Zarówno przepisy krajowe, jak i międzynarodowe przewidują sytuacje, w których przewóz będzie wykonywany przez kilku przewoźników, na podstawie jednej umowy przewozu i jednego listu przewozowego. Jeżeli przewóz wykonywany jest wspólnie przez kilku przewoźników, odpowiadają oni solidarnie.
Przewóz wykonywany wspólnie przez kilku przewoźników na gruncie ustawy Prawo przewozowe
Możliwość wykonywania przewozu wspólnie przez kilku przewoźników została wyrażona w art. 6 ustawy Prawo przewozowe. Wspólny przewóz:
- Odbywa się na podstawie jednej umowy przewozu i jednego dokumentu przewozowego.
- Mogą uczestniczyć w nim przewoźnicy tej samej lub różnych gałęzi transportu, jednak z zastrzeżeniem, że muszą oni podlegać przepisom niniejszej ustawy, a więc prawu przewozowemu.
- Pod wspólny przewóz, wykonywany przez kilku przewoźników, kwalifikują się nie tylko rzeczy, ale i bagaże oraz osoby.
- Skutkuje solidarną odpowiedzialnością przewoźników.
Pierwsza kwestia, która wyłania się z treści art. 6 Prawa przewozowego, dotyczy tego, w jaki sposób poszczególni przewoźnicy stają się stronami zawieranej umowy. Ustawa przewozowa w odróżnieniu od również odnoszących się do przewozów wspólnych przepisów Kodeksu cywilnego (art. 789 § 2) i Konwencji CMR (art. 34) nie rozstrzyga wprost tej kwestii, co wymaga tym samym zastosowania zasad ogólnych. W doktrynie wskazuje się dlatego na konieczność złożenia zgodnych oświadczeń woli wszystkich przewoźników mających uczestniczyć w przewozie oraz nadawcy, co skutkuje zawarciem umowy wielostronnej. Nie jest natomiast konieczne, aby oświadczenia woli były składane w tym samym czasie. Na gruncie Prawa przewozowego, do wspólnego wykonywania przewozu przez kilku przewoźników nie wystarcza zatem, jak wynika to natomiast z Kodeksu cywilnego i Konwencji CMR, tylko przejęcie towaru i listu przewozowego od poprzedniego przewoźnika:
Art. 789 § 2 KC: „Każdy przewoźnik, który przyjmuje przesyłkę na podstawie tego samego listu przewozowego, ponosi solidarną odpowiedzialność za cały przewóz według treści listu”.
Art. 34 CMR: „Jeżeli przewóz jest wykonywany na podstawie jednej umowy przez kilku kolejnych przewoźników drogowych, każdy z nich przyjmuje na siebie odpowiedzialność za wykonanie całego przewozu, przy czym drugi przewoźnik i każdy z następnych przewoźników staje się przez przyjęcie towaru i listu przewozowego stroną umowy na warunkach określonych w liście przewozowym”.
Przewóz wspólny a powierzenie przewozu
Mówiąc o przypadkach, gdy przewóz wykonywany jest wspólnie przez kilku przewoźników, jedną z często pojawiających się w tym przedmiocie wątpliwości, jest stosunek art. 6 Prawa przewozowego do treści art. 5 tejże ustawy, który to uprawnia przewoźnika do powierzenia wykonywania przewozu innym przewoźnikom na całej przestrzeni przewozu lub jej części. Przepisy zastrzegają jednak, że w takiej sytuacji przewoźnik powierzający ponosi odpowiedzialność za ich czynności jak za swoje własne, co stanowi pierwsze kryterium rozróżniające przewóz wspólny od powierzenia przewozu.
