Transport ponadgabarytowy

Przewóz ładunków jest bardzo dużym przedsięwzięciem logistycznym, zwłaszcza wtedy, gdy realizuje się go w ramach transportu ponadgabarytowego. Transport nienormatywny wymaga bowiem doskonałej znajomości przepisów nakładanych przez ustawodawcę, dysponowania odpowiednimi pozwoleniami i przeszkoloną kadrą oraz utrzymywania regularnej współpracy z innymi podmiotami. Co jednak ważne, nie każdy „duży” ładunek będzie klasyfikował się jako ponadgabarytowy. Czym w takim razie charakteryzuje się transport ponadnormatywny, kiedy możemy o nim mówić oraz jakie towary określa się tym mianem?

Transport ponadnormatywny w Polsce

Transport ponadgabarytowy (nienormatywny, ponadnormatywny, wielogabarytowy) odnosi się do przewozów tych ładunków, które wraz z pojazdem lub zespołem pojazdów przekraczają swoimi wymiarami, lub masą określone w przepisach ustawy o ruchu drogowym normy.

Transport ponadnormatywny jest zatem organizowany w sytuacjach, w których dojdzie do przekroczenia dopuszczalnych dla przewozu ładunków parametrów.

Transport ponadgabarytowy wymiary

Do najczęściej przewożonych ładunków w ramach transportu ponadnormatywnego zalicza się w szczególności: maszyny rolnicze, ciężki sprzęt budowlany, elementy infrastruktury i konstrukcji przemysłowych, hale i magazyny, urządzenia wykorzystywane w przemyśle i na halach produkcyjnych.

Ładunki ponadnormatywne charakteryzują się niestandardowymi wymiarami i dużą wagą, które nie mieszczą się w określonych przez przepisy normach.

Transport ponadgabarytowy przepisy

Transport ponadgabarytowy regulują przepisy ustawy o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r. Zgodnie z art. 64 ust. 1, ruch pojazdu nienormatywnego jest dozwolony pod następującymi warunkami:

1) Uzyskania zezwolenia na przejazd pojazdu nienormatywnego odpowiedniej kategorii, wydawanego, w drodze decyzji administracyjnej, przez właściwy organ (w przypadku pojazdu nienormatywnego należącego do Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej pod warunkiem uzyskania zezwolenia wojskowego na przejazd drogowy, wydawanego przez właściwy organ wojskowy);

2) Przestrzegania warunków przejazdu określonych w zezwoleniu;

3) Pilotowania przejazdu pojazdu nienormatywnego na warunkach i w sposób określony w przepisach wydanych na podstawie ustawy, w tym przez wymaganą liczbę pojazdów wyposażonych i oznakowanych zgodnie z tymi przepisami (pilotaż transportu ponadgabarytowego jest określony w rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 23 maja 2012 r. w sprawie pilotowania pojazdów nienormatywnych);

4) Zachowania szczególnej ostrożności przez kierującego pojazdem nienormatywnym.

Przepisy ustawy o ruchu drogowym zabraniają również przewozu pojazdem nienormatywnym ładunków innych niż ładunek niepodzielny. Wyjątek dotyczy pojazdów nienormatywnych uprawnionych do poruszania się na podstawie zezwolenia kategorii I. Za ładunek niepodzielny uznaje się ładunek, który bez niewspółmiernie wysokich kosztów lub ryzyka powstania szkody nie może być podzielony na dwa lub więcej mniejszych ładunków (art. 2 pkt. 35b)

Kierujący pojazdem nienormatywnym jest zobowiązany mieć przy sobie i okazywać uprawnionym osobom stosowne zezwolenie.

Transport ponadgabarytowy zezwolenia

Kategoria I

Kategoria obejmuje pojazdy nienormatywne:

• o wymiarach oraz rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych
• o naciskach osi nieprzekraczających wielkości przewidzianych dla dróg o dopuszczalnym nacisku pojedynczej osi napędowej do 11,5 t;

Zezwolenie wydaje właściwy dla drogi zarządca.

Przejazd może odbywać się drogami gminnymi, powiatowymi, wojewódzkimi, wskazanymi w zezwoleniu.

Kategoria II

Kategoria obejmuje pojazdy  nienormatywne:

• o długości, wysokości oraz rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych
• o naciskach osi nie większych od dopuszczalnych dla danej drogi
• o szerokości nieprzekraczającej 3,5 m

Zezwolenie wydaje starosta.

Przejazd może odbywać się drogami publicznymi, z wyjątkiem ekspresowych i autostrad.

Kategoria III

Kategoria obejmuje pojazdy nienormatywne:

• o naciskach osi i rzeczywistej masie całkowitej nie większych od dopuszczalnych
• o szerokości nieprzekraczającej 3,2 m
• o długości nieprzekraczającej:  15 m dla pojedynczego pojazdu; 23 m dla zespołu pojazdów
• o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m

Zezwolenie wydaje starosta oraz Naczelnik Urzędu Celnego.

Przejazd może się odbywać drogami publicznymi.

Kategoria IV

Kategoria obejmuje pojazdy nienormatywne:

• o rzeczywistej masie całkowitej nie większej od dopuszczalnej
• o szerokości nieprzekraczającej 3,4 m
• o długości nieprzekraczającej: 15 m dla pojedynczego pojazdu; 23 m dla zespołu pojazdów;  30 m dla zespołu pojazdów o skrętnych osiach
• o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m, o naciskach osi nieprzekraczających wielkości przewidzianych dla dróg o dopuszczalnym nacisku pojedynczej osi napędowej do 11,5 t

Zezwolenie wydaje GDDKiA i Naczelnik Urzędu Celnego.

