Organizacja czasu pracy kierowcy zatrudnionego na podstawie stosunku pracy jest zależna od stosowanego względem niego systemu. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców wyodrębniła aż 5 różnych systemów czasu pracy, które pracodawca może przyjąć dla swojego pracownika. Jest to odpowiednio system podstawowy, równoważny, przerywany, zadaniowy oraz mieszany.
Ustawa reguluje to zagadnienie w sposób kompleksowy, dlatego też są to jedyne z dopuszczalnych form zatrudnienia kierowcy. O tym, jaki konkretnie system zostanie wybrany, zadecyduje przede wszystkim rodzaj wykonywanego przez pracownika przewozu i specyfika powierzanych mu zadań.
Podstawowy system czasu pracy kierowcy
W związku z tym, że jak sama nazwa wskazuje, jest to podstawowy system czasu pracy, może on zostać wybrany do każdego rodzaju przewozu. Zatrudnienie kierowcy w podstawowym systemie nie wymaga ze strony pracodawcy żadnych specjalnych uzasadnień, czy spełnienia dodatkowych wymagań lub warunków.
Należy mieć jednak na względzie, że podstawowy wymiar czasu pracy jest stosunkowo sztywny, ograniczony 8-godzinną normą na dobę. Oznacza to, że jeśli zdarzy się, że kierowca przepracuje w danym dniu np. o 1 godzinę więcej, będzie to traktowane jako praca w godzinach nadliczbowych, za którą przysługuje rekompensata. Sytuacja odwrotna, tj. wtedy, gdy pracownik zatrudniony na pełen etat przepracuje w danym dniu mniej niż 8 godzin, jest natomiast uznawana za przestój.
Elastyczność pracodawcy w przypadku zatrudnienia kierowcy w podstawowym systemie czasu pracy ogranicza się do możliwości zmiany liczby dni pracy w poszczególnych tygodniach okresu rozliczeniowego. Może on zatem zamiast podstawowych 5 dni pracy w niektórych tygodniach okresu rozliczeniowego zaplanować pracę kierowcy na 6 dni, z tym jednak, że w pozostałych tygodniach tego samego okresu rozliczeniowego powinna wynosić ona już tylko 4 dni.
Równoważny system czasu pracy kierowcy
Za dużo bardziej elastyczny należy uznać równoważny system czasu pracy, w którym pracodawca ma możliwość dostosowania liczby godzin pracy do konkretnego zadania i tego, ile czasu będzie ono wymagać od pracownika.
W systemie równoważnym okres rozliczeniowy nie może być dłuższy niż 1 miesiąc (art. 15 ust. 3). W szczególnie uzasadnionych przypadkach może on jednak zostać przedłużony, nie więcej niż do 3 miesięcy (art. 15 ust. 4). Przy pracach uzależnionych od pory roku lub warunków atmosferycznych okres rozliczeniowy może być przedłużony, nie więcej niż do 4 miesięcy (art. 15 ust. 5). Jeśli okres rozliczeniowy ma być dłuższy niż jeden miesiąc, konieczne jest zawiadomienie o tym fakcie zakładowej organizacji związkowej lub właściwego miejscowo okręgowego inspektora pracy.
Podobnie jak przy podstawowym czasie pracy, również w systemie równoważnym rozkładów czasu pracy nie ustala się dla kierowcy wykonującego przewóz rzeczy lub okazjonalny przewóz osób.
Należy także pamiętać, że jeśli kierowca wykonuje pracę w porze nocnej, czas jego pracy nie może przekraczać w takiej sytuacji 10 godzin na dobę (art. 21).
Przerywany system czasu pracy kierowcy
Jest to system podobny do podstawowego, a zatem norma pracy wynosi w nim 8 godzin na dobę. Z tą jednak różnicą, że kierowca ma prawo do podzielenia swojej pracy na dwie części, oddzielone kilkugodzinną przerwą. W trakcie jej trwania może on swobodnie dysponować swoim czasem.
Przepisy nie wskazują pory, w jakiej powinna odbywać się przerwa. Należy zatem przyjąć, że jej godziny mogą być inne w zależności od dnia. W każdym jednak przypadku pracodawca jest zobowiązany ustalić je odgórnie.
Za przerwę w systemie przerywanym pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia, o którym mowa w art. 9 ust. 5. Jest to wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.
Zadaniowy system czasu pracy kierowcy
Zadaniowy system czasu pracy zostaje zatem ograniczony przez 8-godzinną normę dobową. Kierowca jest rozliczany w nim nie za czas pracy, a za faktycznie wykonane zadania. Pracodawca powinien jednak nakładać na pracownika takie obowiązki, z których zdoła się on wywiązać w ciągu określonych w przepisie maksymalnie 8 godzin na dobę (w przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy). Nie może zatem planować tras, których pokonanie nie jest możliwe w tym czasie.
Mieszany system czasu pracy kierowcy
Ostatnim z systemów wyszczególnionych w ustawie o czasie pracy kierowców jest mieszany system czasu pracy (art.19). Stanowi on kombinację systemu równoważnego i przerywanego.
W systemie mieszanym plan pracy kierowcy może obejmować pracę do 12 godzin na dobę (w ramach systemu równoważnego) z jednoczesnym uwzględnieniem w ciągu dnia jednej dłuższej przerwy, przewidzianej w systemie przerywanym. Przerwa ta może zostać zaplanowana na wybrane dni, z tym jednak zastrzeżeniem, że w pozostałych dniach bez przerwy kierowca będzie pracował odpowiednio w wydłużonym bądź skróconym wymiarze.
Ze względu na możliwość zatrudnienia kierowców w różnych systemach, pracodawcy powinni zwrócić szczególną uwagę na prawidłowe ewidencjonowanie czasu pracy każdego z pracowników. Jest to niezbędne do rzetelnego określania należnych wynagrodzeń, jak i zabezpieczenia firmy przed ewentualnymi roszczeniami. Nasi specjaliści z wieloletnim doświadczeniem z zakresu ewidencjonowania czasu pracy kierowców pomogą Państwu w jego właściwym rozliczaniu u wszystkich pracowników. Serdecznie zapraszamy do kontaktu z Kancelarią Transportową LEGALTRANS!