Pakiet Mobilności to określenie zbioru przepisów odnoszących się do transportu drogowego, odbywającego się na terenie Unii Europejskiej. Sam Pakiet Mobilności nie jest aktem prawnym, jednak wywiera wpływ na przepisy krajowe i unijne, a co się z tym wiąże – sytuację przedsiębiorstw, które działają w branży transportowej. Pierwsze zmiany wprowadzono w sierpniu 2020 r. Kolejne czekają nas już w lutym i czerwcu 2022 r. Na tym jednak nie koniec. Jeśli prowadzisz firmę transportową lub jesteś przewoźnikiem, koniecznie zapoznaj się z nowymi regulacjami, które zaczną obowiązywać za kilka miesięcy!

Czego dotyczy Pakiet Mobilności?

Pakiet Mobilności koncentruje się na 3 głównych i ważnych dla firm transportowych obszarach:

• Tachografach, czasie jazdy kierowców oraz odpoczynkach,
• Delegowaniu kierowców,
• Zasadach prowadzenia działalności transportowej na terenie Unii Europejskiej

Wprowadza on zmiany do następujących aktów prawnych:

• Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenia (WE) nr 1071/2009, (WE) nr 1072/2009 i (UE) nr 1024/2012,
• Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 561/2006 oraz rozporządzenie (UE) nr 165/2014,
• Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającej dyrektywę 2006/22/WE.

Zmiany wprowadzane w ramach Pakietu Mobilności

Etap 1: sierpień 2020 r.

Zmiany, które wprowadzono w sierpniu 2020 r., objęły rozporządzenie (WE) nr 561/2006. Odnoszą się one do:

1. Obowiązku powrotu kierowcy co 4 tygodnie do centrum operacyjnego (lub swojego miejsca zamieszkania) na ponad 45 godzin

Do obowiązków pracodawcy należy zorganizowanie pracy kierowcy w taki sposób, aby mógł on w każdym 4-tygodniowym okresie odebrać regularny wypoczynek tygodniowy, trwający co najmniej 45 godzin.

Jeśli kierowca odebrał dwa skrócone odpoczynki tygodniowe z rzędu (2x 24 godziny), ma on prawo do powrotu przed rozpoczęciem regularnego odpoczynku tygodniowego, trwającego ponad 45 godzin.

• Możliwość odebrania przez kierowców wykonujących przewóz międzynarodowy dwóch skróconych odpoczynków tygodniowych z rzędu

Po spełnieniu określonych warunków:

• Rozpoczęciu przynajmniej dwóch skróconych odpoczynków tygodniowych poza granicami kraju.
• Zrealizowaniu dwóch 2-tygodniowych odpoczynków regularnych i dwóch skróconych po każdych czterech tygodniach.

Po zrealizowaniu dwóch skróconych odpoczynków tygodniowych kierowca powinien odbyć tygodniowy odpoczynek regularny. Musi on jednak zostać poprzedzony rekompensatą za dwa poprzednie skrócenia.

Rekompensata za skrócone odpoczynki:

• Musi zostać zrekompensowana równoważnym okresem odpoczynku, który kierowca wykorzysta jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia,
• Musi poprzedzać regularny odpoczynek tygodniowy (45 godzin),
• Może zostać dołączona do odpoczynku trwającego co najmniej 9 godzin.

• Zakaz odbierania odpoczynków tygodniowych regularnych w kabinie pojazdu

Regulacje z sierpnia 2020 r. podkreśliły oraz uszczegółowiły zakaz odbierania regularnych odpoczynków tygodniowych (45 godzin) oraz odpoczynków trwających ponad 45 godzin w kabinie pojazdu. Zgodnie z przepisami, muszą odbywać się one w odpowiednim miejscu i warunkach – miejscu zakwaterowania z infrastrukturą noclegową oraz sanitarną.

• Wydłużenie czasu jazdy o 1-2 godzin

Kierowca może przekroczyćdzienny i tygodniowy czas prowadzenia pojazdu o maksymalnie jedną godzinę, aby dotrzeć do centrum operacyjnego pracodawcy lub swojego miejsca zamieszkania w celu wykorzystania tygodniowego okresu odpoczynku, pod warunkiem, że:

• Nie zagraża to bezpieczeństwu ruchu drogowego,
• Okoliczności są wyjątkowe.

