Szczegółowe regulacje ustawowe dotyczące czasu pracy kierowców zawodowych mają na celu zwiększenie bezpieczeństwa na drodze, a także ochronę innych uczestników ruchu. Do ich przestrzegania zobowiązani są nie tylko kierowcy samochodów ciężarowych o DMC powyżej 3,5t, ale również autobusów i autokarów, wykonujący transport krajowy oraz międzynarodowy. Wzmożone kontrole Inspekcji Transportu Drogowego, jak i innych uprawnionych organów państwowych, a ponadto wysokie kary finansowe nakładane za nieprzestrzeganie obowiązujących przepisów zwracają uwagę na istotność tego zagadnienia.
Podstawowym dokumentem normującym czas pracy kierowców jest ROZPORZĄDZENIE (WE) nr 561/2006 PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85.
Czas pracy kierowcy reguluje ponadto ustawa o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r. W celu wyjaśnienia poruszanych w tym artykule zagadnień będziemy sięgać również do innych aktów prawnych takich jak kodeks pracy, czy ustawa o transporcie drogowym.
Czas pracy kierowca – informacje ogólne
Dzienny czas jazdy kierowcy (czas prowadzenia pojazdu) nie może przekroczyć 9 godzin.
Przepisy rozporządzenia dopuszczają jednak przedłużenie czasu prowadzenia pojazdu do nie więcej niż 10 godzin – nie częściej niż dwa razy w tygodniu.
Tygodniowy czas prowadzenia pojazdu nie może z kolei przekroczyć 56 godzin. Co więcej, nie może także prowadzić do przekroczenia maksymalnego tygodniowego czasu pracy ustalonego w dyrektywie 2002/15/WE. Zgodnie z tą dyrektywą maksymalny tygodniowy czas pracy może być przedłużony do 60 godzin jedynie wówczas, gdy w ciągu okresu rozliczeniowego nie została przekroczona średnia 48 godzin na tydzień.
Dwutygodniowy czas prowadzenia pojazdu nie może przekroczyć 90 godzin.
Ważne: na wydłużenie dziennego i tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu o maksymalnie 1 lub 2 godziny oraz odstępstwo od 24-godzinnego okresu kontrolnego przy powrocie do bazy, lub powrocie do domu na odpoczynek tygodniowy zezwalają obowiązujące od 20 sierpnia 2020 roku przepisy wprowadzone w ramach Pakietu Mobilności. Odstępstwa są możliwe tylko po spełnieniu określonych warunków z art. 12 rozporządzenia 561/2006.
Okoliczności muszą być wyjątkowe, a dalsza podróż nie może zagrażać bezpieczeństwu drogowemu.
Wydłużenie jazdy do 2 godzin jest możliwe po wykorzystaniu 30 minut przerwy i w celu powrotu na regularny odpoczynek tygodniowy.
Odstępstwa wymagają odpowiedniego, odręcznego udokumentowania na wykresówce urządzenia rejestrującego, na wydruku z urządzenia rejestrującego lub na planie pracy, najpóźniej po przybyciu do miejsca docelowego lub odpowiedniego miejsca postoju.
Ważne: na wydłużenie dziennego i tygodniowego czasu prowadzenia pojazdu o maksymalnie 1 lub 2 godziny oraz odstępstwo od 24-godzinnego okresu kontrolnego przy powrocie do bazy, lub powrocie do domu na odpoczynek tygodniowy zezwalają obowiązujące od 20 sierpnia 2020 roku przepisy wprowadzone w ramach Pakietu Mobilności. Odstępstwa są możliwe tylko po spełnieniu określonych warunków z art. 12 rozporządzenia 561/2006.
Okoliczności muszą być wyjątkowe, a dalsza podróż nie może zagrażać bezpieczeństwu drogowemu.
Wydłużenie jazdy do 2 godzin jest możliwe po wykorzystaniu 30 minut przerwy i w celu powrotu na regularny odpoczynek tygodniowy.
