W poniższym artykule pragnę wskazać najczęstsze problemy przed jakimi stają przewoźnicy w ramach zawieranych umów ze spedytorami:
Współpraca przewoźników z przedsiębiorstwami spedycyjnymi opiera się na zasadzie swobody umów. Strony mogą zawrzeć ze sobą umowę o dowolnej treści według własnego uznania jeśli tylko nie sprzeciwia się to tzw. naturze stosunku, obowiązującym ustawom oraz zasadom współżycia społecznego.
W relacjach panujących pomiędzy spedytorem a przewoźnikiem praktycznie zasadą jest, że spedytor w procesie negocjacji przedstawia ustalony jednostronnie wzorzec umowy, który druga strona (najczęściej przewoźnik) może albo zaakceptować albo odrzucić. Z reguły nie są dopuszczalne żadne modyfikacje zapisów ze strony przewoźnika w drodze wzajemnych konsultacji czy negocjacji. Zawarta umowa której treść została wcześniej przygotowana przez jedną ze stron jest umową ważną i wiążącą oczywiście o ile nie jest sprzeczna z ustawą, z zasadami współżycia społeczne czy sprzeciwia się tzw. naturze stosunku lub zmierza do obejścia prawa. Spedytorzy w sporządzanych przez siebie wzorcach umownych niejednokrotnie
Najczęstszą klauzulą zawieraną przez spedytorów w umowach z przewoźnikami jest zastrzeżenie, że przewoźnik będzie zobowiązany do zapłacenia określonej kary pieniężnej za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie zobowiązania niepieniężnego. Jest to tzw. kara umowna. W przypadku przewoźników kary umowne mogą być naliczane za wiele zdarzeń takich jak np. brak podjęcia zlecenia, brak podstawienia pojazdu do rozładunku lub załadunku, nieterminowe podstawienie pojazdu do załadunku / rozładunku, brak zrealizowania miesięcznej liczby kilometrów, nieterminowe doręczenie dokumentów do spedytora czy brak odpowiedniego wyposażenia pojazdu. Kary umowne są bardzo restrykcyjnym i niekorzystnym zapisem zwłaszcza dla przewoźników ponieważ niewykonanie lub nienależyte wykonanie danej czynności może skutkuje obowiązkiem zapłaty. Bez zgody spedytora nie przysługuje możliwość zwolnienia się z zobowiązania zapłaty kary umownej. Kary umowne mogą być przedstawione wprost kwotowo lub poprzez możliwość jej wyliczenia (np. iloczyn określonych wartości takich jak liczba przejechanych kilometrów, liczba kilometrów do przejechania, wysokość wynagrodzenia za przejechany kilometr itd.). Występowanie klauzuli kary umownej z pewnością wymaga drobiazgowej analizy ze strony przewoźnika z punktu widzenia możliwości realizacji zlecenia oraz późniejszej możliwości zapłaty kary umownej z tytułu niewykonania lub nieprawidłowego wykonania poszczególnych zapisów umownych.
Kolejnym zapisem na który warto zwrócić uwagę to terminy płatności oraz przesłanki wypłaty wynagrodzenia. Spedytor i przewoźnik jako podmioty prowadzące działalność gospodarczą mają obowiązek dokonywać lub przyjmować płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego w przypadku jednorazowa wartość transakcji przekracza kwotę 15.000 zł. Niejednokrotnie nie jest możliwa inna forma płatności przy każdej transakcji ze względu na możliwość zawierania umów telefonicznie lub poprzez sieć Internet przez podmioty mające siedzibę na terenie całej Unii Europejskiej. W takich sytuacjach w niektórych umowach zdarzają się terminy dłuższe niż 30 dni liczone w wielu wypadkach nie od momentu wykonania usługi lecz od momentu doręczenia dokumentów, co niejednokrotnie dalej wydłuża termin zapłaty. Niektórzy spedytorzy krótszy termin zapłaty uzależniają od udzielenia rabatu przez przewoźnika w zamian za wcześniejszą płatność. Przewoźnik w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej powinien zwrócić uwagę czy z punktu widzenia zasad obrotu gospodarczego jest opłacalny odroczony system płatności na tak długi okres.
Ostatecznie wiele wzorów umów proponowanych przez spedytorów przewiduje możliwość rozwiązania powyższych umów z kilkumiesięcznym okresem wypowiedzenia. Przez cały okres wypowiedzenia przewoźnik jest zobowiązany do wykonywania przewozów pomimo faktycznej i natychmiastowej chęci zakończenia współpracy ze spedytorem. Z drugiej strony w wielu wypadkach spedytorzy mogą rozwiązać umowę z przewoźnikiem natychmiastowo bez żadnego okresu wypowiedzenia co bardzo często łączy się z możliwością nałożenia kar umownych.
Autor: Adwokat Bartłomiej Kasprzyk, Kancelaria Transportowa LEGALTRANS Sp. z o.o.