Mimo że organizacja przewozów drogowych zawsze powinna odbywać się z zachowaniem ciągłości wszystkich następujących po sobie operacji, w rzeczywistości nie w każdym przypadku transport towarów następuje płynnie i zgodnie z planem. Jedną z wielu bolączek przewoźników pozostają nieplanowane przestoje, mogące generować dla nich dotkliwe straty i wiązać się z powstaniem szkody. Pojawia się zatem pytanie, jak kwestię tę regulują przepisy i czy przewoźnikowi należy się odszkodowanie za przestój w transporcie, który nastąpił nie z jego winy? 

Czym jest przestój w transporcie? 

Odwołując się do Kodeksu pracy, art. 81 § 1, z przestojem mamy do czynienia w sytuacji, gdy pozostający w gotowości do wykonywania pracy pracownik, nie może podjąć się swoich obowiązków w związku z doznaniem przeszkód, których przyczyny leżą po stronie pracodawcy. 

W przewozach drogowych, ze względu na uczestnictwo w operacjach transportowych wielu podmiotów, przestój ma najczęściej miejsce podczas oczekiwania na załadunek lub rozładunek. Jest to sytuacja, w której kierowca wraz z samochodem pozostaje w gotowości do pracy, jednakże przez brak przygotowania przesyłki przez nadawcę bądź jej rozładowania przez odbiorcę, nie może wyruszyć w dalszą drogę. Nierzadko takie przestoje trwają kilkanaście godzin, a czasami i kilka dni. Do przestoju w transporcie może dojść ponadto w trakcie odprawy celnej, uszkodzenia pojazdu albo oczekiwania na wskazówki od nadawcy przesyłki w związku z zaistnieniem określonych okoliczności, uniemożliwiających dalszą realizację przewozu zgodnie z pierwotnymi warunkami. 

Każda taka sytuacja skutkuje najczęściej opóźnieniami w dostawie, za które odpowiedzialność co do zasady, na mocy art. 65 ust. 1 Prawa przewozowego, ponosi przewoźnik, od którego uprawniony ma prawo domagać się odszkodowania za niedostarczenie towaru w terminie. 

Samemu przewoźnikowi również może przysługiwać z tego tytułu roszczenie odszkodowawcze, co będzie jednak zależne przede wszystkim od treści zawartej umowy, okoliczności powodujących przestój i faktu zaistnienia szkody. Niestety przepisy, a zwłaszcza regulacje krajowe, nie udzielają w tym przedmiocie zbyt wielu jednolitych wskazówek. 

Odszkodowanie za przestój pojazdu a klauzule postojowe 

W branży transportowej dość powszechną praktyką pozostaje wprowadzanie do umów tzw. klauzul postojowych, najczęściej 24- lub 48-godzinnych, które to zobowiązują przewoźnika do postoju na czas załadunku lub rozładunku bez prawa do dodatkowych opłat. Oznacza to zatem, że przewoźnik, który zgodzi się na takie warunki, będzie zobowiązany do bezpłatnego przestoju. Z drugiej jednak strony nie wyklucza to możliwości odszkodowania za przestój w transporcie, gdyby przestój ten wiązał się dla przewoźnika z powstaniem szkody (którą przewoźnik będzie musiał udowodnić, co w praktyce bywa trudne). 

Tego rodzaju klauzule są z reguły wprowadzane z powołaniem się na swobodę umów wyrażoną w art. 3511 Kodeksu cywilnego, jednakże nigdy nie jest to równoznaczne z tym, iż przewoźnik musi się na taką klauzulę godzić. Treść umowy można bowiem negocjować. Co więcej, ani przepisy krajowe, ani międzynarodowe, nie nakazują przewoźnikowi odbywania bezpłatnych postojów. A to z kolei oznacza, że nie tylko nie musi się on godzić na bezpłatne przestoje, ale w dodatku może domagać się z tego tytułu zapłaty wynagrodzenia. 

