Przewoźnicy w transporcie międzynarodowym są narażenie nie tylko na kontrole drogowe przeprowadzane przez polskich funkcjonariuszy, ale i na zatrzymanie pojazdu za granicą. Tego rodzaju zdarzenia są z reguły o wiele bardziej stresujące, co wynika zarówno z mniej znanych przepisów, jak i bariery językowej. W wielu przypadkach nieocenionym wsparciem okazuje się dlatego pomoc prawna dla transportu na wypadek kontroli drogowej poza granicami Polski.
O ile kontrole drogowe w Polsce nie nastręczają aż tak wielu wątpliwości natury prawnej, o tyle te pojawiają się, gdy dochodzi do zatrzymania pojazdu za granicą. Jednym z pierwszych, nasuwających się wtedy pytań, jest pytanie o to, na podstawie jakich przepisów odbywa się taka kontrola, a co się z tym wiąże – jakie są uprawnienia służb, a jakie wynikają z kontroli drogowej przewoźnika prawa i obowiązki.
Jakie przepisy stosuje się, gdy ma miejsce zatrzymanie pojazdu za granicą?
W transporcie międzynarodowym obowiązuje szereg konwencji i przepisów unijnych regulujących aspekty przewozu oraz kontrole ciężarówek. W ramach Unii Europejskiej wdrożono przepisy ujednolicające wymagania i procedury kontroli drogowych.
Przykładowo dyrektywa 2014/47/UE w sprawie drogowej kontroli technicznej dotyczącej zdatności do ruchu drogowego pojazdów użytkowych poruszających się w Unii, wprowadza minimalne wymogi wobec niezapowiedzianych kontroli technicznych pojazdów użytkowych na terenie całej UE. Zgodnie z nią inspektorzy muszą prowadzić kontrole bez dyskryminowania ze względu na narodowość kierowcy czy państwo rejestracji pojazdu (art. 8). Oznacza to, że zagraniczny przewoźnik powinien być traktowany na równi z krajowym, a wybór pojazdów do sprawdzenia nie może wynikać z uprzedzeń narodowościowych.
Na mocy unijnego prawa kierowcy ciężarówek muszą przestrzegać także innych, jednolitych norm – m.in. czasu pracy i odpoczynku, który jest regulowany w rozporządzeniu nr 561/2006 czy maksymalnych wymiarów i obciążeń, do których odnosi się dyrektywa 96/53/WE. Nie można zapomnieć również o ogólnych przepisach regulujących dostęp do rynku transportowego i wykonywania zawodu przewoźnika drogowego, czyli rozporządzeniu nr 1071/2009 i 1072/2009. Przepisy te obowiązują we wszystkich krajach UE, więc kierowca musi się do nich stosować niezależnie od tego, gdzie się znajduje.
Zatrzymanie pojazdu za granicą a kontrola poza granicami UE
W krajach poza Unią Europejską brak jest jednolitego systemu kontroli drogowych, jednak obowiązują tam ważne umowy międzynarodowe. Należą do nich m.in. konwencja AETR (normująca czas pracy kierowców w przewozach międzynarodowych poza UE, analogicznie do unijnych regulacji) czy umowa ADR (dotycząca przewozu towarów niebezpiecznych). Istnieje także Konwencja TIR, upraszczająca procedury celne – ciężarówki z ważnym karnetem TIR są plombowane na granicy i zazwyczaj nie podlegają szczegółowej kontroli celnej w krajach tranzytowych.
Trzeba jednak podkreślić, że policja i inspekcje drogowe państwa, po którym porusza się pojazd, zawsze mają prawo skontrolować ciężarówkę na swoim terytorium, kierując się przy tym własnym prawem krajowym oraz ewentualnymi umowami bilateralnymi.
Zatrzymanie pojazdu za granicą – co sprawdzają zagraniczne służby?
W każdym kraju przepisy krajowe określają szczegółowy przebieg kontroli drogowej i uprawnienia funkcjonariuszy. Zwykle zagraniczna kontrola przebiega jednak podobnie jak w Polsce. Oznacza to, że policja lub inspekcja transportu może zatrzymać ciężarówkę do kontroli dokumentów, stanu technicznego czy przestrzegania przepisów ruchu drogowego.
Zbliżona jest także lista sprawdzanych dokumentów. Zagraniczni inspektorzy mogą żądać przedstawienia prawa jazdy określonej kategorii, dowodu rejestracyjnego pojazdu, ubezpieczenia OC oraz dokumentów przewozowych, w tym wymaganych w transporcie licencji i zezwoleń. W przewozach międzynarodowych będzie to zwłaszcza licencja wspólnotowa, list przewozowy CMR, świadectwo kierowcy.
