Transport towarów jest narażony nie tylko na uszkodzenia, ale i kradzieże. Częste przeładunki, rozładunki, pośpiech i wynikający z niego brak dochowywania należytej staranności – takie sytuacje są bardzo chętnie wykorzystywane przez złodziei, działających głównie w grupach zorganizowanych. Co w sytuacji, gdy dojdzie do kradzieży przesyłki? Kto ponosi wtedy odpowiedzialność?
Kradzież w transporcie a odpowiedzialność przewoźnika
Jeżeli do kradzieży doszło od przyjęcia przesyłki do przewozu aż do jej wydania, osobą odpowiedzialną jest w takiej sytuacji przewoźnik, co wynika bezpośrednio z treści art. 65 ust. 1 Prawo przewozowe. Odpowiedzialność przewoźnika dotyczy nie tylko kradzieży towaru, ale i uszkodzenia towaru podczas transportu, ubytku oraz opóźnienia w dostawie.
W przepisie tym nie posłużono się jednak wprost terminem „kradzieży” a „utraty” przesyłki, z którą będziemy mieć do czynienia, gdy wydanie przesyłki odbiorcy stanie się niemożliwe, nawet w części. Utratą przesyłki będzie zatem niewątpliwie jej kradzież, jak również wydanie jej osobie nieuprawnionej, czy też zgubienie towaru. Inną sytuacją jest natomiast uszkodzony towar podczas transportu, ponieważ uszkodzenie towaru podczas transportu polega na powstaniu pewnego rodzaju zmiany jakościowej w przesyłce, która obniża jej wartość. Z taką różnicą, że przewoźnik jest w stanie wręczyć ją odbiorcy.
Jak wynika z treści art. 52, za przesyłkę utraconą uważa się przesyłkę, która nie nadeszła do miejsca przeznaczenia wskazanego w liście przewozowym w ciągu 30 dni od upływu terminu przewozu.
Odpowiedzialność przewoźnika jest co do zasady odpowiedzialnością na zasadzie ryzyka. Oznacza to tym samym, że pozostaje uniezależniona od pojęcia winy. Przewoźnik odpowiada więc nawet wtedy, choćby nie zawinił powstaniu szkody. Podmiot uprawniony do dochodzenia roszczeń z tytułu utraty przesyłki nie musi w takiej sytuacji udowadniać, że kradzież towaru podczas transportu wynikała z działań zawinionych przez przewoźnika. Do obciążenia przewoźnika wystarczy fakt sprawowania przez niego w tym czasie pieczy nad przesyłką, którą otrzymał do przewozu, jednak nie dostarczył jej odbiorcy, we wskazane w umowie miejsce.
Czy przewoźnik może uchylić się od odpowiedzialności za kradzież towaru podczas transportu?
Przepisy prawa przewozowego, mimo że przypisują przewoźnikowi odpowiedzialność na zasadzie ryzyka, przewidują także sytuacje, w których może on się od niej uwolnić.
Przewoźnik nie ponosi odpowiedzialności, o której mowa powyżej, jeżeli utrata przesyłki:
- powstała z przyczyn występujących po stronie nadawcy lub odbiorcy, niewywołanych winą przewoźnika (m.in. brak odpowiedniego przygotowania przesyłki do drogi, nieodpowiednie opakowanie, nieadekwatny środek transportu);
- wynika z właściwości towaru (m.in. towary, które ze względu na swoje cechy biologiczne lub fizykochemiczne mają tendencję do szybkiego psucia się);
- nastąpiła na skutek działania siły wyższej (definiowana w doktrynie i orzecznictwie jako zjawisko mające charakter nadzwyczajny, któremu nie da się zapobiec przy pomocy zwykłych środków, najczęściej stosowana w odniesieniu do zjawisk w przyrodzie).
Dowód, że do kradzieży w transporcie doszło w związku z jedną z powyższych okoliczności, ciąży jednak na przewoźniku. Jeśli chce on powołać się na ten przepis, musi wykazać zaistnienie tych przesłanek.
