Przewoźnicy drogowi, aby móc wykonywać legalnie przewozy drogowe w Polsce i poza jej granicami, muszą spełnić szereg obowiązków, które wynikają z norm krajowych, unijnych i międzynarodowych. Jednym z nich jest wyposażenie wykorzystywanych w transporcie pojazdów w urządzenia rejestrujące – tachografy. W związku z licznymi zmianami przepisów, które miały miejsce w ostatnich latach, nowe osoby, dopiero wchodzące w tę branżę, często borykają się z wątpliwościami, w jakich sytuacjach montaż tachografu jest obowiązkowy. Rozterki te są jak najbardziej uzasadnione, ponieważ wykonywanie przewozów drogowych pojazdem niewyposażonym w wymagane urządzenie rejestrujące, zostało zagrożone dotkliwymi sankcjami finansowymi. Mówimy w tym przypadku o karach finansowych wynoszących nawet 10 tys. zł, o wadze najpoważniejszego naruszenia.
Tachografy, zamiennie nazywane także urządzeniami rejestrującymi, pomagają w monitorowaniu czasu pracy kierowców, przestrzeganiu przepisów dotyczących bezpieczeństwa drogowego i zapewnieniu równowagi między pracą a odpoczynkiem. Zamontowane w pojazdach, pozwalają na automatyczne lub półautomatyczne wyświetlanie, rejestrowanie, drukowanie, przechowywanie i przesyłanie szczegółowych danych dotyczących ruchu pojazdu, w tym jego prędkości, pokonanego dystansu, czasu pracy kierowcy i podejmowanych przez niego czynności.
Tachografy obowiązkowe w ciężarówkach o DMC powyżej 3,5 t, autokarach i autobusach
Odpowiedzi na pytanie o obowiązkowość tachografów w pojazdach wykorzystywanych w przewozach drogowych udziela rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 165/2014 z dnia 4 lutego 2014 r. w sprawie tachografów stosowanych w transporcie drogowym. Zgodnie z art. 3 tego rozporządzenia, tachografy powinny być instalowane w pojazdach zarejestrowanych w państwie członkowskim, używanych do przewozu drogowego osób lub rzeczy oraz do których zastosowanie ma rozporządzenie (WE) nr 561/2006.
Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 stosuje się z kolei do:
- przewozu drogowego rzeczy, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą przekracza 3,5 tony oraz
- przewozu drogowego osób pojazdami skonstruowanymi lub trwale przystosowanymi i przeznaczonymi do przewozu więcej niż dziewięciu osób, łącznie z kierowcą.
Z powyższego wynika tym samym, że obowiązek montażu tachografów dotyczy przewoźników wykonujących przewozy drogowe rzeczy pojazdami ciężarowymi o DMC większej niż 3,5 tony oraz przewozy drogowe osób pojazdami umożliwiającymi przewóz ponad 9 osób (łącznie z kierowcą), a więc przewozy autokarami i autobusami.
Rozporządzenie (WE) nr 561/2006, niezależnie od kraju rejestracji pojazdu, stosuje się tylko do przewozów drogowych wykonywanych na terytorium Wspólnoty oraz pomiędzy UE a Szwajcarią i państwami będącymi stronami umowy o EOG.
Wyłączenia z zastosowania rozporządzenia (WE) nr 561/2006
Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 nie znajduje jednak zastosowania względem wszystkich pojazdów powyżej 3,5 t oraz względem wszystkich wykonywanych przewozów drogowych osób i rzeczy. Oznacza to tym samym pewne ograniczenia w zakresie instalacji i użytkowania samych tachografów. W art. 3 tego rozporządzenia wskazano, że nie ma ono zastosowania do m.in.:
- przewozu drogowego pojazdami używanymi do przewozu osób w ramach przewozów regularnych, których trasa nie przekracza 50 km,
- przewozu drogowego pojazdami lub zespołami pojazdów o DMC nieprzekraczającej 7,5 tony używanymi do przewozu materiałów, sprzętu lub urządzeń do użytku kierowcy w trakcie pracy, lub dostawy rzeczy wyprodukowanych metodami rzemieślniczymi,
- przewozu drogowego pojazdami o dopuszczalnej maksymalnej prędkości nieprzekraczającej 40 km/h,
- przewozu drogowego pojazdami używanymi w razie wypadków lub do prowadzenia działań ratunkowych, w tym pojazdami używanymi w niehandlowym przewozie pomocy humanitarnej.
