Przepisy regulujące kwestię umów przewozu zostały sformułowane zarówno w przepisach krajowych, do których odnosi się ustawa Prawo Przewozowe a także, w przypadku przewozów międzynarodowych, Konwencji CMR. Każdy z ww. aktów prawnych w swojej treści zawiera szereg postanowień chroniących interesy przewoźnika.
Wyraźnie widać to na przykładzie odpowiedzialności związanej z opóźnieniem w wykonywanym przewozie. Zarówno przepisy krajowe jak i międzynarodowe w istotny sposób ograniczają odpowiedzialność finansową przewoźnika z tego tytułu (do wysokości podwójnego przewoźnego w przewozach krajowych – art. 83 ust. 1 Prawa przewozowego, do wysokości przewoźnego w przewozie międzynarodowym –art. 23 ust. 5 Konwencji CMR). Dodatkowo w przewozie międzynarodowym nie jest możliwe skuteczne zastrzeżenie kary umownej tytułem opóźnień w przewozie.
Częstym problemem jest, szczególnie w przypadkach przewozów międzynarodowych, gdzie odległości między poszczególnymi etapami realizacji zlecenia są znaczne, opóźnienie w dostawie po objęciu za nią odpowiedzialności przez przewoźnika w trakcie przewozu, ale również niewykonanie umowy przewozu z powodu niepodstawienia auta pod załadunek mimo wiążącej strony umowy albo podstawieniem auta na załadunek w terminie innym, aniżeli ustalony w zleceniu transportowym. Pomimo, iż zarówno ustawodawstwo krajowe jak i międzynarodowe nie reguluję w sposób jednoznaczny powyższej kwestii, nie należy zakładać, iż odpowiedzialność przewoźnika ulega wyłączeniu. Kwestia odpowiedzialności przewoźnika z tytułu niepodstawienia lub nieterminowego podstawienia pojazdu pod załadunek wynika w sposób bezpośredni z przepisów kodeksu cywilnego, gdzie art. 471 stanowi, że przewoźnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności. W związku z powyższym, należy stwierdzić, iż niepodstawienie się pod załadunek lub nieterminowe podstawienie obwarowane jest surowszym sankcjami niż w przypadku zwłoki w przewozie. Obowiązki umowne dotyczące podstawienia auta na załadunek nie podlegają ograniczeniom wynikającym z bezwzględnie obowiązujących przepisów i w odniesieniu do powyższego, mogą być swobodnie kształtowane przez strony zgodnie z zasadą swobody umów, co zostało wskazane w art. 3531 Kodeksu cywilnego.
Dla przewoźnika kluczowym jest moment załadunku towaru, czynności jakie musi podjąć przed jego przyjęciem wskazuje Konwencja CMR w art. 8 gdzie przewoźnik jest obowiązany sprawdzić: dokładność danych listu przewozowego dotyczących ilości sztuk, jak również ich cech i numerów, widoczny stan towaru i jego opakowania. Wszystkie te czynności pozwalają na uniknięcie dochodzenia roszczeń od osoby uprawnionej do rozporządzenia towarem od przewoźnika za ewentualne szkody w towarze. Należy również pamiętać, że w przypadku, w którym przewoźnik nie ma możności sprawdzenia w wystarczający sposób ścisłości danych wskazanych powyżej, umieszcza w liście przewozowym odpowiednie adnotacje zawierające zastrzeżenia, co do stanu towaru. Co ważne, zastrzeżenia ujęte przez przewoźnika nie wiążą nadawcy, jeżeli nie przyjął on ich wyraźnie w liście przewozowym.
Co jednak, w sytuacji, gdy umowa przewozu, która została zawarta pomiędzy przewoźnikiem, a nadawcą istotnie różni się od warunków przewozu zastanych na miejscu załadunku ? W tym przypadku przewoźnik powinien pamiętać o konieczności niezwłocznego zwrócenia się do nadawcy o udzielenie instrukcji co do dalszych działań. Dochowuje on tym samym należytej staranności przy próbie dokonania załadunku. Zgodnie z art. 15 Konwencji jeśli po przywiezieniu towaru do miejsca przeznaczenia okażą się przeszkody w jego wydaniu, przewoźnik powinien żądać instrukcji od nadawcy. Jeśli kontakt z nadawcą jest utrudniony, jego instrukcje są niejasne lub niemożliwe do wykonania lub nie pokrywają się ze stanem faktycznym zastałym na miejscu, a ponadto powodują utrudnienia w eksploatacji przedsiębiorstwa przewoźnika, to Nadawca odpowie za wszelkie szkody i koszty wynikłe z tego powodu. Zgodnie z §2 ww. przepisu przewoźnik powinien nadto podjąć środki, jakie wydają mu się najlepsze w interesie osoby uprawnionej do rozporządzenia towarem.
Reasumując przewoźnicy powinni zachować wyjątkową czujność przy zawieraniu umów z wykorzystaniem wzorców umownych, tzw. Zleceń transportowych formułowanych przez zleceniodawców, gdyż niejednokrotnie zawierają klauzule narzucające dodatkową odpowiedzialność na przewoźników, co w konsekwencji prowadzi do zwierania umów niekorzystnych. Każdy przewoźnik powinien zwracać dodatkowo uwagę na stan towaru bezpośrednio przed przejęciem za niego odpowiedzialności oraz umieszczać wszelkie niezbędne informacje i zastrzeżenia w liście przewozowym.
autor: Paulina Lichnerowicz