Przewóz okazjonalny to jeden z rodzajów przewozów regulowanych przepisami ustawy o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. Definiuje go również Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1073/2009 z dnia 21 października 2009 r. w sprawie wspólnych zasad dostępu do międzynarodowego rynku usług autokarowych i autobusowych oraz umowa INTERBUS. Na jakich zasadach odbywa się przewóz okazjonalny, czym się charakteryzuje oraz spełnienia jakich warunków wymaga?
Czym jest przewóz okazjonalny?
Definicja przewozu okazjonalnego została zawarta w art. 4 pkt 11 ustawy o transporcie drogowym, który wskazuje, że przewozem okazjonalnym określamy przewóz osób niestanowiący przewozu regularnego, przewozu regularnego specjalnego albo przewozu wahadłowego.
Przewozem regularnym będzie w szczególności publiczny transport osób na określonej, stałej trasie i zgodnie z przyjętym rozkładem. Przewozem regularnym specjalnym określa się niepubliczny przewóz regularny grupy osób, z wyłączeniem innych osób. Przez przewóz wahadłowy należy natomiast rozumieć wielokrotny przewóz zorganizowanych grup osób tam i z powrotem, między tym samym miejscem początkowym a tym samym miejscem docelowym.
Przewóz okazjonalny to z kolei jeden z rodzajów przewozów osób, który wyróżnia się następującymi cechami:
- odbywa się bez ustalonego z góry rozkładu,
- obejmuje zarówno odcinki krajowe, jak i międzynarodowe,
- może dotyczyć przewozów osób busami do 9 osób łącznie z kierowcą, autobusami lub autokarami, a nawet samochodami zabytkowymi.
Czym wykonuje się przewóz okazjonalny?
Zgodnie z treścią art. 18 ust. 4a ustawy o transporcie drogowym przewóz okazjonalny wykonuje się pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 osób łącznie z kierowcą.
Przepisy zezwalają również na przewóz okazjonalny wykonywany:
- pojazdami zabytkowymi,
- samochodami osobowymi:
a) prowadzonymi przez przedsiębiorcę świadczącego usługi przewozowe albo zatrudnionego przez niego kierowcę,
b) na podstawie umowy zawartej bezpośrednio z klientem, każdorazowo przed rozpoczęciem usługi danego przewozu w formie pisemnej lub w formie elektronicznej, o której mowa w art. 781 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny,
c) po ustaleniu opłaty ryczałtowej za przewóz przed rozpoczęciem tego przewozu (zapłata za przewóz regulowana jest na rzecz przedsiębiorcy w formie bezgotówkowej, przy czym dopuszcza się także wniesienie opłaty gotówką w lokalu przedsiębiorstwa)
– niespełniającymi kryterium konstrukcyjnego określonego w ust. 4a i będącymi wyłączną własnością przedsiębiorcy lub stanowiącymi przedmiot leasingu tego przedsiębiorcy.
Licencje i zezwolenia w krajowym przewozie okazjonalnym
Wykonywanie krajowego przewozu okazjonalnego w celach zarobkowych, czyli w ramach prowadzonej działalności, wymaga uzyskania licencji. Przewoźnik w zależności od środka transportu wykorzystywanego do przewozów okazjonalnych może ubiegać się o licencję na przewóz osób:
- samochodem osobowym,
- pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą,
- taksówką
Licencję tę udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat, po spełnieniu określonych warunków.
Należy do nich m.in. brak skazania prawomocnym wyrokiem za przestępstwa karne skarbowe lub przestępstwa umyślne przeciwko bezpieczeństwu komunikacji, mieniu, wiarygodności dokumentów w odniesieniu do osób prowadzących działalność gospodarczą lub członków organu zarządzającego osoby prawnej. Przepisy wymagają również, aby przedsiębiorca ubiegający się o licencję znajdował się w określonej sytuacji finansowej (9000 euro na pierwszy pojazd i 5000 euro na każdy następny) oraz miał tytuł prawny (własność lub współwłasność) do dysponowania wszystkimi pojazdami wykorzystywanymi w przewozach okazjonalnych.
Jeżeli natomiast krajowe przewozy okazjonalne będą odbywać się pojazdami konstrukcyjnie przeznaczonymi do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą, wtedy też przedsiębiorca jest zobowiązany do uzyskania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.
Licencje i zezwolenia w międzynarodowym przewozie okazjonalnym
W odróżnieniu od okazjonalnych przewozów krajowych międzynarodowy transport okazjonalny wykonywany pojazdami przeznaczonymi do przewozu maksymalnie 9 osób łącznie z kierowcą nie wymaga posiadania przez przewoźnika licencji.
Gdy jednak do międzynarodowych przewozów na obszarze Unii Europejskiej wykorzystuje on autokary lub autobusy, powinien legitymować się licencją wspólnotową. Licencja wspólnotowa wymaga natomiast posiadania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Organem upoważnionym do wydawania licencji wspólnotowej jest Główny Inspektor Transportu Drogowego.
Zgodnie z treścią art. 18 ust. 2 ustawy o transporcie drogowym, uzyskania odrębnego zezwolenia wydawanego przez Głównego Inspektora Transportu Drogowego (w tym licencji wspólnotowej) wymaga także wykonywanie przewozów wahadłowych i okazjonalnych w międzynarodowym transporcie drogowym wykraczających poza obszar państw członkowskich Unii Europejskiej, Konfederacji Szwajcarskiej lub państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym. Ustawa przewiduje jednak w tym zakresie pewne wyjątki. Zezwolenie na wykonywanie przewozu okazjonalnego poza obszarem Unii Europejskiej nie jest potrzebne, jeżeli:
- tym samym pojazdem samochodowym na całej trasie przejazdu przewozi się tę samą grupę osób i dowozi się ją do miejsca początkowego albo
- polega on na przewozie osób do miejsca docelowego, natomiast jazda powrotna jest jazdą bez osób (podróżnych), albo
- polega on na jeździe bez osób do miejsca docelowego i odebraniu oraz przewiezieniu do miejsca początkowego grupy osób, która przez tego samego przewoźnika drogowego została przewieziona na zasadzie określonej w pkt 2.
Zezwolenie na przewozy okazjonalne poza obszar Unii Europejskiej wydaje się na wniosek przedsiębiorcy na czas nie dłuższy niż rok.