Poza wyłączeniami, o których mowa w art. 3 rozporządzenia (WE) nr 561/2006, na mocy art. 29 ust. 1 i 2 ustawy o czasie pracy kierowców, przewidziano także innego rodzaju wyjątki. Odnoszą się one do kategorii pojazdów wymienionych w art. 13 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006. Pojazdy te, zgodnie z przepisami krajowymi, nie podlegają na terytorium RP art. 5–9 tego rozporządzenia, czyli rozporządzenia nr 561/2006 (załoga, czasy prowadzenia pojazdu, przerwy i okresy odpoczynku), a ponadto przepisom rozporządzenia (UE) nr 165/2014, a więc o tachografach (w zw. z art. 3 ust. 2 rozporządzenia nr 165/2014).
Wyłączenie, o którym mowa w art. 13 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 561/2006, obejmuje m.in.:
- pojazdy używane lub wynajmowane bez kierowcy przez przedsiębiorstwa rolnicze, ogrodnicze, leśne, gospodarstwa rolne lub rybackie do przewozu rzeczy w ramach własnej działalności gospodarczej w promieniu do 100 km od bazy przedsiębiorstwa,
- pojazdy używane do nauki jazdy i egzaminów w celu uzyskania prawa jazdy lub świadectwa kwalifikacji zawodowych, pod warunkiem, że nie używa się ich do zarobkowego przewozu rzeczy lub osób,
- pojazdy wyposażone w 10 do 17 miejsc siedzących, używane wyłącznie do niehandlowego przewozu osób,
- pojazdy używane wyłącznie na drogach wewnątrz obiektów, takich jak porty, obszary międzyportowe oraz terminale kolejowe.
Tachografy obowiązkowe również w busach, jednak dopiero od 2026 r.
Małe zamieszanie związane z tachografami wprowadziły wdrażane niedawno do przepisów krajowych państw członkowskich UE postanowienia Pakietu Mobilności. Istotnymi zmianami zostali dotknięci przede wszystkim busiarze, a więc przewoźnicy wykonujący przewozy pojazdami o DMC od 2,5 tony do 3,5 tony. Obecnie nie mają oni obowiązku montażu i stosowania tachografów. Sytuacja ta wkrótce ulegnie jednak zmianie.
Będzie mieć to miejsce od 1 lipca 2026 r., kiedy to zastaną oni objęci przepisami rozporządzenia (WE) nr 561/2006, a tym samym rozporządzeniem (UE) nr 165/2014 dotyczącym tachografów. Pod nowe regulacje podlegać będą przewoźnicy wykonujący przewóz drogowy rzeczy w międzynarodowym transporcie drogowym lub kabotażowym, gdy dopuszczalna masa całkowita pojazdów łącznie z przyczepą lub naczepą przekroczy 2,5 tony.
Czasami w busie jest potrzebne urządzenie rejestrujące
Już teraz w niektórych przypadkach w busie może być wymagane urządzenie rejestrujące. Jego brak jest dopuszczalny tylko wtedy, gdy DMC nie przekracza 3,5 tony. Jeżeli natomiast do takiego busa zostanie zamontowana przyczepa, która spowoduje, że DMC takiego zespołu pojazdów przekroczy 3,5 tony, przewoźnik będzie zobowiązany zainstalować w pojeździe tachograf. Dotyczy to również przewozów wykonywanych na potrzeby własne. Przepisy przewidują jednak w tym zakresie kilka wspomnianych już wyjątków.
Naruszenie przepisów dotyczących tachografów zagrożone wysokimi sankcjami
Jak zostało już wspomniane we wstępie, zgodnie z taryfikatorem kar zawartym w załącznikach do ustawy o transporcie drogowym, za wykonywanie przewozu drogowego pojazdem niewyposażonym w wymagany tachograf posiadający świadectwo homologacji, przewoźnikowi grozi kara w wysokości 10 tys. zł. Jest to jednocześnie przykład jednego z najpoważniejszych naruszeń w transporcie (NN). Mandat w tej samej wysokości można otrzymać również za posiadanie w pojeździe tachografu lub innego urządzenia, które nie posiada świadectwa homologacji, a ponadto za podłączenie do tachografu niedozwolonego urządzenia lub przedmiotu wykonanego lub przeznaczonego do celów podrabiania lub przerabiania danych rejestrowanych przez tachograf lub korzystanie z tego urządzenia lub przedmiotu.
Katalog sankcji wynikających z naruszeń przepisów dotyczących tachografów jest jednak znacznie szerszy, a urządzenia te są powszechnym przedmiotem kontroli drogowych w kraju i za granicą. Z tego też względu, jeżeli nie wiedzą Państwo, jak należycie przygotować się do wykonywania zawodu przewoźnika drogowego, przed rejestracją własnej firmy rekomendujemy kontakt i nawiązanie współpracy z naszą kancelarią transportową LEGALTRANS, która pomoże Państwu w dopełnieniu wszelkich formalności oraz będzie czuwać nad bezpieczeństwem prawnym nowego przedsiębiorstwa.