Odstępstwa wymagają odpowiedniego, odręcznego udokumentowania na wykresówce urządzenia rejestrującego, na wydruku z urządzenia rejestrującego lub na planie pracy, najpóźniej po przybyciu do miejsca docelowego lub odpowiedniego miejsca postoju.
Wydłużony okres pracy należy zrekompensować równoważnym okresem odpoczynku wykorzystywanym jednorazowo przed końcem trzeciego tygodnia następującego po danym tygodniu.
Czas pracy kierowcy 2021 – odpoczynek i przerwy
- Przerwy w prowadzeniu pojazdu – pauza kierowcy
Kierowcy przysługuje prawo do ciągłej przerwy, trwającej co najmniej 45 minut po okresie prowadzenia pojazdu wynoszącym 4,5 godziny, chyba że rozpoczyna on okres odpoczynku. Przepisy zezwalają jednak na zastąpienie jednej, dłuższej przerwy przerwą o długości co najmniej 15 minut, po której nastąpi przerwa o długości co najmniej 30 minut (przerwa dzielona). Muszą one jednak zostać tak rozłożone w czasie, aby zachować zgodność z regulacją zawartą w zdaniu pierwszym (art. 7 rozporządzenia).
Możemy zaobserwować, że przepis odnoszący się do przerwy dzielonej nie określa minimalnego lub maksymalnego czasu jazdy, po którym kierowca powinien zrobić pierwszą z przerw, trwającą 15 minut. Oznacza to, że jest ona teoretycznie dozwolona już po pierwszych minutach jazdy. Kierowca może udać się na 15-minutowy odpoczynek również po np. godzinie prowadzenia pojazdu, a następnie po 3,5 godzinach zrobić sobie przerwę 30-minutową.
Kierowca wykonujący przewóz w załodze kilkuosobowej może wykorzystać przerwę trwającą 45 minut w pojeździe kierowanym przez innego kierowcę, pod warunkiem, że kierowca, który ma przerwę, nie jest zaangażowany w pomoc kierowcy prowadzącemu pojazd.
Podczas przerw kierowca nie może prowadzić pojazdu ani wykonywać żadnej innej pracy.
- Odpoczynek dzienny a tygodniowy odpoczynek kierowcy
Odpoczynek dzienny może przybrać formę:
– Regularnego, trwającego nieprzerwanie co najmniej 11 godzin (alternatywnie można go wykorzystać w dwóch częściach, z których pierwsza musi nieprzerwanie trwać co najmniej 3 godziny a druga co najmniej 9 godzin). Przepisy pozwalają, przy spełnieniu szczególnych warunków, przerwać taki odpoczynek w związku z przeprawą na promie lub w pociągu
– Skróconego, trwającego nieprzerwanie co najmniej 9 godzin, ale krócej niż 11 godzin
Czy przepisy rozporządzenia zezwalają na to, aby odpoczynek dzienny był częścią odpoczynku tygodniowego? Zgodnie z treścią art. 8, w każdym 24-godzinnym okresie po upływie poprzedniego dziennego lub tygodniowego okresu odpoczynku kierowca musi wykorzystać kolejny dzienny okres odpoczynku. Jeżeli jednak część dziennego okresu odpoczynku zawarta w 24-godzinnym okresie wynosi co najmniej 9 godzin (ale mniej niż 11 godzin), wtedy ten dzienny okres odpoczynku uznaje się za skrócony dzienny okres odpoczynku.
Dzienny okres odpoczynku może zostać także przedłużony do rozmiarów regularnego lub skróconego tygodniowego okresu odpoczynku.
- Tygodniowy odpoczynek kierowcy na przełomie tygodni
Artykuł 8 ust. 9 rozporządzenia 561/2006 zezwala na zaliczenie odpoczynku tygodniowego, który przypada na przełomie dwóch tygodni do dowolnego z nich, jednak nie obu.
