9 maj 2023

Podczas transportu przesyłka może doznać ubytku lub uszkodzenia. Nie wszystkie z powstałych defektów da się jednak stwierdzić przed jej wydaniem uprawnionej osobie. Jeżeli wady nie można było zauważyć z zewnątrz w momencie odbioru, mamy do czynienia z tak zwaną wadą ukrytą. Przepisy prawa przewozowego szczegółowo regulują te kwestie. Odnoszą się także do sytuacji, w których doszło do przyjęcia przesyłki bez zastrzeżeń. Należy zdawać sobie sprawę z tego, że ustalenie stanu przesyłki jest niezwykle istotne z punktu widzenia roszczeń przysługujących odbiorcy.

Obowiązki przewoźnika określone w Prawie przewozowym

Zgodnie z podstawową zasadą wyrażoną w art. 74 Prawa przewozowego, przewoźnik jest zobowiązany do niezwłocznego, protokolarnego ustalenia stanu przesyłki oraz okoliczności powstania szkody, jeżeli jeszcze przed wydaniem jej odbiorcy okaże się, że doznała ona ubytku lub uszkodzenia. Przewoźnik wykonuje te czynności także na żądanie uprawnionego, jeżeli twierdzi on, że przesyłka jest naruszona. Mimo że ustawa nie posługuje się zwrotem „odbiorcy”, jednak co do zasady to właśnie jego należy uznać za upoważnionego do odbioru przesyłki. Ustalenia protokolarne powinny być dokonane w obecności uprawnionego, a jeżeli wezwanie go nie jest możliwe albo nie zgłosi się on w wyznaczonym terminie, przewoźnik dokonuje ustaleń w obecności osób zaproszonych przez siebie do tej czynności.

Jeżeli natomiast wad przesyłki nie dało się dostrzec w momencie jej wydawania, gdyż nie były to wady zewnętrzne (wada ukryta), odbiorca powinien wystąpić z odpowiednim żądaniem do przewoźnika niezwłocznie po ujawnieniu szkody, maksymalnie w terminie 7 dni od dnia odbioru przesyłki.

Protokół wskazujący na stan przesyłki mają obowiązek podpisać wszystkie osoby, które uczestniczyły w ustalaniu tego stanu. W razie niezgadzania się przez uprawnionego z treścią dokumentu ma on prawo zamieścić w nim zastrzeżenie wraz z uzasadnieniem.

Gdyby zaistniały trudności w ustaleniu danych dotyczących czasu, rodzaju, rozmiarów lub przyczyny szkody, dane te określa w takiej sytuacji rzeczoznawca powołany przez przewoźnika w porozumieniu z uprawnionym.

Co oznacza przyjęcie przesyłki bez zastrzeżeń?

Z przyjęciem przez uprawnionego przesyłki bez zastrzeżeń co do jej stanu prawo przewozowe wiąże jeden, zasadniczy skutek w postaci utraty (wygaśnięcia) roszczeń z tytułu jej ubytku lub uszkodzenia, o czym świadczy art. 76.

Wygaśnięcie roszczeń oznacza, że uprawniony nie ma prawa do ich dalszego dochodzenia i to nawet w sytuacji, w której dysponowałby dowodami, że do uszkodzenia lub ubytku doszło w trakcie przewozu.

Najlepiej, aby zgłoszenie zastrzeżeń przez osobę do tego uprawnioną nastąpiło w formie pisemnej lub elektronicznej, co wiąże się z jednoczesnym pozyskaniem środka dowodowego. W doktrynie podkreśla się, że dla zapobiegnięcia wygaśnięcia roszczeń z tytułu ubytku lub uszkodzenia nie ma znaczenia, czy po zgłoszeniu zastrzeżeń doszło następnie do sporządzenia protokołu. Za wystarczający uznaje się tym samym fakt zgłoszenia takich zastrzeżeń.  Niemniej sam protokół jest oczywiście dokumentem istotnym na dalszym etapie, ponieważ to właśnie z niego wynikać będzie rodzaj i wielkość szkody, czy czas jej powstania.

W ustawie nie doprecyzowano ponadto, jakie wymogi powinno spełniać zastrzeżenie składane przez uprawnionego oraz co dokładnie powinno się w nim znaleźć. Możemy jednak przyjąć, że w sposób możliwie jak najbardziej precyzyjny należy wskazać w nim wykrytą nieprawidłowość.

Kiedy roszczenia z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki nie wygasają?

Mimo powyższych nie we wszystkich sytuacjach przyjęcie przesyłki bez zastrzeżeń będzie skutkować wygaśnięciem roszczeń z tytułu jej uszkodzenia lub ubytku. Przepisy prawa przewozowego w art. 76 ust. 2 przewidują w tym zakresie 4 wyjątki.

Upoważniony zachowa swoje roszczenia, jeżeli:

1) szkodę stwierdzono protokolarnie przed przyjęciem przesyłki przez uprawnionego;

2) zaniechano takiego stwierdzenia z winy przewoźnika;

3) ubytek lub uszkodzenie wynikło z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika;

4) szkodę niedającą się z zewnątrz zauważyć uprawniony stwierdził po przyjęciu przesyłki i w terminie 7 dni zażądał ustalenia jej stanu oraz udowodnił, że szkoda powstała w czasie między przyjęciem przesyłki do przewozu a jej wydaniem.