Przejazd może się odbywać drogami krajowymi.

Kategoria V

Kategoria obejmuje pojazdy nienormatywne:

• o naciskach osi nie większych od dopuszczalnych dla danej drogi
• o szerokości nieprzekraczającej 3,4 m
• o długości nieprzekraczającej: 15 m dla pojedynczego pojazdu; 23 m dla zespołu pojazdów; 30 m dla zespołu pojazdów o skrętnych osiach
• o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m
• o rzeczywistej masie całkowitej nieprzekraczającej 60 t

Zezwolenie wydaje GDDKiA.

Przejazd może odbywać się drogami publicznymi.

Kategoria VI

Kategoria obejmuje pojazdy nienormatywne:

• o szerokości nieprzekraczającej: 3,4 m dla drogi jednojezdniowej;  4 m dla drogi dwujezdniowej klasy A, S i GP
• o długości nieprzekraczającej: 15 m dla pojedynczego pojazdu; 23 m dla zespołu pojazdów; 30 m dla zespołu pojazdów o skrętnych osiach
• o wysokości nieprzekraczającej 4,3 m
• o rzeczywistej masie całkowitej nieprzekraczającej 60 t
• o naciskach osi nieprzekraczających wielkości przewidzianych dla dróg o dopuszczalnym nacisku pojedynczej osi napędowej do 11,5 t

Zezwolenie wydaje GDDKiA.

Przejazd może odbywać się drogami krajowymi, zgodnie z wykazem dróg, o którym mowa w art. 64c ust. 8.

Kategoria VII

Kategoria obejmuje pojazdy nienormatywne:

• o wymiarach oraz rzeczywistej masie całkowitej większych od wymienionych w kategoriach I – VI
• o naciskach osi przekraczających wielkości przewidziane dla dróg o dopuszczalnym nacisku pojedynczej osi napędowej do 11,5 t

Zezwolenie wydaje GDDKiA.

Przejazd odbywa się trasą wyznaczoną w zezwoleniu.

Pełna tabela zezwoleń i opłat oraz organów wydających znajduje się pod adresem: https://www.gddkia.gov.pl/userfiles/user/236/TABELA%20kategorii%20zezwolen%20i%20oplat.pdf.

W zezwoleniu zgodnie z art. 64d ust. 9, muszą znaleźć się informacje takie jak:

• okres ważności zezwolenia
• trasa przejazdu
• liczba przejazdów
• pojazd, którym będzie wykonywany przejazd
• warunki przejazdu, w tym zakres dostosowania infrastruktury drogowej na trasie przejazdu
• sposób pilotowania, o ile jest ono wymagane.

Zezwolenie jest ważne przez okres:

• 14 dni – w przypadku zezwolenia na jednokrotny przejazd,
• 30 dni – w przypadku zezwolenia na wielokrotny przejazd

– liczonych od dnia wskazanego we wniosku o wydanie zezwolenia.

Jak zorganizować przewóz ponadgabarytowy?

Uzyskanie stosownego zezwolenia to pierwszy krok w organizacji całego, ogromnego przedsięwzięcia, jakim jest transport ładunków ponadgabarytowych.

Podczas planowania transportów ponadgabarytowych powinno uwzględnić się przede wszystkim:

• Typ, rodzaj ładunku, jego ciężar i wymiary, które zadecydują o wyborze odpowiedniego środka transportu
• Infrastrukturę drogową
• Trasę przejazdu wraz z ewentualnymi przeszkodami
• Aktualne przepisy krajowe oraz zagraniczne (przy transporcie międzynarodowym)
• DMC i masę całkowitą pojazdów lub zespołów pojazdów dozwolonych na drogach, jakimi ma się odbywać transport.

Kluczowym aspektem jest w tym przypadku odpowiednia logistyka, mająca na celu zapewnienie bezpiecznego i zgodnego z przepisami ruchu drogowego przejazdu. Przy wyborze optymalnej trasy przejazdu, należy uwzględnić również mogące wystąpić na niej przeszkody. Pamiętajmy, że wszelkie trudności, które napotka na swojej drodze przewoźnik, grożą nie tylko ryzkiem opóźnień, ale i wzrostem kosztów transportu. Właśnie dlatego transport ponadnormatywny bardzo często organizowany jest w porze nocnej, po to, aby nie przeszkadzać innymi uczestnikom ruchu.

Najwięcej problemów przysparzają z reguły m.in. ostre zakręty, wiadukty, ronda, wąskie drogi, mosty, które muszą zostać uwzględnione już przy planowaniu trasy przejazdu. Jeśli okazałoby się, że ze względu na ich specyfikę, pojazd lub zespół pojazdów poruszający się w ramach transportu ponadgabarytowego nie zdoła pokonać takiej przeszkody, konieczny stanie się wybór innej drogi.

Poza złożonymi procesami logistycznymi nie możemy zapomnieć także o licznych formalnościach. Transport ładunków ponadnormatywnych będzie dodatkowo utrudniony, gdy przebiega przez granice innych krajów. W takim przypadku należy pamiętać, że zezwolenia gabarytowe są wydawane przez organy właściwe dla kraju, przez który taki transport ma się odbywać.