Dla wyjaśnienia tego zagadnienia należy wskazać, że tydzień liczony jest tu od godziny 00:00 w poniedziałek do godziny 24:00 w niedzielę. Jeżeli zatem odpoczynek kierowcy wypada np. na sobotni wieczór i będzie trwać do poniedziałkowego południa, w zależności od potrzeb, kierowca może zaliczyć go do jednego lub drugiego tygodnia.
Przypisanie odpoczynku występującego na przełomie tygodni do jednego bądź drugiego będzie mieć również znaczenie przy rekompensacie przy odpoczynku tygodniowym skróconym.
- Skrócone odpoczynki tygodniowe 2 razy z rzędu
Art. 8 ust. 6 rozporządzenia określa, że kierowca w ciągu każdych kolejnych dwóch tygodni wykorzystuje co najmniej:
- dwa regularne tygodniowe okresy odpoczynku, lub
- jeden regularny tygodniowy okres odpoczynku i jeden skrócony tygodniowy okres odpoczynku trwający co najmniej 24 godziny.
Od 20 sierpnia 2020 roku w związku z wprowadzeniem Pakietu Mobilności, obowiązują zmiany w przepisach dotyczących tygodniowych odpoczynków skróconych w transporcie międzynarodowym rzeczy. Zgodnie z nimi istnieje możliwość, aby kierowca wciągu dwóch kolejnych tygodni wykonał tylko dwa tygodniowe odpoczynki skrócone (trwające co najmniej po 24 godziny), bez odpoczynku regularnego. Musi jednak spełnić następujące warunki: Kierowca wykonuje międzynarodowy przewóz drogowy rzeczy
Skrócone odpoczynki zostały rozpoczęte za granicą (poza państwem członkowskim siedziby pracodawcy i poza państwem zamieszkania kierowcy)
W ciągu kolejnych czterech tygodni zostaną zrealizowane przynajmniej cztery tygodniowe okresy odpoczynku, z których przynajmniej dwa będą regularnymi tygodniowymi okresami odpoczynku
Po dwóch odpoczynkach tygodniowych skróconych, kolejny odpoczynek powinien być odpoczynkiem regularnym. Musi on zostać poprzedzony rekompensatą za dwa poprzednie skrócenia.
Przedsiębiorstwo transportowe musi zorganizować pracę tego kierowcy w taki sposób, by mógł on wrócić przed rozpoczęciem regularnego tygodniowego okresu odpoczynku trwającego ponad 45 godzin wykorzystywanego jako rekompensata do centrum operacyjnego pracodawcy w państwie członkowskim jego siedziby, które jest zwyczajową bazą dla kierowcy, lub do miejsca zamieszkania kierowcy
- Czas pracy kierowcy przerwa po 6 godzinach
Jak wygląda kwestia przerwy 30 minut po 6 godzinach pracy, w przypadku kierowców podlegających rozporządzeniu 561/2006? W tym miejscu konieczne jest odwołanie się do przepisów ustawy o czasie pracy kierowców z dnia 16 kwietnia 2004 r. Zgodnie z art. 13 ust. 1 tej ustawy wskazuje, że po sześciu kolejnych godzinach pracy kierowcy przysługuje przerwa przeznaczona na odpoczynek w wymiarze:
- Nie krótszym niż 30 minut, w przypadku gdy liczba godzin pracy nie przekracza 9 godzin, oraz
- Nie krótszym niż 45 minut, w przypadku gdy liczba godzin pracy wynosi więcej niż 9 godzin.
Co jednak ważne, zgodnie z art. 27 ust. 4 ww. ustawy, przepisów o przerwie po 6 godzinach jazdy nie stosuje się do kierowców, którzy wcześniej skorzystali już z przerwy określonej w art. 7 rozporządzenia 561/2006, tj. 45-miuntowego odpoczynku po 4,5 godzinach prowadzenia pojazdu.
- Śniadaniowa przerwa kierowcy a czas pracy
Ustawa o czasie pracy kierowców nakłada na pracodawcę obowiązek wprowadzenia 15-minutowej przerwy, wliczanej do czasu pracy, jeśli dobowy wymiar czasu pracy kierowcy wynosi co najmniej 6 godzin.