Kierowca może również przekroczyć dzienny i tygodniowy czas prowadzenia pojazdu o maksymalnie dwie godziny, aby dotrzeć do centrum operacyjnego pracodawcy lub swojego miejsca zamieszkania w celu wykorzystania regularnego tygodniowego okresu odpoczynku, pod warunkiem, że:

• Wykorzystał on przerwę trwającą nieprzerwanie 30 minut bezpośrednio przed tym dodatkowym czasem prowadzenia pojazdu,
• Nie zagraża to bezpieczeństwu ruchu drogowego,
• Okoliczności są wyjątkowe.

W każdym przypadku kierowca jest zobowiązany udokumentować takie odstępstwo oraz wskazać jego przyczyny:

• odręcznie na wykresówce urządzenia rejestrującego,
• na wydruku z urządzenia rejestrującego,
• na planie pracy

– najpóźniej po przybyciu do miejsca docelowego lub odpowiedniego miejsca postoju.

Za wydłużony okres pracy kierowcy przysługuje rekompensata w postaci równoważnego okresu odpoczynku. Musi on jednak zostać wykorzystany jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia następującego po danym tygodniu, w którym nastąpiło wydłużenie jazdy.

• Przerwa 45-minutowa w załodze kilkuosobowej

Jeśli do prowadzenia pojazdu wyznaczono załogę kilkuosobową, kierowca może wykorzystać przerwę trwającą 45 minut w pojeździe kierowanym przez innego kierowcę, pod warunkiem, że kierowca, który ma przerwę, nie jest zaangażowany w pomoc kierowcy prowadzącemu pojazd.

Etap 2: luty 2022 r.

1. Obowiązek powrotu do bazy nie później niż w ciągu 8 tygodni od dnia jej opuszczenia

Od lutego 2022 r. na przedsiębiorcę zostanie nałożony obowiązek organizowania przewozów międzynarodowych w taki sposób, aby kierowcy powracali do baz eksploatacyjnych przedsiębiorstwa w tym państwie członkowskim nie później niż w ciągu 8 tygodni od daty jej opuszczenia.

• Kabotaż i przewozy kombinowane

Zachowano dotychczasowe regulacje, zezwalające na wykonanie 3 przewozów kabotażowych w ciągu 7 dni. Pakiet wprowadzi jednak obowiązkowy okres 4-dniowej przerwy pomiędzy kolejnymi kabotażami w tym samym kraju (liczony od zakończenia ostatniego przewozu kabotażowego).

Od lutego 2022 r. zasadami odnoszącymi się do kabotażu będą mogły zostać objęte także przewozy kombinowane, pod warunkiem, że cała trasa będzie odbywać się w jednym państwie członkowskim.

• Lex specialis – delegowanie w transporcie

Regulacje zawarte w Pakiecie Mobilności wprowadzają zmiany w zakresie delegowania kierowców oraz rozliczania płacy zagranicznej.

Pod delegowanie będą podlegać:

• Firmy wykonujące przewozy kabotażowe,
• Firmy wykonujące transport międzynarodowy.

Wyłączenie z delegowania dotyczy natomiast:

• Przewozów tranzytowych,
• Przewozów dwustronnych/bilateralnych z oraz do Polski, a także maksymalnie dwóch dodatkowych operacji (załadunku/rozładunku),
• Przewozów cross trade (przerzuty wykonywane pomiędzy dwoma krajami przez przewoźnika, który nie ma siedziby w żadnym z nich). Zwolnienie dotyczy jednej operacji rozładunku lub doładunku bądź dwóch operacji rozładunku i doładunku w drodze powrotnej, jeśli odbywają się one podczas przewozu bilateralnego, przy obowiązku ręcznego notowania momentu przekraczania granicy,
• Przewozów kombinowanych, wykonywanych w ramach przewozów bilateralnych.

Szacuje się, że bez przeprowadzenia odpowiednich zmian w ustawodawstwie krajowym, koszty polskiego pracodawcy mogą wzrosnąć w tych przypadkach nawet do 60%.

Jak zgłaszać delegowanie i rozliczanie płacy zagranicznej?

• Przewoźnik zgłasza delegowanie elektronicznie za pomocą systemu IMI, przy użyciu wielojęzycznego, standardowego formularza. Zgłoszenie powinno nastąpić najpóźniej w momencie rozpoczęcia delegowania.
• Kierowca ma obowiązek posiadania w pojeździe i okazywania podczas kontroli w formie papierowej lub elektronicznej: kopii zgłoszenia do delegowania i listów przewozowych oraz zapisów tachografu z wpisanymi symbolami państw przekraczania granicy.
• Na przewoźniku spoczywa obowiązek wysyłania na żądanie organu kontrolnego elektronicznie (za pomocą systemu IMI) dokumentacji związanej z delegowaniem kierowcy. Dokumentacja ta obejmuje również umowę o pracę, ewidencję czasu pracy, potwierdzenia wypłaty wynagrodzenia, zapisy tachografu i listów przewozowych oraz kopię zgłoszenia do delegowania.

