Zagadnienia związane z czasem pracy pozostają niezwykle istotne z punktu prawidłowego ewidencjonowania i rozliczania czasu pracy kierowcy. W naszych wcześniejszych publikacjach niejednokrotnie sygnalizowaliśmy już, że względem tej grupy zawodowej nie jest wystarczające posiłkowanie się wyłącznie przepisami prawa pracy, a w szczególności ustawą o czasie pracy kierowców oraz rozporządzeniem (WE) nr 561/2006. Jednym z podstawowych pojęć obejmujących czas pracy kierowców zawodowych jest ustalenie, jakie konkretnie czynności obejmuje, a jakie pozostają z niego wykluczone.
Ustawa o czasie pracy kierowców, w art. 6 ust. 1, 2 i 3 precyzyjnie określa, co wlicza się do czasu pracy kierowcy zawodowego, z kolei w art. 7 jasno wskazuje, jakich aktywności nie powinno uwzględniać się przy ustalaniu jego czasu pracy.
Czas pracy kierowcy – co należy wliczyć?
Mówiąc o czasie pracy, odnosimy go do okresu, liczonego od rozpoczęcia pracy przez kierowcę do jej zakończenia. Czas pracy kierowcy czasami bywa utożsamiany przez niektórych wyłącznie z czasem prowadzenia pojazdu, jednakże należy wyraźnie podkreślić, że jest to założenie błędne, co wynika wprost z brzmienia przepisów. Do czasu tego, poza prowadzeniem pojazdu, wlicza się również inne czynności związane z wykonywaniem przewozu z drogowego, w szczególności:
- załadowywanie i rozładowywanie oraz nadzór nad załadunkiem i wyładunkiem,
- nadzór oraz pomoc osobom wsiadającym i wysiadającym (w przewozie osób),
- czynności spedycyjne,
- obsługę codzienną pojazdów i przyczep,
- inne prace podejmowane w celu wykonania zadania służbowego lub zapewnienia bezpieczeństwa osób, pojazdu i rzeczy (m.in. tankowanie pojazdu, pomoc udzielana w związku z wypadkiem drogowym),
- niezbędne formalności administracyjne (m.in. przekazanie dokumentów niezbędnych do rozliczenia delegacji, zwrot dokumentów przewozowych), a także
- utrzymanie pojazdu w czystości.
Jak podkreślił SN w wyroku z dnia 18 stycznia 2012 r. (sygn. akt II PK 116/11), art. 6 kładzie nacisk na świadczenie pracy („wszystkie czynności związane z wykonywaniem przewozu drogowego”), co odróżnia go od sposobu zdefiniowania czasu pracy w Kodeksie pracy, gdzie rozumie się przez niego „czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy”. Na gruncie prawa pracy czas pracy nie jest zatem jednoznaczny z faktycznym wykonywaniem, świadczeniem pracy, natomiast powołując się na ustawę o czasie pracy kierowców i zgodnie ze stanowiskiem SN, do czasu pracy tej grupy zawodowej nie będzie wliczać się czasu pozostawania przez nich do dyspozycji pracodawcy, jeżeli pracownik nie wykonywał w tym czasie czynności związanych z przewozem.
Idąc jednak dalej, przy ustalaniu czasu pracy pracownika zatrudnionego na stanowisku kierowcy zawodowego, należy uwzględnić również czas, w którym kierowca, poza przyjętym rozkładem czasu pracy, pozostaje na stanowisku pracy, w gotowości do wykonywania pracy (art. 6 ust. 2). Kluczowe dla tego przepisu pozostają użyte w nim sformułowania „poza stałym rozkładem czasu pracy”, „na stanowisku pracy” oraz „w gotowości”. Aby móc powołać się na tę regulację, kierowca nie powinien tym samym pozostawać przykładowo w swoim domu, czy też znajdować się w stanie niepozwalającym mu na natychmiastowe rozpoczęcie prowadzenia pojazdu. Przykładem takiej sytuacji będzie w szczególności oczekiwanie na załadunek lub rozładunek, jeżeli kierowca nie zna czasu ich trwania przed wyjazdem w trasę albo przed rozpoczęciem danego okresu.
Do art. 6 ust. 2 nawiązał także SA w Katowicach, w wyroku z dnia 24 marca 2016 r., sygn. akt III AUa 976/15, stwierdzając, że: „Tym samym, przerwy między kursami nie mogą podważać wykonywania przez kierowcę w tym charakterze pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Stanowią one bowiem integralną część pracy kierowcy i jako takie, podlegają zaliczeniu do jego obowiązków pracowniczych”.