W ustawie Prawo przewozowe przewidziano ponadto inne przesłanki, nazywane uprzywilejowanymi (art. 65 ust. 3), które również pozwalają przewoźnikowi uwolnić się od odpowiedzialności. Może to zrobić, jeśli wykaże, że utrata przesyłki nastąpiła wskutek co najmniej jednej z następujących przyczyn:
- nadania pod nazwą niezgodną z rzeczywistością, nieścisłą lub niedostateczną rzeczy wyłączonych z przewozu lub przyjmowanych, do przewozu na warunkach szczególnych albo niezachowania przez nadawcę tych warunków;
- braku, niedostateczności lub wadliwości opakowania rzeczy, narażonych w tych warunkach na szkodę wskutek ich naturalnych właściwości;
- szczególnej podatności rzeczy na szkodę, wskutek wad lub naturalnych właściwości;
- ładowania, rozmieszczenia lub wyładowywania rzeczy przez nadawcę lub odbiorcę;
- przewozu przesyłek, które zgodnie z przepisami lub umową powinny być dozorowane, jeżeli szkoda wynikła z przyczyn, którym miał zapobiec dozorca.
Kto może wystąpić z roszczeniami odszkodowawczymi w przypadku kradzieży w transporcie?
Gdy dojdzie do kradzieży w transporcie, pojawia się również jeszcze jedno pytanie, a mianowicie, kto może wystąpić w takiej sytuacji z roszczeniami odszkodowawczymi? Pozostaje to uzależnione od tego, której ze stron (nadawcy czy odbiorcy) przysługiwały wtedy uprawnienia do rozporządzania przesyłką. Co do zasady, w trakcie trwania przewozu uprawnienie do rozporządzania przesyłką przysługuje nadawcy, o czym świadczy art. 53 ust. 1.
Uprawnienie nadawcy do rozporządzania przesyłką wygasa, gdy odbiorca wprowadził zmianę umowy przewozu, przyjął list przewozowy albo odebrał przesyłkę.
Odbiorca w trakcie trwania przewozu jest natomiast uprawniony do rozporządzania przesyłką w sposób polegający na żądaniu wydania przesyłki w innym miejscu niż miejsce wskazane w liście przewozowym lub wydania przesyłki innej osobie niż odbiorca wskazany w liście przewozowym, pod warunkiem, że nadawca nie zastrzegł w tym dokumencie inaczej.
Jeżeli do kradzieży dojdzie więc podczas wykonywania przewozu, roszczenia odszkodowawcze przysługują najczęściej nadawcy, dysponującemu listem przewozowym.
Odszkodowanie za skradziony towar w transporcie
Gdy dojdzie do kradzieży towaru podczas transportu, ustalając należne z tego tytułu odszkodowanie, trzeba pamiętać, że na mocy art. 80 ust. 1, nie może ono przewyższać wartości wynikającej z ceny wskazanej w rachunku dostawcy lub sprzedawcy. Gdyby jednak okazało się to niemożliwe do ustalenia, należy odwołać się do pozostałych metod wskazanych w tym przepisie. Jeśli skradziona przesyłka była przesyłką ze zdeklarowaną wartością, wtedy też odszkodowanie należy się w wysokości deklarowanej.
Na odszkodowanie za skradziony towar w transporcie składa się w dodatku przewoźne oraz inne koszty związane z przewozem przesyłki. W razie utraty towaru, a więc m.in. sytuacji, gdy został on skradziony, przewoźnik jest zobowiązany zwrócić przewoźne oraz inne koszty związane z przewozem przesyłki w pełnej wysokości.
Ważne: Ograniczenia przewidziane w ustalaniu odszkodowania za kradzież w transporcie mają zastosowanie tylko wtedy, gdy szkoda, do jakiej doszło, nie wynika z winy umyślnej alb rażącego niedbalstwa przewoźnika. Jeśli przewoźnikowi można przypisać winę umyślną lub rażące niedbalstwo, wtedy też odszkodowanie należy się w pełnej wysokości.
Kradzieże w transporcie a przedawnienie
Należy pamiętać, że na gruncie prawa przewozowego roszczenia przedawniają się bardzo szybko, bo już z upływem roku. W przypadku utraty przesyłki przedawnienie biegnie od dnia, w którym uprawniony mógł uznać przesyłkę za utraconą, a zatem po 30 dniach od upływu terminu przewozu, jeżeli nie doszła ona w tym czasie do miejsca przeznaczenia wynikającego z listu przewozowego (art. 52).
Kradzież ładunku z tira a odnalezienie utraconej przesyłki
W przepisach określone zostały także zasady postępowania na wypadek odnalezienia utraconej przesyłki. Jeżeli przesyłka zostanie odnaleziona w ciągu roku od wypłaty odszkodowania, to zgodnie z art. 69 przewoźnik powinien niezwłocznie zawiadomić o tym uprawnionego.