15-minutowa przerwa śniadaniowa jest częścią przerwy w prowadzeniu pojazdu (45-minutowej lub dzielonej na co najmniej 15 i 30 minut), lub przerwy w pracy (30-minutowej lub 45-minutowej, w zależności od dobowego czasu pracy).
- Czas pracy kierowcy – wyłączenia
Co nie wlicza się do czasu pracy kierowców? Odpowiedzi na to pytanie powinniśmy szukać w art. 7 ustawy o czasie pracy kierowców. Za czas pracy kierowcy nie są uznawane:
- czas dyżuru, jeżeli podczas dyżuru kierowca nie wykonywał pracy,
- nieusprawiedliwione postoje w czasie prowadzenia pojazdu,
- dobowy nieprzerwany odpoczynek
- przerwa w pracy, o której mowa w art. 16 ust. 1
To przerwa stosowana w szczególnie uzasadnionych przypadkach, w przerywanym systemie czasu pracy, która nie może trwać dłużej niż 5 godzin. Jeśli kierowca wykonuje przewozy regularne, a dobowy wymiar czasu pracy nie przekracza 7 godzin, przepisy zezwalają na przerwę trwającą nie dłużej niż 6 godzin.
Czas pracy kierowcy 2021 – dyżury, pora nocna, godziny nadliczbowe
- Rekompensata za dyżur
Dyżur odnosi się do sytuacji, w której kierowca poza normalnymi godzinami pracy pozostaje w gotowości do wykonywania swoich obowiązków wynikających z umowy o pracę, w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
W przypadku kierowców zawodowych dyżur będzie mieć miejsce:
- Gdy kierowca pozostaje w dyspozycji poza standardowymi i wyznaczonymi godzinami pracy, w zakładzie lub miejscu wskazanym przez pracodawcę
- Podczas pracy w załodze, gdy jeden z kierowców oczekuje na prowadzenie pojazdu
- Podczas odbywania przerw wymaganych i określonych przez przepisy krajowe oraz unijne i międzynarodowe
Za każdy dyżur kierowcy należy się rekompensata. W zależności od jego rodzaju może przybierać ona różną formę. Art. 9 ust. 5 ustawy o czasie pracy kierowców wskazuje, że w pierwszym z omawianych przypadków (z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu) kierowcy przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru. Jeżeli jednak pracodawca nie ma możliwości udzielenia pracownikowi czasu wolnego, wtedy też rekompensatę za dyżur stanowi wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną. Gdy składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania, jest to 60% wynagrodzenia.
W pozostałych dwóch przypadkach, tj. pracy w załodze oraz odbywaniu przerw przeznaczonych na odpoczynek, pracodawca jest zobowiązany do wypłaty kierowcy wynagrodzenia w wysokości określonej w przepisach o wynagradzaniu, obowiązujących u danego pracodawcy. Nie może być ono niższe niż wysokość połowy wynagrodzenia określonego w ust. 5 (50%). W tych sytuacjach ustawodawca nie przyznał jednak pracodawcy prawa do udzielenia pracownikowi czasu wolnego od pracy.
- Pora nocna pracy kierowcy
Pora nocna to okres czterech godzin pomiędzy 00:00 a 07:00. Jest to definicja odnosząca się tylko i wyłącznie do ustalania czasu pracy kierowców (art. 2 ust. 6a ustawy o czasie pracy kierowców). Pracodawca jest zobowiązany do ustalenia okresu pory nocnej w regulaminie pracy, obwieszczeniu bądź układzie zbiorowym pracy.
Art. 21. tej ustawy określa, że jeżeli kierowca wykonuje pracę w powyższej porze nocnej, jego czas pracy nie może przekraczać 10 godzin w danej dobie.