Ad. 1

Sporządzenie protokołu przez przewoźnika przed wydaniem towaru to pierwszy z przypadków, który nie pozbawia uprawnionego przysługujących mu roszczeń. Co jednak istotne, ciężar dowodowy, że taki dokument został sporządzony przed wydaniem paczki, spoczywa nie na przewoźniku, a osobie uprawnionej, jako że wywodzi ona z niego dla siebie korzystne skutki prawne.

Ad.2

Zaniechanie stwierdzenia ubytku lub uszkodzenia w protokole ma miejsce wtedy, gdy przewoźnik nie sporządził protokołu przed wydaniem przesyłki, mimo że miał do czynienia ze szkodą jawną, którą zauważył lub powinien był zauważyć przed przekazaniem jej uprawnionemu, co stanowi naruszenie art. 74 ust 1.

Również i w tym przypadku ciężar dowodowy spoczywa na osobie uprawnionej.

Ad. 3

Z winą umyślną mamy do czynienia, gdy sprawca (przewoźnik) miał zamiar, chciał wyrządzić szkodę i faktycznie to zrobił (zamiar bezpośredni) lub też przewidywał konsekwencje swojego działania i zgodził się na nie (zamiar ewentualny). Rażące niedbalstwo nie stanowi z kolei winy umyślnej, jednakże mimo to bardzo często jest zrównywane z nią konsekwencjami. Z rażącym niedbalstwem będziemy mieć do czynienia, jeżeli osoba nie przewidzi oczywistych dla danego działania lub zaniechania oraz określonej sytuacji następstw. Rażące niedbalstwo możemy określić jako wyjątkową, nieracjonalną formę lekkomyślności, niedbalstwa.

W wyroku z dnia 20 kwietnia 2016 r., sygn. akt XXVII Ca 591/16 warszawski SO uznał, że „rażące niedbalstwo zachodzi w przypadku przekroczenia podstawowych, elementarnych zasad ostrożności, czy też ogólnie prawidłowego zachowania się w danej sytuacji”. Stwierdził również, powołując się na doktrynę, że rażące niedbalstwo stanowi „cięższą formę winy nieumyślnej i obejmuje swym zasięgiem formę określaną w prawie karnym mianem lekkomyślności oraz szczególnie wyraźne przypadki niedbalstwa. Jako rażące niedbalstwo określa się także brak staranności, jakiej można wymagać od osób najmniej rozgarniętych”.

Również i w tym przypadku nie zmienia się ciężar dowodu. Spoczywa on na osobie uprawnionej.

Ad. 4

Ostatnia z wymienionych sytuacji, która nie odbiera uprawnionemu roszczeń z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki, odnosi się do szkód ukrytych, zgłoszonych jednak przez odbiorcę we wskazanym w przepisach terminie. W doktrynie wskazuje się, że ze szkodą ukrytą mamy do czynienia wtedy, gdy nie mogła ona zostać dostrzeżona w konkretnych okolicznościach przez „modelowego” uprawnionego, działającego z należytą starannością. Należy pamiętać, że 7-dniowy termin, o którym mowa w tym przepisie, jest liczony w dniach bieżących, a nie roboczych. Dla zachowania tego terminu niezbędne jest w dodatku to, aby oświadczenie złożone przez uprawnionego doszło do przewoźnika w taki sposób, aby mógł się on z nim zapoznać, co wynika z treści art. 61 § 1 Kodeksu cywilnego.

Wygaśnięcie roszczeń wobec przewoźnika na gruncie Kodeksu cywilnego

Nie wolno zapominać, że ustawa Prawo przewozowe nie jest jedynym aktem prawnym regulującym przewóz. Odpowiednie przepisy znajdują się także w Kodeksie cywilnym, art. 774 – 793, które odnoszą się do umowy przewozu. Również tam przewidziano sytuacje powodujące wygaśnięcie roszczeń przeciwko przewoźnikowi wraz z przesłankami skutkującymi ich zachowaniem.  

Zgodnie z treścią art. 791 Kodeksu cywilnego, wraz z zapłatą należności i przyjęciem przesyłki bez zastrzeżeń wygasają wszelkie roszczenia przeciwko przewoźnikowi wynikające z umowy przewozu. Nie dotyczy to jednak roszczeń z tytułu niewidocznych uszkodzeń przesyłki, jeżeli odbiorca w ciągu tygodnia od chwili przyjęcia przesyłki zawiadomił o nich przewoźnika. Powyższego przepisu nie stosuje się w dodatku, gdy szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa przewoźnika.

Zasadnicza różnica, jaka występuje pomiędzy regulacją zawartą w Kodeksie cywilnym a przepisach Prawa przewozowego, polega na tym, że pierwszy z tych aktów wiąże z przyjęciem przesyłki bez zastrzeżeń i uregulowaniem należności utratę wszelkich roszczeń przysługujących przeciwko przewoźnikowi i wynikających z umowy przewozu. Drugi z kolei pociąga skutek w postaci wygaśnięcia wyłącznie roszczeń z tytułu uszkodzenia lub ubytku przesyłki. Jeśli chcesz dowiedzieć się czegoś więcej na ten temat to zapraszamy serdecznie do kontaktu.

Powrót do listy aktualności

Facebook