Podstawowym sposobem prowadzenia postępowania egzekucyjnego przez Komornika przeciwko osobie fizycznej jest skierowanie zajęcia do wynagrodzenia za pracę dłużnika, czyli osoby od której organ egzekucyjny domaga się zapłaty. W chwili dokonania zajęcia powstają liczne obowiązki faktyczne i formalne, z których przedsiębiorca zatrudniający dłużnika musi się wywiązać. Wielu pracodawców nie prawidłowo wykonuje swoje powinności, nie zdając sobie sprawy z odpowiedzialności karnej i odszkodowawczej zarówno przed wierzycielem jak i dłużnikiem.
Niniejszy artykuł, ma na celu przybliżenie zagadnienia zajęcia wynagrodzenia za pracę. Inne częste relacje pomiędzy przedsiębiorstwem a organem egzekucyjnym nie są przedmiotem tego tekstu.
Z punktu widzenia przedsiębiorcy, istotnym elementem jest chwila wywołania w stosunku do niego skutków prawnych zajęcia. Zajęcie wywołuje skutek od chwili jego doręczenia w siedzibie lub w placówce, a także co wymaga podkreślenia w chwili zwrotu do kancelarii komornika nie podjętej a dwukrotnie awizowanej przesyłki zawierającej odpis zajęcia wynagrodzenia za pracę; kierowanej na adres przedsiębiorstwa czyli na adres ujawniony w KRS lub CEIDG. Pracodawca mimo faktycznej nie znajomości treści korespondencji ponosi pełną odpowiedzialność zarówno karną jak i odszkodowawczą za wykonie zajęcia. Oczywiście, są protokoły których zastosowanie pozwoli uniknąć wskazanej odpowiedzialności lecz nie są one przedmiotem niniejszego artykułu. Od chwili zajęcia przedsiębiorca staje się trzeciodłużnikiem/poddłużnikiem/ dłużnikiem zajętej wierzytelności.
Przedsiębiorcy, najczęściej są karani wysokim grzywnami za nie udzielenie odpowiedzi na zajęcie lub błędne wyliczenie potrącenia, które w szczególność w sprawach alimentacyjnych może przysporzyć nie przeszkolonej w tym zakresie osobie kłopotów. Błędne wyliczeni potrącenia w sprawach alimentacyjnych prowadzi do odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy, a jak wiadomo zaległości alimentacyjne często przekraczają 100 tyś zł.
Pracodawcy nagminnie ignorują zajęcia, które dotyczą pracowników zatrudnionych za minimalne wynagrodzenie, co jest nie dopuszczalne, gdyż mimo, iż minimalne wynagrodzenie nie podlega egzekucji, należy o tym zawiadomić komornika. Co więcej są wyjątkowe stany faktyczne, w których mimo umowy o pracę zawartej za minimalną kompensacją należy dokonywać potrąceń. Należy zasygnalizować, iż są składniki wynagrodzenia a także formy zatrudnienia, przy których należy przekazać do komornika pełną kwotę zarobku. Wskazane jest istotne, dla pracodawcy, gdyż przy aktualnie obowiązujących przepisach, względniejszych dla dłużnika wierzyciele masowi szukają możliwość przeniesienia obowiązku zapłaty na podmioty, które w oczywisty sposób są w lepszej sytuacji finansowej niż pierwotnie zobowiązany. Od początku 2018 roku niemal 3 krotny wzrosła liczba zasądzonych odszkodowań za nieprawidłowe wyliczenie potrącenia.
Po dokonaniu zajęcia pracodawca musi przesłać do komornika wymagane przepisami oświadczenie oraz rozpocząć realizację zajęcia jeśli jest to możliwe.