Niestety ze względu na brak jednoznacznych przepisów odnoszących się do odszkodowania za przestój w transporcie, konieczne będzie zabezpieczenie się treścią zawieranej umowy. Rekomendujemy w związku z tym, by została ona sporządzona przez doświadczonych i znających się na prawie transportowym prawników, co pozwoli uniknąć Państwu nieprzyjemnych niespodzianek. 

Odszkodowanie za przestój w transporcie krajowym 

Przewoźnik znajdzie się w najmniej korzystnej dla siebie sytuacji, jeśli zgodzi się na klauzulę postojową pozbawiającą go prawa do opłaty za przestój, a do przestoju dojdzie na skutek zaistnienia przyczyn, za które druga strona, najczęściej będąca spedytorem, odpowiedzialności nie ponosi. 

Gdyby jednak przestój w transporcie został zawiniony przez drugą stronę, wtedy też z pomocą przychodzi art. 471 KC. Na jego mocy dłużnik jest zobowiązany, by naprawić szkodę wynikłą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania. Przepis ten nie znajdzie jednak zastosowania, jeśli niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Odszkodowanie za przestój pojazdu w transporcie międzynarodowym 

Nieco inaczej sytuacja będzie wyglądać natomiast w razie ubiegania się o odszkodowanie za przestój pojazdu w transporcie międzynarodowym. Konwencja CMR przewiduje bowiem wynagrodzenie dla przewoźnika w dwóch przypadkach, o których mowa odpowiednio w art. 11 ust. 2 oraz art. 16 ust. 1, mogących skutkować nieplanowanym przestojem. Należy jednak podkreślić, że zarówno pierwszy, jak i drugi przypadek odnoszą się do zawinionych działań drugiej strony. 

Zgodnie z treścią pierwszego z przywołanych przepisów, w celu załatwienia formalności celnych lub innych, jakie należy wypełnić przed wydaniem towaru, nadawca powinien załączyć do listu przewozowego lub pozostawić do dyspozycji przewoźnika potrzebne dokumenty oraz udzielić mu wszelkich żądanych informacji. Przewoźnik nie ma jednocześnie obowiązku, by sprawdzać, czy te dokumenty i informacje są ścisłe i dostateczne. To nadawca będzie odpowiadać wobec przewoźnika za wszelkie szkody, które mogłyby wyniknąć na skutek braku, niedostateczności lub nieprawidłowości tych dokumentów i informacji, chyba że zachodzi wina ze strony przewoźnika.

Natomiast drugi przypadek odnosi się do sytuacji, w której wymagane jest uzyskanie instrukcji od nadawcy, niezbędnych do dalszej realizacji umowy przewozu. Konwencja CMR przyznaje przewoźnikowi prawo do ubiegania się o zwrot kosztów spowodowanych zażądaniem przez niego tego rodzaju instrukcji lub ich wykonaniem, o ile koszty te nie wynikły z winy samego przewoźnika.

Przestój a odszkodowanie za niedostarczenie towaru w terminie

Przeważnie przestój w transporcie wiąże się automatycznie z opóźnieniem dostawy, za które uprawniony (najczęściej odbiorca przesyłki) może domagać się od przewoźnika odszkodowania. 

Na odszkodowanie za niedostarczenie towaru w terminie wskazuje art. 83 Prawa przewozowego. Zgodnie z jego treścią, jeśli na skutek zwłoki w przewozie powstała szkoda inna niż w przesyłce, przewoźnik jest obowiązany do zapłacenia odszkodowania do wysokości podwójnej kwoty przewoźnego.Natomiast odszkodowanie za niedostarczenie towaru w terminie na gruncie Konwencji CMR należy się tylko wtedy, gdy osoba uprawniona udowodni, że wynikła stąd dla niej szkoda. Wysokość takiego odszkodowania nie może przewyższyć kwoty przewoźnego.

Powrót do listy aktualności

Facebook