Transport towarów wartościowych to nie lada wyzwanie. Tego typu przesyłki wymagają zachowania szczególnej ostrożności na każdym etapie przewozu. Przy odbiorze, magazynowaniu, w trakcie podróży, w czasie przeładunku, a także podczas samej dostawy. Powinniśmy dlatego zwracać ogromną uwagę na to, komu powierzamy takie towary. W zachowaniu spokoju i ograniczeniu niepotrzebnego stresu pomoże nam również znajomość obowiązujących w przewozie przepisów, zasad odpowiedzialności i przysługujących nam w danej sytuacji środków prawnych.
Kiedy mówimy o rzeczach wartościowych?
Definicja towarów wartościowych jest stosunkowo szeroka, ponieważ są to rzeczy mogące opiewać na różne sumy pieniężne. Ponadto, za wartościowe uznamy nie tylko te z nich, które przedstawiają faktyczną wartość materialną. Mogą być to m.in. przedmioty unikatowe, mające szczególne znaczenie dla określonej grupy, jednostki, czy wymagające specjalnej ochrony ze względu na wartość intelektualną. Rzeczy cenne to również te, które przedstawiają określoną wartość naukową, kulturową, historyczną.
Do towarów wartościowych zaliczamy dlatego przede wszystkim:
- Biżuterię, zegarki, wyroby jubilerskie;
- Urządzenia High Technology;
- Sprzęt elektroniczny;
- Prototypy maszyn, urządzeń;
- Dzieła sztuki (obrazy, rzeźby, rękopisy, książki);
- Eksponaty muzealne, historyczne;
- Kamienie szlachetne;
- Cenne, chronione prawem gatunki roślin, zwierząt;
- Produkty, wyroby związane z przemysłem farmaceutycznym.
Jak przewozić rzeczy wartościowe?
Przewóz ww. przedmiotów nigdy nie powinien zostać powierzony przypadkowemu przewoźnikowi. Każdą decyzję należy poprzedzić wnikliwą analizą, poszukiwaniami. Warto kierować się w tym przypadku opiniami osób, które miały już przyjemność skorzystać z usług danej firmy. Zwracajmy uwagę na to, jakimi pojazdami dysponuje przedsiębiorstwo, kogo zatrudnia, kto nim zarządza i w jaki sposób. Jeżeli mają Państwo problem w wyborze odpowiedniego przewoźnika oraz sprawdzeniu postanowień umownych, zapraszamy w tym miejscu do kontaktu z naszą kancelarią transportową.
Flota przeznaczona do przewozu towarów wartościowych powinna być wyposażona w zaawansowane systemy antywłamaniowe w naczepach i kabinie. Wprawdzie nie wszystkim kradzieżom da się oczywiście zapobiec, to jednak przewoźnik powinien zadbać, aby możliwie jak najbardziej utrudnić lub całkowicie uniemożliwić tę czynność. Dużą rolę odgrywają także innowacyjne, nowoczesne systemy telemetryczne, pozwalające na nieustanne monitorowanie pojazdów oraz uzyskiwanie informacji o aktywności kierowcy.
Bezpieczeństwo przewożonych towarów zależy również od osoby kierującej pojazdem. Do tego zadania powinni być wybierani kierowcy najbardziej doświadczeni i godni zaufania.
Przy przewozie cennych przedmiotów warto zadbać ponadto o rozszerzenie zakresu ochrony polisy ubezpieczeniowej. Pamiętajmy, że standardowy pakiet nie obejmuje najczęściej tego typu przesyłek, tak samo, jak towarów podwyższonego ryzyka.
Nie możemy zapomnieć przy tym o właściwym zabezpieczeniu towaru. Jest to jeden z obowiązków nadawcy. Przedmioty muszą zostać zapakowane w sposób, który pozwoli na ich bezpieczny transport i dostawę bez ryzyka ubytku i uszkodzenia, a także utrudni samą kradzież.
Przewóz towarów wartościowych a przepisy prawa krajowego
Na wstępie należy zaznaczyć, że w naszym ustawodawstwie nie znalazły się przepisy, które bezpośrednio regulują przewóz towarów wartościowych oraz wskazują na ich jednoznaczną definicję. Odpowiedzi na to, jak postępować z takimi rzeczami musimy szukać dlatego w regulacjach ogólnych zawartych w ustawie prawo przewozowe z dnia 15 listopada 1984 r.
