6 kwietnia 2022 r. zaczęły obowiązywać kolejne przepisy wprowadzone ustawą z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw. Nowe regulacje prawne dostosowują polski system prawa do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób oraz w sprawie praw jazdy.
Zmiany w ustawie o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. oraz niektórych innych ustaw
Uzyskanie kwalifikacji tylko z profilem kierowcy zawodowego i badaniami lekarskimi
W wyniku kwietniowych zmian nowe brzmienie uzyskał art. 39b, zgodnie z którego treścią każdy kierowca zamierzający rozpocząć kurs kwalifikacyjny jest zobowiązany uzyskać profil kierowcy zawodowego (PKZ) w wydziale komunikacji starostwa. Musi on posiadać również zaświadczenie, które potwierdzi brak przeciwwskazań zdrowotnych i psychologicznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy.
Pozostałe warunki, które powinna spełnić osoba chcąca przystąpić do kwalifikacji to:
- zapoznanie się z programem odpowiedniej kwalifikacji;
- przebywanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 185 dni w roku ze względu na więzi osobiste lub zawodowe albo studiowanie w Polsce od co najmniej sześciu miesięcy i przedstawienie zaświadczenia potwierdzającego ten fakt lub
- nieposiadanie obywatelstwa państwa członkowskiego Unii Europejskiej oraz wykazanie zamiaru wykonywania przewozów na rzecz podmiotu mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Możliwość organizacji szkoleń i zajęć z zakresu kwalifikacji częściowo w trybie online
Od 6 kwietnia br. zmieniły się również niektóre zasady dotyczące przeprowadzania szkoleń okresowych i zajęć w zakresie kwalifikacji. Teraz mogą być one częściowo organizowane z użyciem technik nauczania na odległość oraz Internetu. Co jednak ważne, zajęcia online odbywają się tylko po uzyskaniu zgody wojewody wydawanej na wniosek przedsiębiorcy. Nie każdy ośrodek może uzyskać natomiast takie zezwolenie. Przepisy wymagają, aby działalność z zakresu przeprowadzania szkoleń była praktykowana przez określony czas, a ponadto w określonych warunkach (wymóg odpowiedniej kadry wykładowej oraz infrastruktury). Pozostałe zajęcia nadal organizowane są w formie tradycyjnej, czyli stacjonarnej.
Do szkolenia okresowego może przystąpić osoba posiadająca profil kierowcy zawodowego, która:
- zapoznała się z programem szkolenia okresowego;
- przebywa co najmniej 185 dni w roku ze względu na więzi osobiste lub zawodowe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo studiuje w Polsce od co najmniej sześciu miesięcy i przedstawi zaświadczenie potwierdzające ten fakt lub
- pracuje na rzecz podmiotu mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i wykonującego przewóz drogowy.
Organizacja testów kwalifikacyjnych
Zgodnie z treścią art. 39b ust 3. kwalifikacja obejmuje zajęcia teoretyczne i praktyczne oraz testy kwalifikacyjne.
Testy kwalifikacyjne przeprowadza się:
- w formie testów jednokrotnego wyboru z pytaniami generowanymi w czasie rzeczywistym za pomocą techniki informatycznej;
- z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego, o którym mowa w art. 51 ust. 2a pkt 1 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami.
Testy kwalifikacyjne odbywają się w wojewódzkim ośrodku ruchu drogowego po zakończeniu odpowiednio zajęć szkolnych dla uczniów, zajęć realizowanych w ramach kwalifikacyjnego kursu zawodowego lub kursu umiejętności zawodowych albo po zakończeniu kursu kwalifikacyjnego.
Nowy dokument – karta kwalifikacji kierowcy
W obiegu wraz z początkiem kwietnia pojawił się nowy dokument – karta kwalifikacji kierowcy, która potwierdza uprawnienia posiadacza do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy w zakresie kierowania pojazdami kat. C, C+E i D. Kartę kwalifikacji kierowcy wydaje się jednak tylko tym kierowcom, którzy ze względu na niespełnianie warunku zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nie mogą otrzymać krajowego prawa jazdy. Aby uzyskać kartę, muszą oni posiadać również ważne zagraniczne prawo jazdy. Dokument ten wydaje starosta, dokonując w nim wpisu potwierdzającego uzyskanie kwalifikacji wstępnej, kwalifikacji wstępnej przyśpieszonej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej przyśpieszonej albo ukończenie szkolenia okresowego.
Kierowca, który posiada ważne krajowe prawo jazdy wydane za granicą, może wnioskować także o polskie prawo jazdy odpowiedniej kategorii. Warunkiem jego otrzymania jest dokonanie zwrotu zagranicznego prawa jazdy oraz uzyskanie potwierdzenia zawartych w nim danych od właściwego organu zagranicznego.
Nowe obowiązki pracodawcy
Nowelizacja zmieniła brzmienie oraz rozszerzyła treść art. 39l wskazującego na obowiązki przedsiębiorcy lub innego podmiotu wykonującego przewozy drogowe. Zgodnie ze zmienioną treścią tego przepisu są oni zobowiązani do przechowywania przez cały okres zatrudnienia kierowcy danych o wydanych świadectwach kwalifikacji zawodowej albo kopii świadectw kwalifikacji zawodowej, jeżeli zostały wydane w postaci papierowej, a ponadto kopii orzeczeń lekarskich i psychologicznych. Po zmianach powinni oni również stworzyć warunki organizacyjne, które umożliwią kierowcy ukończenie szkolenia okresowego.