Podstawowy sposób wyliczenia potrącenia z wynagrodzenia za pracę kształtuje się następująco
Jak wskazano zajęcie wywołuje skutek z chwilą doręczenia jego odpisu opatrzonego podpisem komornika i pieczęcią państwową. Jeśli kwota została wypłacona pracownikowi przed dokonaniem zajęcia, należy je realizować od następnego okresu rozliczeniowego. Pracownikowi zatrudnionemu na umowie o pracę, nie uwzględniając wyjątków, należy pozostawić kwotę odpowiadającą minimalnemu wynagrodzeniu, a każdą kwotę powyżej przelać do komornika, lecz maksymalnie 50 % całej kwoty podlegającej wypłacie. Przy pracownikach zatrudnionych na ułamek etatu należy zastosować powyższy wzór stosunkowo. Do podstawy obliczenia potrącenia należy doliczyć wszystkie kwoty podlegające wypłacie a wynikające z umowy o pracę np. zysk, premie, nagrody kwoty przyznane z funduszy zakładowych. Zarobek nie wynikający z umowy o pracę nie podlega potrąceniu na podstawie zajęcia wynagrodzenia, oragan egzekwując musi zastosować inny środek egzekucji. Realizacji podlegają kwoty wskazane w zajęciu i tylko one są zajęte. Jeśli żądana kwota jest niższa niż możliwe potrącenie, zaspokajamy żądaną należność w całości, po czym należy uznać że zajęcie wygasło. Pracownikowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze przeciwko pracodawcy za potrącenie zbyt wysokiej kwoty.
W Polskim prawie egzekucyjnym uregulowanym w kodeksie postępowania cywilnego działa instytucja ciągłości zajęcia, krytycznie ważna przy olbrzymiej roszadzie pracowników. Wskazana, nakłada obowiązki zarówno na dotychczasowego jak i przyszłego pracodawcę dłużnika. Zajęcie obowiązuje mimo zmiany przez dłużnika pracodawcy, zmiany właściciela przedsiębiorstwa lub przekształcenia. Dotychczasowy pracodawca ma obowiązek dokonania adnotacji o zajęciu na świadectwie pracy informacji, oraz przekazaniu otrzymanego odpisu zajęcia do nowego pracodawcy dłużnika. Nowy pracodawca, pod rygorem odpowiedzialności karnej i cywilnej, realizuje zajęcie od chwili otrzymania zawiadomienia lub świadectwa pracy. Jeśli pracownik nie okaże świadectwa pracy, a nowy pracodawca dowie się, gdzie pracownik wcześniej był zatrudniony ma obowiązek zawiadomienia poprzedniego zakładu pracy o zawarciu umowy z dłużnikiem, chyba że ten okaże zaświadczenie, iż jego wynagrodzenie było wolne o wszelkich zajęć. Nowy pracodawcy, musi również zawiadomić komornika o zatrudnieniu pracownika.
Kolejnym, elementem zajęcia wynagrodzenia za pracę jest wystąpienie zbiegu egzekucji. Zbieg egzekucji występuje gdy dwóch lub więcej komorników albo administracyjny organ egzekucyjny skieruje zajęcie do jednego składnika majątkowego. Zbiegi egzekucji występują nagminnie, dłużnicy w zdecydowanej większość mają wielu wierzycieli, którzy mają prawo wyboru komornika, który odzyska na ich rzecz zaległość. Pracodawca realizujący zajęcie komornicze, musi odpowiednio zareagować, gdyż może zostać pociągnięty do odpowiedzialności przez każdego z wierzycieli pracownika lub zostać ukaranym przez każdego z komorników. Co w sytuacji prowadzenia przeciwko pracownikowi kilkunastu postępowań, stawia pracodawcę w niezwykle niebezpiecznym położeniu.
Podkreślenia wymaga fakt, iż lawinowo wzrosła liczba zaleceń po kontrolnych dla Komorników Sądowych, aby karć trzeciodłużników grzywnami za nie wykonanie lub błędne wykonanie obowiązku. Grzywna, nałożona przez komornika stanowi dochód Skarbu Państwa. Z perspektywy komornika jest łatwiej ukarać podmiot grzywną niż dochodzić czy jest ona słuszna czy nie. Mając zalecenie odgórne do stosowania przymusu nie zastosowanie go będzie na pewno piętnowane przez organy nadzorcze, natomiast ukarany rzadko kiedy wykorzystuje środek odwoławczy.
Niniejszy tekst jedynie sygnalizuje kwestie, na które każdy pracodawca, zatrudniający wielu pracowników powinien zwrócić szczególną uwagę, aby uchronić się przed wysokimi grzywnami oraz odpowiedzialnością cywilną zarówno przed pracownikiem jak wierzycielem tegoż pracownika .Niestety system jest tak skonstruowany że, poza komornikami, większość prawników nie posiada wystarczającej wiedzy i doświadczenia aby w sposób rzetelny doradzać lub przeprowadzić audyt przedsiębiorstwa pod kątem zagrożeń płynących z postępowań egzekucyjnych.
Autor : Maciej Broński