Wszystkie najważniejsze informacje o danej przesyłce znajdują się w liście przewozowym. Poza szczegółowymi danymi wskazującymi na nadawcę, przewoźnika i odbiorcę, w liście tym należy określić także przewożone rzeczy, ich masę, liczbę sztuk przesyłki, sposób opakowania i oznaczenia. Jeżeli wartość przewożonych rzeczy nie wynika z rachunku sprzedawcy lub dostawcy ani z obowiązującego cennika, nadawca może zadeklarować ich wartość właśnie w liście przewozowym (art. 40 ust. 1).
Przewoźnik może jednak sprawdzić zgodność deklarowanej wartości z rzeczywistą. Gdy dojdzie do sporu, wartość przesyłki może zostać rozstrzygnięta przez rzeczoznawcę (art. 40 ust. 2 w zw. art. 27 ust. 2 i 3).
Odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki
Odpowiedzialność przewoźnika za przesyłkę
Osobą odpowiedzialną za przesyłkę w transporcie jest co do zasady przewoźnik. To on odpowiada za jej utratę, ubytek lub uszkodzenie, a także opóźnienie w przewozie. Ustawa wskazuje jednak sytuacje, w których przewoźnik nie ponosi takiej odpowiedzialności lub może zostać z niej zwolniony. Są to m.in. przesłanki występujące po stronie nadawcy lub odbiorcy albo siła wyższa.
Odpowiedzialność spedytora za przesyłkę
Podmiotem występującym w transporcie jest również spedytor. Spedytor może dokonać przewozu samodzielnie. Wtedy też ma prawa i obowiązki przewoźnika. Jeżeli jednak powierza tę czynność innym osobom, jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze.
Zakres odpowiedzialności spedytora reguluje art. 801 k.c.
- Spedytor ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie pieniędzy, kosztowności, papierów wartościowych albo rzeczy szczególnie cennych tylko wtedy, gdy właściwości przesyłki były podane przy zawarciu umowy. Wyjątek stanowi sytuacja, gdzie szkoda ta wynikła z jego winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa.
- Spedytor nie ponosi odpowiedzialności za ubytek, który nie przekracza granic ustalonych we właściwych przepisach. Przy braku takich przepisów – granic zwyczajowo przyjętych.
Odszkodowanie za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki w czasie od jej przyjęcia aż do wydania przewoźnikowi, dalszemu spedytorowi, dającemu zlecenie lub osobie przez niego wskazanej, nie może przewyższać zwykłej wartości przesyłki. Wyjątek stanowi sytuacja, w której szkoda wynikła z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa spedytora.
Odszkodowanie za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki
Zasady przyznawania i określania odszkodowania zawarto w art. 80. Im wyższa wartość przesyłki, tym też wyższe będzie należne odszkodowanie.
Jeżeli dojdzie do utraty albo ubytku przesyłki, wysokość odszkodowania nie może przekroczyć wartości, którą ustala się na podstawie i w następującej kolejności:
- ceny wskazanej w rachunku dostawcy lub sprzedawcy albo,
- ceny wynikającej z cennika obowiązującego w dniu nadania przesyłki do przewozu bądź, wartości rzeczy tego samego rodzaju i gatunku w miejscu i czasie ich nadania.
Jeżeli jednak nie da się ustalić wartości przesyłki w żaden z ww. sposobów, czynność tę należy powierzyć rzeczoznawcy.
W przypadku przesyłek z deklarowaną wartością należy się odszkodowanie w wysokości deklarowanej lub w odpowiedniej jej części (gdy dojdzie do ubytku towaru). Jeżeli natomiast w trakcie przewozu nastąpiło uszkodzenie przesyłki, odszkodowanie ustala się w wysokości odpowiadającej procentowemu zmniejszeniu się wartości.
Gdy dojdzie do utraty, ubytku albo uszkodzenia przesyłki, przewoźnik jest ponadto zobowiązany do zwrotu przewoźnego oraz innych kosztów związanych z przewozem, odpowiednio w: pełnej wysokości, odpowiedniej wysokości lub wysokości odpowiadającej procentowi obniżenia wartości przesyłki wskutek uszkodzenia.