Do kwestii tej odniósł się Sąd Rejonowy w Szczecinie, w wyroku z dnia 17 czerwca 2016 r., sygn. akt XI GC 524/14, stwierdzając, że „Art. 6 dotyczy przewozu wykonywanego wspólnie przez kilku przewoźników. Od sytuacji powierzenia przewozu w rozumieniu art. 5 różni się tym, że obydwaj przewoźnicy świadczą usługi i ponoszą odpowiedzialność za wykonanie swoich zobowiązań. Wspólne wykonywanie przewozu może polegać na wykonywaniu przez każdego z przewoźników przewozu na części trasy. Może też polegać na obsłudze linii komunikacyjnej przez dwóch przewoźników wspólnie”. (por. A. Jaworski, Prawo przewozowe. Komentarz, LexisNexis 2012). W świetle tych przepisów różna jest więc sytuacja, gdyż na podstawie art. 5 przewoźnik posługuje się inną osobą jako podwykonawcą, natomiast na podstawie art. 6 mamy do czynienia z przewoźnikiem sukcesywnym, czy też solidarnym, z uwagi na ponoszoną odpowiedzialność – „W tym przypadku [art. 5] przewoźnik, który faktycznie wykonuje przewóz, czyni to na podstawie umowy zawartej z przewoźnikiem, który zawarł umowę o przewóz z nadawcą i nie staje się stroną tej ostatniej umowy, jak to ma miejsce w przewozie sukcesywnym”. Jak wskazano dalej, posłużenie się przez przewoźnika osobą trzecią nie prowadzi więc do powstania stosunku prawnego pomiędzy nią a nadawcą. Stronami umowy przewozu pozostają nadawca i przewoźnik, co skutkuje tym, że na podstawie art. 5 nadawca może dochodzić swoich roszczeń wyłącznie od przewoźnika, z którym zawarł umowę, a nie od osoby trzeciej.
Solidarna odpowiedzialność przewoźników w przewozie wspólnym
Zgodnie z ogólnymi zasadami, odpowiedzialność przewoźników uczestniczących w przewozie wspólnym, o którym mowa w art. 6, jest solidarna, a ten z nich, który zapłacił odszkodowanie, ma roszczenie zwrotne (regresowe) do przewoźnika ponoszącego odpowiedzialność za okoliczności, z których szkoda wynikła. Roszczenie regresowe powstaje zatem dopiero w momencie naprawienia szkody. Gdyby jednak okoliczności tych nie dało się ustalić, odpowiedzialność ponoszą wszyscy przewoźnicy stosownie do wysokości przypadającego im przewoźnego, a więc w takim zakresie, w jakim odnieśli korzyść z umowy. Od odpowiedzialności może uchylić się ten przewoźnik, który udowodni, że szkoda nie powstała w czasie, w którym to on wykonywał przewóz.
Istota odpowiedzialności solidarnej dłużników została wyrażona w art. 366 KC. Sprowadza się ona do tego, że w takiej sytuacji wierzyciel (osoba uprawniona: m.in. nadawca, odbiorca, pasażer), może żądać całości lub części świadczenia od:
- wszystkich dłużników łącznie,
- od kilku z nich lub
- od każdego z osobna.
Zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela.
Z odpowiedzialnością solidarną przewoźników wiąże się także kilka zasad, wyrażonych w dalszej części Kodeksu cywilnego. Należy pamiętać w szczególności o tym, że przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia w stosunku do jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników, a ponadto, że zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem pozostałych.
Przedawnienie roszczeń w przewozach wspólnych
Co do zasady roszczenia dochodzone na podstawie przepisów ustawy przewozowej lub przepisów wydanych w jej wykonaniu przedawniają się z upływem roku. Nie dotyczy to jednak roszczeń przysługującym przewoźnikom przeciwko innym przewoźnikom, a więc roszczeń dochodzonych na podstawie zarówno art. 5, jak i art. 6 tejże ustawy. Roszczenia te przedawniają się w terminie wynoszącym 6 miesięcy od dnia, w którym przewoźnik naprawił szkodę, albo od dnia, w którym wytoczono przeciwko niemu powództwo. Taki sam okres przedawnienia przewidziano w art. 793 KC.
LEGALTRANS – stała obsługa prawna dla firm transportowych
Jeżeli prowadząc własną firmę transportową, mają Państwo wrażenie, że muszą nieustannie mierzyć się z nie do końca jasnymi, zrozumiałymi lub ciągle zmieniającymi się przepisami, co pochłania mnóstwo cennego czasu i nerwów, zachęcamy do skontaktowania się i nawiązania współpracy z naszą kancelarią prawną LEGALTRANS, która specjalizuje się w prawie przewozowym. Stała obsługa prawna znosi z barków przewoźników ciężar związany z ewentualnymi problemami w dochodzeniu należnych roszczeń od nierzetelnych kontrahentów, ryzykiem podpisania niekorzystnej dla siebie umowy, czy też przegapieniem istotnych zmian w ustawodawstwie i nałożeniem sankcji za nieprzestrzeganie obowiązujących norm.