• Zmiany w dietach i ryczałtach z tytułu podróży służbowych (delegacji)

Jedną z istotniejszych zmian dla pracodawców, która zacznie obowiązywać od 2 lutego 2022 r., jest brak możliwości zaliczania należności z tytułu podróży służbowych, składających się z diety i ryczałtu noclegowego na poczet wynagrodzenia za pracę poza granicami kraju.

Warto dodać, że obecnie stanowią one od 50% do 75% miesięcznej wypłaty netto kierowcy.

Nieprawidłowości w zakresie delegowania pracowników, czy rozliczania przysługującego im wynagrodzenia są zagrożone nie tylko karami finansowymi, ale także utratą reputacji przez takiego przewoźnika.

Etap 3: czerwiec 2022 r.

Rozporządzenie (WE) nr 1071/2009

1. Pojazdy o DMC od 2,5 tony do 3,5 tony w transporcie międzynarodowym

Od czerwca 2022 r. na zmiany powinni przygotować się także przewoźnicy zarządzający flotą o DMC do 3,5 tony. Do ich obowiązków będzie należało:

• Posiadanie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika.
• Posiadanie gwarancji finansowej w wysokości 1800 € na pierwszy pojazd i 900 € na każdy następny.
• Spełnienie wymogu dobrej reputacji.
• Posiadanie siedziby firmy.

Rozporządzenie (WE) nr 1072/2009

Przewoźnicy zarządzający flotą pojazdów do 3,5 tony zostaną także objęci przepisami dotyczącymi wspólnych zasad dostępu do rynku drogowych przewozów międzynarodowych (obowiązek posiadania licencji oraz objęcie regulacjami dotyczącymi kabotażu).

Etap 4: grudzień 2024 r.

Kolejny etap zmian wprowadzanych w ramach Pakietu Mobilności przypada na grudzień 2024 r. Zmiany te mają objąć rozporządzenie (WE) nr 561/2006 oraz nr 165/2014.

1. Wymiana tachografów

Od grudnia 2024 r. ma rozpocząć się obowiązkowa wymiana tachografów analogowych i cyfrowych na smart tachografy II generacji.

• Obowiązek przechowywania i okazywania do kontroli danych z tachografu

Pakiet Mobilności wprowadzi także obowiązek przechowywania i okazywania do kontroli danych z tachografu z danego dnia i poprzedzających go 56 dni.

Etap 5: wrzesień 2025 r.

We wrześniu 2025 r. kontynuowana będzie wymiana tachografów – obowiązek ten odnosi się do wymiany smart tachografów I generacji na smart tachografy II generacji.

Etap 6: lipiec 2026 r.

Ostatni z przewidzianych etapów dotyczy pojazdów o DMC od 2,5 tony do 3,5 tony. W lipcu 2026 r. zostaną one objęte przepisami rozporządzenia dotyczącymi czasu jazdy i odpoczynku kierowców pojazdów w ruchu międzynarodowym. Ponadto, w pojazdach tych będą musiały znaleźć się również tachografy.

Mimo że z założenia Pakiet Mobilności ma przyczynić się do ujednolicenia zasad dotyczących wykonywania przewozu w UE oraz poprawy warunków pracy kierowców, nie sposób ignorować głośne głosy krytyki zawartych w nim rozwiązań. Wiele z nich wiąże się z drastycznym wzrostem wydatków dla pracodawcy, sięgających nawet kilku tysięcy na każdym pracowniku delegowanym oraz wykonującym przewozy międzynarodowe. W efekcie może okazać się, że po takich zmianach oraz przy braku odpowiedniego dostosowania ustawodawstwa krajowego, niektóre z firm, oferujących konkurencyjne stawki, przestaną być rentowne. Liczne emocje budzi również zapis nakładający na kierowców obowiązek powrotu do bazy co 8 tygodni, nierzadko przy braku jakiegokolwiek załadunku, który będzie prowadzić do niepotrzebnej nadwyżki emisji CO₂ oraz naliczania dodatkowych kilometrów. Nie bez powodu zatem Pakiet Mobilności jest obecnie uznawany za jedno z największych wyzwań, z jakim w ciągu najbliższych miesięcy i lat będzie musiała zmierzyć się branża transportowa.