Wojewoda z prawem cofnięcia świadectwa kwalifikacji zawodowej
W nowym brzmieniu art. 39c ust. 4 wojewoda niezwłocznie po stwierdzeniu wydania świadectwa kwalifikacji zawodowej na podstawie szkolenia w ramach kwalifikacji wstępnej, kwalifikacji wstępnej przyśpieszonej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej, kwalifikacji wstępnej uzupełniającej przyśpieszonej oraz szkolenia okresowego cofa świadectwo kwalifikacji zawodowej i przekazuje do centralnej ewidencji kierowców informację o cofnięciu oraz dacie cofnięcia, jeżeli kwalifikacje i szkolenia zostały przeprowadzone:
- w mniejszym wymiarze godzin niż wynika to z przepisów;
- przez przedsiębiorcę nieposiadającego wpisu w rejestrze przedsiębiorców prowadzących ośrodek szkolenia lub skreślonego z tego rejestru.
Przepisy zezwalają również na przewóz okazjonalny wykonywany:
- pojazdami zabytkowymi,
- samochodami osobowymi:
a) prowadzonymi przez przedsiębiorcę świadczącego usługi przewozowe albo zatrudnionego przez niego kierowcę,
b) na podstawie umowy zawartej bezpośrednio z klientem, każdorazowo przed rozpoczęciem usługi danego przewozu w formie pisemnej lub w formie elektronicznej, o której mowa w art. 781 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny,
c) po ustaleniu opłaty ryczałtowej za przewóz przed rozpoczęciem tego przewozu (zapłata za przewóz regulowana jest na rzecz przedsiębiorcy w formie bezgotówkowej, przy czym dopuszcza się także wniesienie opłaty gotówką w lokalu przedsiębiorstwa)
– niespełniającymi kryterium konstrukcyjnego określonego w ust. 4a i będącymi wyłączną własnością przedsiębiorcy lub stanowiącymi przedmiot leasingu tego przedsiębiorcy.
Licencje i zezwolenia w krajowym przewozie okazjonalnym
Wykonywanie krajowego przewozu okazjonalnego w celach zarobkowych, czyli w ramach prowadzonej działalności, wymaga uzyskania licencji. Przewoźnik w zależności od środka transportu wykorzystywanego do przewozów okazjonalnych może ubiegać się o licencję na przewóz osób:
- samochodem osobowym,
- pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą,
- taksówką
Licencję tę udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat, po spełnieniu określonych warunków.
Należy do nich m.in. brak skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwa karne skarbowe lub przestępstwa umyślne przeciwko bezpieczeństwu komunikacji, mieniu, wiarygodności dokumentów w odniesieniu do osób prowadzących działalność gospodarczą lub członków organu zarządzającego osoby prawnej. Przepisy wymagają również, aby przedsiębiorca ubiegający się o licencję znajdował się w określonej sytuacji finansowej (9000 euro na pierwszy pojazd i 5000 euro na każdy następny) oraz miał tytuł prawny (własność lub współwłasność) do dysponowania wszystkimi pojazdami wykorzystywanymi w przewozach okazjonalnych.
Jeżeli natomiast krajowe przewozy okazjonalne będą odbywać się pojazdami konstrukcyjnie przeznaczonymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, wtedy też przedsiębiorca jest zobowiązany do uzyskania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.
Licencje i zezwolenia w międzynarodowym przewozie okazjonalnym
W odróżnieniu od okazjonalnych przewozów krajowych międzynarodowy transport okazjonalny wykonywany pojazdami przeznaczonymi do przewozu maksymalnie 9 osób łącznie z kierowcą nie wymaga posiadania przez przewoźnika licencji.
Gdy jednak do międzynarodowych przewozów na obszarze Unii Europejskiej wykorzystuje on autokary lub autobusy, powinien legitymować się licencją wspólnotową. Licencja wspólnotowa wymaga natomiast posiadania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Organem upoważnionym do wydawania licencji wspólnotowej jest Główny Inspektor Transportu Drogowego.
Zgodnie z treścią art. 18 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym, uzyskania odrębnego zezwolenia wydawanego przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego (w tym licencji wspólnotowej) wymaga także wykonywanie przewozów wahadłowych i okazjonalnych w międzynarodowym transporcie drogowym wykraczających poza obszar państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Ustawa przewiduje jednak w tym zakresie pewne wyjątki. Zezwolenie na wykonywanie przewozu okazjonalnego poza obszarem Unii Europejskiej nie jest potrzebne, jeżeli:
- tym samym pojazdem samochodowym na całej trasie przejazdu przewozi się tę samą grupę osób i dowozi się ją do miejsca początkowego albo
- polega on na przewozie osób do miejsca docelowego, natomiast jazda powrotna jest jazdą bez osób (podróżnych), albo
- polega on na jeździe bez osób do miejsca docelowego i odebraniu oraz przewiezieniu do miejsca początkowego grupy osób, która przez tego samego przewoźnika drogowego została przewieziona na zasadzie określonej w pkt 2.
Zezwolenie na przewozy okazjonalne poza obszar Unii Europejskiej wydaje się na wniosek przedsiębiorcy na czas nie dłuższy niż rok.