Przedmiotem kontroli może być w szczególności:
- przestrzeganie czasu pracy, przerw i odpoczynków kierowcy,
- dopuszczalne wymiary, naciski i waga pojazdu,
- normy hałasu i emisji spalin,
- stan techniczny pojazdu i zabezpieczenie ładunku,
- przestrzeganie przepisów o delegowaniu kierowców i warunkach zatrudnienia,
- uiszczenie myta za przejazd płatnymi odcinkami dróg krajowych,
- przestrzeganie przepisów lokalnych danego państwa (np. zakazy ruchu w określone dni czy posiadanie dodatkowego wyposażenia itp.).
Kontrola drogowa przewoźnik – prawa i obowiązki za granicą
Choć kontrola drogowa bywa stresująca – zwłaszcza w obcym kraju – kierowca i przewoźnik posiadają określone prawa, o których warto pamiętać. Przede wszystkim kontrolowany ma prawo znać powód zatrzymania oraz tożsamość inspektora. Funkcjonariusz zazwyczaj na początku informuje, w jakim celu przeprowadza kontrolę (np. rutynowa kontrola dokumentów, kontrola trzeźwości, akcja ważenia pojazdów itp.).
Kierowca nie powinien być przesłuchiwany bez zrozumienia sytuacji – w razie bariery językowej ma prawo poprosić o wyjaśnienie poleceń. W państwach UE podstawą jest zasada niedyskryminacji, więc kierowca-obywatel UE ma prawo komunikować się w swoim języku ojczystym lub innym znanym – jeśli to możliwe. Oczywiście nie oznacza to, że francuski żandarm musi znać język polski, ale często dostępne są procedury ułatwiające porozumienie, np. połączenie z tłumaczem lub przygotowane formularze w kilku językach. Jeśli bariera językowa jest duża, inspektorzy nie powinni blokować kierowcy dostępu do telefonu do pracodawcy lub innej osoby, która pomoże w tłumaczeniu.
Podczas przeprowadzanej kontroli kontrolowany ma prawo do obecności przy wszystkich podejmowanych czynnościach (np. oględzinach czy badaniu stanu technicznego). Powinien on zostać również poinformowany o wszelkich stwierdzonych uchybieniach. Jeśli ma zastrzeżenia do przebiegu kontroli i nie zgadza się z jego wynikiem, nie musi podpisywać protokołu. To samo dotyczy mandatu – kierowca może odmówić jego przyjęcia i opłacenia, dzięki czemu sprawa pozostaje w toku, z możliwością odwołania się.
Obowiązkiem kierowcy jest natomiast współpraca z organami kontrolującymi. Choć należy pamiętać, że w ramach tej współpracy wciąż ma on prawo, by odmówić składania zeznań i wyjaśnień, które mogą go obciążać. Nie musi więc przyznawać się do winy. Do jednych z podstawowych obowiązków każdego kierowcy należy także okazanie uprawnionym służbom dokumentów przewozowych i udzielanie podstawowych informacji, jak imię i nazwisko, dane firmy, rodzaj ładunku.
Pomoc prawna dla transportu w razie kontroli drogowej w Polsce i za granicą – kiedy interweniować prawnie?
Nie każda kara nałożona podczas kontroli drogowej ciężarówki za granicą jest słuszna i niepodważalna. Jeśli uważasz ją za niesprawiedliwą, nałożoną bezpodstawnie lub w znacząco wygórowanej wysokości i masz przy tym mocne dowody świadczące na Twoją korzyść, wtedy zdecydowanie warto interweniować prawnie. Tu duże znaczenie dla ustalenia dalszych kroków będzie mieć to, czy kierowca przyjął mandat i opłacił go na miejscu (co w wielu przypadkach jest równoznaczne z zamknięciem sprawy), czy też nie uregulował należnej kwoty.
Samodzielne przechodzenie przez procedurę odwoławczą jest jednak trudne, ponieważ wymaga zarówno znajomości przepisów i procedur danego kraju, jak również obcego języka. Dlatego to, co rekomendujemy w takich sytuacjach, to skorzystanie z profesjonalnej pomocy prawnej dla transportu.
Nasza kancelaria LEGALTRANS, która specjalizuje się w obsłudze prawnej firm TSL, pomoże Ci odwołać się od decyzji nałożonej przez zagranicznych inspektorów podczas kontroli drogowej, z uwzględnieniem reguł obowiązujących w danym kraju. Jesteśmy oczywiście gotowi również do tego, by zapewnić Ci wsparcie w trakcie takiej kontroli, w tym dostęp do tłumacza. Jeśli wiesz, że zagraniczne kontrole są lub mogą być problemem w Twojej firmie transportowej, skontaktuj się z nami, aby uzyskać pomoc prawną dla transportu!
