Przemieszczamy się każdego dnia. Nie tylko w celach zarobkowych, biznesowych, ale również prywatnych. Ruch osób, a także przewożenie przez nich rzeczy z jednego miejsca na drugie nie pozostaje czynnością obojętną z punktu widzenia prawa. Zasady przemieszczania się po drogach na terenie kraju oraz wymogi, jakie powinien spełnić każdy kierowca to jedne z zagadnień, które regulują przepisy prawa transportowego.
Prawo transportowe – definicja i zakres regulacji
Prawo transportowe to dział prawa, który obejmuje ogół przepisów związanych z przemieszczaniem się osób oraz przewożeniem przez nich rzeczy określonymi środkami transportu. Polskie prawo transportowe reguluje zasady poruszania się po drogach, organizowania i wykonywania transportu, a ponadto wiele innych, ubocznych kwestii z nim związanych. Jest to m.in.: ochrona pasażerów, opłaty, czy warunki i sposób prowadzenia Krajowego Rejestru Elektronicznego Przedsiębiorców Transportu Drogowego.
Przepisy dotyczące transportu drogowego znajdziemy w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym.
Transport drogowy jest definiowany w ustawie jako krajowy transport drogowy lub międzynarodowy transport drogowy. Obejmuje on również:
a) każdy przejazd drogowy wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do działalności gospodarczej,
b) działalność gospodarczą w zakresie pośrednictwa przy przewozie osób i rzeczy.
Ustawa o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. określa zasady podejmowania i wykonywania:
- krajowego transportu drogowego – rozumianego jako podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi, które zostały zarejestrowane w kraju, w tym pojazdami składającymi się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy, na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Jazda pojazdu, miejsce rozpoczęcia lub zakończenia podróży i przejazdu oraz droga muszą znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
- międzynarodowego transportu drogowego – podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób i rzeczy w międzynarodowym transporcie drogowym odbywa się z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej Polskiej.
- niezarobkowego krajowego przewozu drogowego – jest to przewóz na potrzeby własne wykonywany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Może być to przejazd z pasażerami lub bez, z załadunkiem albo bez ładunku, po spełnieniu wymagań określonych przez ustawę.
- niezarobkowego międzynarodowego przewozu drogowego – w odróżnieniu od niezarobkowego przewozu krajowego, odbywa się on z przekroczeniem granicy.
Ponadto, przepisy prawa transportowego normują również:
- działanie Inspekcji Transportu Drogowego,
- odpowiedzialność za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego,
- zasady i tryb wyznaczania dworców, w których jest udzielana pomoc osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej,
- zasady ochrony praw pasażerów.
Prawo transportowe ustawa – wyłączenia
Jaki przewóz nie został uwzględniony w ustawie o transporcie drogowym? Zgodnie z art. 3 wskazującym wyłączenia, jest to przewóz drogowy wykonywany pojazdami samochodowymi lub zespołami pojazdów:
a) przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą – w niezarobkowym przewozie drogowym osób,
b) o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony w transporcie drogowym rzeczy oraz niezarobkowym przewozie drogowym rzeczy,
c) zespołów ratownictwa medycznego oraz w ramach usług transportu sanitarnego.
Źródła prawa transportowego w Polsce
W Polsce nie ma jednego aktu prawnego, który swoim zakresem regulowałby wszystkie gałęzie transportu. Obecnie, za źródła krajowego prawa transportowego uznaje się:
- Ustawę prawo przewozowe z dnia 15 listopada 1984 r.
- Ustawę prawo o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r.
- Ustawę kodeks morski z dnia 18 września 2001 r.
- Ustawę prawo pocztowe z dnia 23 listopada 2012 r.
- Ustawę prawo lotnicze z dnia 3 lipca 2002 r.
Prawo transportu drogowego, zgodnie z przyjętą systematyką, nie stanowi w naszych państwie odrębnej gałęzi prawa. Związane z nim regulacje znajdziemy również w innych dziedzinach prawa, takich jak prawo cywilne oraz administracyjne.
Prawo w transporcie drogowym – zasady wykonywania transportu drogowego
Transport drogowy
Podjęcie i wykonywanie transportu drogowego wymaga uzyskania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, na zasadach określonych w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009. Takie zezwolenie jest wydawane na czas nieoznaczony (art. 5).
Organem właściwym, który odpowiada za udzielenie, odmowę udzielenia, zmianę, cofnięcie lub zawieszenie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego jest starosta właściwy dla siedziby przedsiębiorcy. Jeśli przedsiębiorca ubiega się o licencję wspólnotową, jednak nie występował z wnioskiem o wydanie zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego przez starostę, organem właściwym jest w takim przypadku Główny Inspektor Transportu Drogowego.
Zezwolenie wydaje się na wniosek przedsiębiorcy złożony w formie pisemnej, w postaci papierowej lub w postaci elektronicznej za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
Transport międzynarodowy
Podjęcie i wykonywanie transportu międzynarodowego wymaga natomiast uzyskania odpowiedniej licencji wspólnotowej. Może zostać ona udzielona tylko przewoźnikowi, który posiada już zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego (art. 5a).
Organem właściwym w sprawach udzielenia, odmowy udzielenia, zmiany lub cofnięcia licencji wspólnotowej jest Główny Inspektor Transportu Drogowego.
Transport drogowy w zakresie przewozu osób
Osoby, które chcą wykonywać krajowy transport drogowy w zakresie przewozu osób samochodem osobowym, pojazdem samochodowym przeznaczonym konstrukcyjnie do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą lub taksówką – są zobowiązane do uzyskania odpowiedniej licencji.
Licencji wymaga również pośrednictwo przy przewozie osób lub rzeczy. Taki dokument wydaje się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat, uwzględniając wniosek strony.
Organem właściwym do udzielenia, odmowy udzielenia, zmiany lub cofnięcia takiej licencji (z wyjątkiem przewozów taksówką i pośrednictwa przy przewozie osób) jest starosta właściwy dla siedziby albo miejsca zamieszkania przedsiębiorcy.
Licencję na wykonywanie transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie osób wydaje, cofa i zmienia Główny Inspektor Transportu Drogowego.
Międzynarodowe prawo transportowe – najważniejsze akty międzynarodowe
Obecnie, warunki i zasady wykonywania transportu międzynarodowego, związanego z przekraczaniem granic państwa siedziby przedsiębiorstwa, są unormowane w licznych aktach międzynarodowych.
Jest to m.in. wspomniane już dzisiaj rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 ustanawiające wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego. Ponadto, rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1072/2009 z dnia 21 października 2009 r. dotyczące wspólnych zasad dostępu do rynku międzynarodowych przewozów drogowych oraz rozporządzeniem (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego.
Mówiąc o międzynarodowym prawie transportowym, nie możemy zapomnieć również o konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) z 19 maja 1956 r., czy umowie europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) z 1957 r.
Szkolenia z zakresu prawa transportowego
Szkolenia z prawa transportowego to spotkania pozwalające uporządkować i ugruntować swoją wiedzę, obejmującą obszerne i złożone regulacje prawa transportowego – zarówno krajowego, jak i międzynarodowego. Są one kierowane dla wszystkich osób związanych ściśle z szeroko rozumianą branżą transportową: przewoźników, kierowców, jak i managerów, czy kadry zarządzającej. Szkolenia prowadzone przez ekspertów z tej branży mają na celu dogłębniejsze zrozumienie obowiązujących norm, analizę problematycznych zagadnień, a także zdobycie nowych umiejętności praktycznych.