Definicję drugiej pory nocnej zawiera art. 1517 kodeksu pracy. Za porę nocną uznaje on wyznaczone 8 godzin między godziną 21:00 a 7:00, a zatem przykładowo od 21:00 do 5:00. Z pojęciem pory nocnej z kodeksu pracy wiąże się uprawnienie do dodatkowego wynagrodzenia za czas pracy w nocy. Pracownikowi pracującemu w porze nocnej przysługuje dodatkowe wynagrodzenie w wysokości 20% stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia za pracę (w roku 2021 minimalne miesięczne wynagrodzenie wynosi 2800 zł brutto). Dodatek ten wylicza się za każdą przepracowaną w porze nocnej godzinę.
- Godziny nadliczbowe kierowcy
Pojęcie godzin nadliczbowych nie jest obce kierowcom zawodowym, w szczególności tym, którzy wykonują transport międzynarodowy. Jest to praca wykonywana:
- ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy,
- ponad dobowy przedłużony wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego kierowcę systemu i rozkładu czasu pracy.
Pracę w godzinach nadliczbowych dopuszcza się w sytuacji zdarzeń wymagających od kierowcy podjęcia działań dla ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, mienia albo usunięcia awarii. Może wynikać ona również ze szczególnych potrzeb pracodawcy, jednak w tym przypadku nie może przekroczyć 260 godzin w roku kalendarzowym, chyba że u pracodawcy obowiązuje wyższy limit określony w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę.
Podstawę do określenia rekompensaty za godziny nadliczbowe znajdziemy w art. 1511. § 1 kodeksu pracy. Poza normalnym wynagrodzeniem pracownikowi za godziny nadliczbowe przysługuje dodatek w wysokości 50% lub 100% wynagrodzenia.
Drugą dopuszczoną formą rekompensaty jest przyznanie kierowcy czasu wolnego od pracy w tym samym wymiarze, co ilość przepracowanych godzin nadliczbowych (1:1). Czasu wolnego od pracy udziela pracodawca na wniosek pracownika. Pracodawca może również sam wybrać tę formę, jednak w takim przypadku musi on udzielić czasu wolnego od pracy najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych (1:1,5). Nie może to oczywiście spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.
Jeśli pracownik zdecyduje się na dni wolne od pracy (lub zrobi to pracodawca), nie przysługuje mu wtedy prawo do dodatku pieniężnego.
Przy uwzględnianiu godzin nadliczbowych, należy dokonać podziału na dobowe oraz średniotygodniowe godziny nadliczbowe. Dobowe godziny nadliczbowe nie są zaliczane do godzin średniotygodniowych.
Czas pracy kierowcy 2021 – dowóz do miejsca pracy i przewóz w załodze
- Dowożenie kierowcy do miejsca postoju pojazdu
W sytuacji, w której zachodzi konieczność dowiezienia kierowcy do miejsca postoju pojazdu lub powrotu z tego miejsca, czas ten nie jest liczony ani jako odpoczynek, ani jako przerwa, chyba że kierowca przebywa na promie lub w pociągu i ma dostęp do kabiny sypialnej, koi bądź kuszetki. Przepis ten odnosi się do sytuacji, w których pojazd nie znajduje się w miejscu zamieszkania kierowcy lub w centrum operacyjnym pracodawcy, w którym kierowca zwykle pracuje.
Takie przejazdy odbywają się w celu podjęcia przez pracownika pracy, dlatego też nie powinny być traktowane jako przejazdy prywatne. Należy pamiętać o ich wcześniejszym udokumentowaniu przed rozpoczęciem jazdy.
- Przewóz w załodze – jak wygląda czas pracy załogi i czas pracy kierowców w podwójnej obsadzie?
Przepisy rozporządzenia regulują przejazd w załodze kilkuosobowej w art. 4 lit. o. O przewozie w załodze kilkuosobowej możemy mówić wtedy, gdy „w trakcie każdego okresu prowadzenia pojazdu pomiędzy dwoma kolejnymi dziennymi okresami odpoczynku, lub pomiędzy dziennym okresem odpoczynku a tygodniowym okresem odpoczynku, w pojeździe przebywa co najmniej dwóch kierowców w celu prowadzenia pojazdu”. Co najmniej dwie osoby muszą przebywać w pojeździe przez cały czas prowadzenia pojazdu. Wyjątek stanowi tu jedynie pierwsza godzina od rozpoczęcia jazdy, podczas której obecność innego kierowcy lub kierowców jest fakultatywna.
