Umowa przewozu i umowa spedycji należą do jednych z dwóch kluczowych rodzajów umów funkcjonujących w branży TSL. Mimo pewnych podobieństw występują jednak pomiędzy nimi istotne różnice. Stąd też pod żadnym pozorem umowy te nie powinny być zawierane w sposób dowolny, ponieważ w takim przypadku zachodzić będzie ryzyko, iż w razie pojawienia się problemów nie zagwarantują one należytej ochrony Państwa interesów.
Umowa przewozu
Umowa przewozu została uregulowana w art. 774 i nast. KC. Istota umowy przewozu sprowadza się do tego, iż przewoźnik zobowiązuje się w niej, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy. Umowa przewozu jest umową o charakterze konsensualnym, odpłatną i wzajemną, a także jednostronnie kwalifikowaną, czyli wymuszającą, by po stronie przewoźnika występował wyłącznie podmiot profesjonalny.
Najważniejszym, zasadniczym elementem umowy przewozu jest tym samym zobowiązanie do przewiezienia (czyli transportu z punktu A do punktu B; przemieszczenia) mienia lub osób, co odbywa się za ustalonym wynagrodzeniem. Poza samym przewiezieniem istotą umowy przewozu jest, zachowując precyzję, faktyczne dowiezienie rzeczy lub osób w uzgodnione miejsce.
Należy jednak pamiętać, że na mocy art. 5 ustawy Prawo przewozowe, przewoźnik nie musi wykonywać przewozu osobiście. Może powierzać wykonanie przewozu innym przewoźnikom na całej przestrzeni przewozu lub jej części, jednakże ponosi wtedy odpowiedzialność za ich czynności jak za swoje własne.
Umowa spedycji
Definicję umowy spedycji zawiera z kolei art. 794 KC, zgodnie z którego treścią przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się za wynagrodzeniem w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem. Podobnie jak umowa przewozu, umowa spedycji ma charakter kwalifikowany, a więc wymaga, by spedytor występował jako profesjonalista. Co istotne, na mocy art. 800 KC dopuszcza się możliwość, by spedytor dokonał przewozu samodzielnie. W takim wypadku ma on jednocześnie prawa i obowiązki przewoźnika.
Umowa spedycji nie koncentruje się zatem na samej czynności przemieszczania się, a na szeregu innych zadań związanych z przygotowaniem i prawidłową organizacją przewozu. Jej zakres należy uznać dlatego za szerszy niż ten, jakim można objąć usługę przewozu.
Powołując się na stanowisko Sądu Rejonowego w Gdyni przedstawione w wyroku z dnia 17 grudnia 2020 r., sygn. akt I C 592/19, „Katalog usług spedycyjnych ma charakter otwarty. Czynności te mogą być wykonywane przed rozpoczęciem przewozu, w trakcie przewozu oraz po jego zakończeniu”. Do czynności spedycyjnych może należeć m.in.:
- udzielanie porad,
- zmierzenie i zważenie przesyłki,
- opakowanie przesyłki,
- sprawdzenie stanu przesyłki,
- wyszukanie oraz wybór przewoźnika,
- dostarczenie przesyłki do miejsca nadania do przewozu,
- uiszczanie opłat celnych,
- przechowanie przesyłki do czasu jej podjęcia przez odbiorcę.
Czym różni się umowa spedycji od umowy przewozu?
Mimo że dokonanie rozróżnienia pomiędzy osobą przewoźnika a spedytora nie przysparza najczęściej większych trudności, to już jednak takie pojawiają się na etapie samych umów. Wynika to poniekąd z przytoczonego powyżej art. 800 KC, a także możliwości kształtowania postanowień umownych w sposób swobodny, co zostało wyrażone w art. 3531 KC. Treść tego przepisu wskazuje bowiem, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Wskazówek dotyczących tego, jak odróżnić od siebie umowę przewozu i umowę spedycji, powinno się szukać w szczególności w aktualnie obowiązującej linii orzeczniczej. I tak, powołując się na stanowisko sądów, wyraźnie wybrzmiewa z nich, że rozstrzygnięcie, z jaką umową mamy do czynienia, zależy przede wszystkim od treści konkretnie zawartej umowy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2018 r., sygn. akt IV CKS 425/17) – nie warto więc kierować się tylko samą nazwą. Konieczne staje się tu wyróżnienie essentialia negotii właściwych dla każdej z umów, ponieważ to właśnie od składników przedmiotowo istotnych zależeć będzie ich skuteczność i ważność.
W orzecznictwie podkreśla się w dodatku, że jeśli przedsiębiorca specjalizuje się tylko w przewozie rzeczy, a z czynności konkludentnych (dorozumianych) nie wynika na wystąpienie postanowień umownych obejmujących usługi związane z przewozem, to umowa zawarta przez przyjęcie takiej oferty jest ściśle umową przewozu, a nie umową spedycji (wyrok Sądu Najwyższego, z dnia 6 października 2004 r., sygn. akt I CK 199/04; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r., sygn. akt V CSK 205/17).
W każdym przypadku, w którym z treści umowy wynika, iż jej przedmiotem jest wyłącznie przewóz towarów na ściśle określonych trasach, za ustalonym między stronami wynagrodzeniem, będziemy mieć zatem do czynienia z umową przewozu (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 listopada 2013 r., sygn. akt I ACa 1053/13). Jeśli natomiast treść umowy wskazuje na to, że jej przedmiotem jest świadczenie innych, pomocniczych usług związanych z przewozem, takich jak wysyłanie przesyłek, ich odbiór lub innych, wyszczególnienie takich usług pozwoli zakwalifikować tę umowę jako umowę spedycji bądź, na zasadzie swobody umów, jako umowę mieszaną. Umowę spedycji można postrzegać jako mającą charakter pomocniczy względem umowy przewozu, ponieważ podstawowym obowiązkiem spedytora nie jest przewóz przesyłki (aczkolwiek, jak zostało już wspomniane, na mocy art. 800 KC spedytor może sam wykonać przewóz). Do jego głównych zadań należy organizacja transportu oraz wykonanie innych czynności z nim związanych.
Zawieranie umów w transporcie z kancelarią transportową LEGALTRANS
Mając na względzie często trudno dostrzegalne różnice, jakie występują pomiędzy umową przewozu a umową spedycyjną, sporządzanie tego rodzaju umów okazuje się trudniejsze, niż można by przypuszczać. Praktyka pokazuje, że kluczowa pozostaje w takich przypadkach precyzyjnie ustalona treść takiego zobowiązania, która umożliwi ocenę, z jakim rodzajem usług mamy do czynienia. W razie pojawienia się na tym polu jakichkolwiek wątpliwości rekomendujemy, by nie działać wtedy na własną rękę, tylko zasięgnąć profesjonalnej porady prawnej.
Jeśli potrzebują Państwo wsparcia w sporządzeniu umowy przewozu lub umowy spedycyjnej bądź w zakresie oceny, czy przedstawiona przez kontrahenta umowa nie narusza obowiązujących przepisów i nie godzi w Państwa interesy, zapraszamy do umówienia się na spotkanie z naszą kancelarią LEGALTRANS!