Czas pracy kierowcy obejmuje wreszcie przerwę w wymiarze 15 minut, nazywaną przerwą śniadaniową (art. 6 ust. 3). Pracodawca ma obowiązek wprowadzić ją jednak wyłącznie względem tych grup pracowników, których dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin. Nie każdy z kierowców nabędzie tym samym uprawnienie do skorzystania z trwającej 15 minut i wliczanej do czasu pracy przerwy. Przerwę tę należy rozpatrywać w odniesieniu do rzeczywistego czasu pracy w danym dniu. Jeżeli więc kierowca, ze względu na obowiązujący go system czasu pracy, w niektóre dni pracuje po 9 – 10 godzin, a w inne po 4 – 5 godzin, przerwa będzie przysługiwać mu tylko w pierwszym z przypadków.
Okresy pozostawania do dyspozycji
Poza pozostawaniem w gotowości do wykonywania pracy, o którym mowa w art. 6 ust. 2, ustawa o czasie pracy kierowców wprowadza również, w art. 10 ust. 1, pojęcie „okresów pozostawania do dyspozycji”. Definiuje je jako okresy inne niż przerwy i czas odpoczynku, podczas których kierowca nie ma wprawdzie obowiązku pozostawania na stanowisku pracy (inaczej niż w przypadku „pozostawania w gotowości”), jednakże powinien być przygotowany do rozpoczęcia albo kontynuowania prowadzenia pojazdu albo wykonywania innej pracy. Jako przykład pozostawania przez kierowcę do dyspozycji ustawodawca wskazał przede wszystkim czas, w którym towarzyszy on pojazdowi podczas transportu pociągiem albo promem, czas oczekiwania na przejściach granicznych albo wynikający z ograniczeń w ruchu drogowym. W wyroku z dnia 18 stycznia 2012 r. SN uznał, że „okresy pozostawania do dyspozycji bardziej niż do dyżuru zbliżone są do kodeksowej instytucji przestoju” (sygn. akt II PK 116/11).
Czy w takim razie okresy pozostawania do dyspozycji, podobnie jak okresy gotowości, będą zaliczać się do czasu pracy kierowców? Jeżeli okresy pozostawania do dyspozycji przypadają poza rozkładem czasu pracy, którym jest objęty kierowca, przepisy ustawy nakazują zaliczać je nie do czasu pracy, a do czasu dyżuru (art. 10 ust. 2). Wyjątek stanowi jednak sytuacja kierowców objętych zadaniowym czasem pracy. Jeżeli nie wypracowali oni dobowego wymiaru czasu pracy, okresy pozostawania do dyspozycji będą zaliczać się do czasu pracy w wymiarze 8 godzin, natomiast w pozostałym zakresie – do czasu dyżuru.
Co nie wlicza się do czasu pracy kierowcy zawodowego?
Podczas ewidencjonowania czasu pracy kierowców zawodowych należy zwrócić uwagę, aby do czasu ich pracy nie zaliczać następujących okresów „nieświadczenia” pracy:
- czasu dyżuru, a więc czasu, w którym kierowca pozostawał poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę, pod warunkiem, że podczas trwania takiego dyżuru nie wykonywał on pracy,
- nieusprawiedliwionych postojów w czasie prowadzenia pojazdu, na przykład w celu zrobienia zakupów,
- dobowego nieprzerwanego odpoczynku,
- przerwy w pracy, stosowanej względem kierowców zatrudnionych w przerywanym systemie czasu pracy (jest to przerwa trwająca maksymalnie 5 lub 6 godzin w ciągu doby, podczas której kierowca może swobodnie rozporządzać swoim czasem).
Jak poradzić sobie z rozliczaniem czasu pracy kierowców?
Rozliczanie czasu pracy kierowców znacząco różni się od rozliczania i ewidencjonowania czasu pracy pracowników zatrudnionych na innych stanowiskach, co wynika z objęcia ich przepisami odrębnej ustawy. Powierzając tę czynność ekspertom, rekomendujemy, aby w każdym przypadku upewnić się, czy poza prawem pracy znane są im także te regulacje. Jeżeli mają natomiast Państwo trudności ze znalezieniem zaufanego specjalisty, który podjąłby się tego zadania, zapraszamy do kontaktu i nawiązania współpracy z naszą kancelarią LEGALTRANS. Nasz zespół poza obsługą prawną firm przewozowych posiada w swojej ofercie również usługę rozliczania czasu pracy kierowców, świadczoną przez osoby wykwalifikowane w prawie transportowym, na co składa się także biegła znajomość ustawy o czasie pracy kierowców.