Kierowca kilkuosobowej załogi w ciągu 30 godzin od zakończenia dziennego lub tygodniowego okresu odpoczynku musi skorzystać z kolejnego dziennego okresu odpoczynku, trwającego co najmniej 9 godzin. Jest to odstępstwo od przepisu mówiącego o obowiązku wykorzystania dziennego okresu odpoczynku, w każdym 24-godzinnym okresie po upływie poprzedniego dziennego lub tygodniowego okresu odpoczynku.
Rozliczenie czasu pracy kierowcy
- Ewidencja czasu pracy kierowcy
Art. 25 ustawy o czasie pracy kierowców nakłada na każdego pracodawcę obowiązek prowadzenia ewidencji czasu pracy kierowców w jednej z 5 wskazanych w tym przepisie form:
- Zapisów na wykresówkach
- Wydrukach danych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego
- Plikach pobranych z karty kierowcy i tachografu cyfrowego
- Innych dokumentów potwierdzających czas pracy i rodzaj wykonywanej czynności
- Rejestru opracowanego na podstawie dokumentów, o których mowa w pkt 1–4.
Przy prowadzeniu ewidencji w jednej z powyższych form, pracodawca jest także zobowiązany do prowadzenia indywidualnych kart ewidencji nieobecności pracownika w pracy z podziałem na rodzaj i wymiar.
Ewidencja czasu pracy musi być przechowywana przez okres 3 lat (dla kierowców zatrudnionych na podstawie umowy o pracę) lub 2 lat (dla kierowców zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych lub dla osób samozatrudnionych).
Odnośnie przestrzegania terminu 3-letniego specjaliści zalecają jednak zachowanie ostrożności. Problem dotyczący tego okresu pojawił się w momencie wprowadzenia pkt. 9b w art. 94 kodeksu pracy, o następującej treści: „Pracodawca jest zobowiązany […] przechowywać dokumentację pracowniczą w sposób gwarantujący zachowanie jej poufności, integralności, kompletności oraz dostępności, w warunkach niegrożących uszkodzeniem lub zniszczeniem przez okres zatrudnienia, a także przez okres 10 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym stosunek pracy uległ rozwiązaniu lub wygasł, chyba że odrębne przepisy przewidują dłuższy okres przechowywania dokumentacji”.
Stąd też pojawiają się wątpliwości co do tego, czy trzyletni termin przechowywania ewidencji dalej obowiązuje. Naszym zdaniem ustawa ogólna późniejsza nie uchyla ustawy szczególnej wcześniejszej, w związku z tym, nadal obowiązuje 3-letni termin.
Rozporządzenie nr 165/2014 – karta kierowcy i tachografy
- Prowadzenie pojazdu z uszkodzonym tachografem
Obowiązek stosowania tachografów wynika z rozporządzenia unijnego nr 165/2014. Muszą być one instalowane i użytkowane w pojazdach przeznaczonych do przewozu drogowego osób lub rzeczy, do których zastosowanie ma rozporządzenie (WE) nr 561/2006.
W sytuacji, w której dojdzie do uszkodzenia tachografu, przepisy wymagają jego naprawy tak szybko, jak pozwalają na to okoliczności. Naprawy dokonuje zatwierdzony instalator lub warsztat.
Naprawy należy dokonać w drodze, jeśli sprowadzenie pojazdu do bazy przedsiębiorstwa transportowego nie jest możliwe w ciągu tygodnia, licząc od dnia uszkodzenia lub wykrycia wadliwego działania.
Podczas wadliwego działania tachografu, kierowca powinien zaznaczać dane pozwalające na jego identyfikację oraz informacje dotyczące różnych okresów aktywności niezarejestrowanych przez tachograf na wykresówce, wykresówkach lub tymczasowej wykresówce dołączanej do wykresówki lub karty kierowcy.
