W II połowie grudnia 2024 r. do Rady Ministrów trafił projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Główny cel tego projektu zakłada rezygnację z obligatoryjności orzekania przepadku pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę na rzecz jego fakultatywności, ze względu na naruszenie zasad konstytucyjnych (zasady proporcjonalności) oraz postępowania karnego.
Przypominamy, że przepisy przewidujące obligatoryjny przepadek pojazdu mechanicznego zostały wprowadzone do polskiego porządku prawnego ustawą z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw i weszły w życie 14 marca 2024 r.
Kiedy sąd orzeka przepadek pojazdu mechanicznego?
O przepadku pojazdu mechanicznego lub jego równowartości mówi wprost art. 44b KK. Przepadek pojazdu mechanicznego orzeka się obligatoryjnie, gdy sprawca:
- spowodował katastrofę komunikacyjną, jej bezpośrednie niebezpieczeństwo lub wypadek komunikacyjny, a stężenie alkoholu przekraczało 1 promil we krwi lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu;
- prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, a stężenie alkoholu we krwi przekraczało 1,5 promila lub 0,75 mg/dm3 w wydychanym powietrzu.
Ponadto przepadek powinien zostać orzeczony obligatoryjnie, jeśli sprawca prowadził pojazd w stanie nietrzeźwości w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów, a także, jeśli był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo komunikacyjne popełnione w stanie nietrzeźwości.
Możliwe jest także fakultatywne orzeczenie przepadku, jeśli sprawca spowodował katastrofę komunikacyjną, jej bezpośrednie niebezpieczeństwo lub wypadek komunikacyjny, przy stężeniu alkoholu we krwi mniejszym niż 1 promil lub 0,5 mg/dm3 w wydychanym powietrzu.
Kiedy następuje przepadek równowartości pojazdu?
Z przepadkiem równowartości pojazdu mamy do czynienia, jeśli w czasie popełnienia przestępstwa pojazd nie stanowił wyłącznej własności sprawcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył podlegający przepadkowi pojazd.
Za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy – średnią wartość rynkową pojazdu.
Co dalej z obligatoryjnym przepadkiem pojazdu mechanicznego?
Przepisy wprowadzające obligatoryjność przepadku samochodu w momencie ich wprowadzania nie przeszły oczywiście bez echa. Do tego stopnia, że obecnie trwają prace nad nowym projektem ustawy nowelizującej Kodeks karny.
Jak możemy przeczytać na stronie Prezesa Rady Ministrów w informacjach o przyczynach i potrzebie rozwiązań planowanych w tym projekcie: „Regulacje dotyczące przepadku pojazdów budzą zastrzeżenia z uwagi na obligatoryjność orzekania przepadku pojazdów, zgodność z konstytucyjną zasadą proporcjonalności reakcji prawnokarnej oraz konstytucyjnym standardem równości wobec prawa”. Takie głosy podnoszone były m.in. przez Sąd Najwyższy oraz RPO.
Zarzuty pojawiały się również względem przepadku, gdy pojazd nie jest wyłączną własnością sprawcy. Obecnie w takiej sytuacji następuje przepadek równowartości pojazdu, co narusza jednak zasady trafnej represji.
Przepadek fakultatywny, zamiast obligatoryjnego
Kluczowa zmiana polegałaby więc na tym, by zamiast obligatoryjnej konfiskaty samochodu w sytuacjach, w których obecnie taki wymóg istnieje (art. 173, 174, 177 i 178a KK), sąd mógł zadecydować samodzielnie, czy o takiej konfiskacie orzec, czy też nie. Przepadek miałby zatem stać się fakultatywny, wraz ze zniesieniem obecnego progu nietrzeźwości w przypadku przepadku fakultatywnego.
Ponadto proponuje się wyłączenie możliwości orzekania przepadku pojazdu mechanicznego, gdy jest to niemożliwe lub niecelowe z uwagi na jego zbycie, utratę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie albo gdy pojazd w czasie popełnienia przestępstwa nie stanowił wyłącznej własności sprawcy. Zamiast tego wprowadzona miałaby zostać nawiązka na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.
Co więcej, w związku z planowanymi zmianami art. 44b KK, uchylenia wymagałby art. 295 § 1a KPK, przewidujący obowiązek dokonania przez organy ścigania tymczasowego zajęcia pojazdu mechanicznego prowadzonego przez sprawcę w czasie popełnienia przestępstwa, za które orzeczono obligatoryjnie przepadek pojazdu mechanicznego.
Źródło:
https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/wyjasniamy-przepisy-dotyczace-konfiskaty-pojazdow2