nocie obciążeniowej swego kontrahenta”.
Szczególny tryb ustalania wysokości odszkodowania przyjęty w Konwencji CMR oraz wynikające z niego ograniczenia zakresu obowiązku odszkodowawczego przewoźnika „służą przede wszystkim możliwości oceny ryzyka podejmowanego przez przewoźnika przy zawieraniu umowy przewozu i ochrony jego przedsiębiorstwa. Są konsekwencją traktowania przewozu jako wspólnego przedsięwzięcia z podzielonym ryzykiem pomiędzy jego uczestnikami. Pozwalają także na efektywne ubezpieczenie tych ryzyk m.in. w postaci ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przewoźnika” (Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 4 grudnia 2020 r., sygn. XIII Ga 1378/19).
Jeżeli potrzebują Państwo wsparcia prawnego w związku z wykonywaną działalnością transportową, zapraszamy do kontaktu i współpracy z naszą kancelarią.