W terminie 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia uprawniony może żądać, aby wydano mu odnalezioną przesyłkę w jednym z punktów odprawy przesyłek za zwrotem otrzymanego od przewoźnika odszkodowania. W takim wypadku zachowuje on roszczenia z tytułu zwłoki w przewozie. Jeżeli jednak odnalezienie nastąpiło po upływie roku albo uprawniony nie zgłosił się po towar w terminie 30 dni, przesyłka ulega likwidacji.
Skradziony towar w transporcie międzynarodowym
Zwracamy uwagę na to, że jeśli kradzież ładunku z tira nastąpi w transporcie międzynarodowym, wtedy zastosowanie znajdzie w pierwszej kolejności Konwencja CMR, którą stosuje się do przewozów odbywających się z przekroczeniem granicy naszego kraju. W bardzo tożsamy sposób, co ustawa Prawo przewozowe, normuje ona zasady i granice odpowiedzialności przewoźnika.
Powołując się na art. 17 ust. 1, przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy. Będzie on jednak zwolniony z ciążącej na nim odpowiedzialności, jeśli uda mu się wykazać i udowodnić, że zaginięcie towaru zostało spowodowane winą osoby uprawnionej, jej zleceniem nie wynikającym z winy przewoźnika, wadą własną towaru lub okolicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec.
Odszkodowanie za skradziony towar w transporcie międzynarodowym ustala się na podstawie art. 23, z którego to wynika, że podstawą do obliczenia wartości odszkodowania jest wartość towaru w miejscu i czasie przyjęcia go do przewozu, określona w pierwszej kolejności na podstawie ceny giełdowej. Odszkodowanie za skradziony towar nie może przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej za 1 kilogram brakującej wagi brutto.
W Konwencji CMR przewidziano jednak podobne zastrzeżenie, co w przepisach krajowych, w zakresie ograniczeń przy ustalaniu wysokości należnego odszkodowania. Ograniczenia te nie znajdą zastosowania, jeśli szkoda powstała na skutek złego zamiaru przewoźnika lub jego niedbalstwa.
Jak postępować, gdy dojdzie do kradzieży w transporcie?
Przede wszystkim reagować szybko. Jeśli kradzież nastąpiła w transporcie międzynarodowym, konieczne będzie zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa służb kraju, w którym najprawdopodobniej doszło do tego zdarzenia. Kierowca powinien zadbać również o staranne udokumentowanie całego zdarzenia, wykonanie zdjęć dowodowych, spisanie własnego oświadczenia.
Konieczne jest także poinformowanie o zaistniałej utracie towaru zakładu ubezpieczeń. W związku z kradzieżą warto zwrócić szczególną uwagę na aspekty związane z zachowaniem przez kierowcę zasad bezpieczeństwa w trakcie przewozu, takich jak odbywanie postojów w odpowiednich miejscach, właściwe zabezpieczanie pojazdu, przestrzeganie wyznaczonych tras, zachowanie kolejności dostaw. Jawne i ewidentne naruszenia tych przepisów i standardów mogą stanowić przesłankę do odmowy wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela.
LEGALTRANS – wsparcie prawne firm transportowych i pomoc w dochodzeniu odszkodowań w związku z kradzieżą
Jak sygnalizowaliśmy we wstępie, kradzieże w transporcie nie są niestety zjawiskiem rzadkim i mogą przytrafić się każdej firmie przewozowej. Towarzyszący takiemu zdarzeniu stres i nerwy bardzo często powodują, że kierowcy i przewoźnicy nie wiedzą, jak powinni się zachować i jakie środki należy podjąć.
A tu liczy się czas. Współpracując z naszą kancelarią transportową LEGALTRANS, będą mogli Państwo podejść do takiej sytuacji z nieco większym spokojem, ponieważ wtedy to my przejmujemy na siebie wszystkie obowiązki, zarówno w kontaktach ze służbami i organami państwowymi, jak również ubezpieczycielami.
Pomagamy naszym klientom w dopełnieniu wszelkich wymaganych formalności, zebraniu dowodów, a także dochodzeniu odszkodowań z tytułu kradzieży lub wystąpienia innej szkody w transporcie. Firmy, które wybrały naszą usługę stałej obsługi prawnej, mogą ponadto skorzystać podczas takich zdarzeń z całodobowego telefonu alarmowego i telefonu z tłumaczeniem, dostępnych dla kierowców przebywających w trasie.