- Karta kierowcy – kradzież, zgubienie lub uszkodzenie
Rozporządzenie nr 165/2014 określa także zasady posługiwania się i wydawania karty kierowcy. Jest to imienna karta do tachografów, identyfikująca kierowców oraz umożliwiająca gromadzenie danych dotyczących ich aktywności. Każdy kierowca może posiadać nie więcej niż jedną ważną kartę kierowcy i jest uprawniony do posługiwania się jedynie jego własnym, imiennym dokumentem (art. 27 ust. 2). Jest ona wydawana przez właściwy dla danego państwa organ (w Polsce przez PWPW).
Zasady dotyczące postępowania na wypadek kradzieży, zgubienia lub uszkodzenia karty kierowcy reguluje art. 29.
- Karta uszkodzona lub działająca wadliwie – kierowca jest zobowiązany do jej zwrotu do właściwego organu państwa członkowskiego (PWPW), jego normalnego miejsca zamieszkania. Kradzież karty kierowcy musi zostać także formalnie zgłoszona właściwemu organowi państwa, w którym dokonano kradzieży.
- Zaginięcie karty – kierowca jest zobowiązany do zgłoszenia tego zdarzenia w drodze formalnego zawiadomienia właściwych organów państwa członkowskiego, które ją wydało oraz właściwych organów państwa członkowskiego, które stanowi normalne miejsce zamieszkania kierowcy, o ile są to różne państwa.
W każdym z powyższych przypadków kierowca musi również w terminie siedmiu dni kalendarzowych wystąpić o kartę zastępczą do właściwych organów w państwie członkowskim swojego normalnego miejsca zamieszkania. Organy te wydają kartę zastępczą w ciągu ośmiu dni roboczych od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie (art. 29 ust. 4).
Przepisy rozporządzenia zezwalają kierowcy na kontynuowanie jazdy bez karty, przez maksymalnie 15 dni kalendarzowych lub w dłuższym okresie, jeśli musi on wrócić do bazy. Winien on jednak wykazać brak możliwości przedstawienia lub użycia karty podczas tego okresu oraz powinien wykonywać wydruki z tachografu na początku i na końcu dziennego okresu pracy, na których musi wpisać swoje dane osobowe oraz zaznaczyć aktywności niezarejestrowane przez tachograf.
Kary nakładane na przedsiębiorców oraz kierowców
- Kary za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego
Kary za naruszenie obowiązków lub warunków przewozu drogowego określa art. 92a ustawy o transporcie drogowym z dnia 6 września 2001 r. Kary te są nakładane na podmioty wykonujące przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem z naruszeniem obowiązków, lub warunków przewozu drogowego. Wysokość kar pieniężnych za ww. naruszenia wynosi od 50 złotych do 12 000 złotych za każde naruszenie (ust. 1).
Przedsiębiorca prowadzący pośrednictwo przy przewozie osób z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego podlega karze pieniężnej w wysokości od 5 000 złotych do 40 000 złotych za każde naruszenie.
- Kary za naruszenia stwierdzone podczas kontroli w przedsiębiorstwie
Zgodnie z art. 92a ust. 5 suma kar pieniężnych za naruszenia obowiązków lub warunków przewozu drogowego, które zostały nałożone podczas kontroli w podmiocie wykonującym przewóz drogowy, nie może przekroczyć:
1) 15 000 złotych – dla podmiotu zatrudniającego kierowców w średniej liczbie arytmetycznej do 10 w okresie 6 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli;
2) 20 000 złotych – dla podmiotu zatrudniającego kierowców w średniej liczbie arytmetycznej powyżej 10 do 50 w okresie 6 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli;
3) 25 000 złotych – dla podmiotu zatrudniającego kierowców w średniej liczbie arytmetycznej powyżej 50 do 250 w okresie 6 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli;
4) 30 000 złotych – dla podmiotu zatrudniającego kierowców w średniej liczbie arytmetycznej większej niż 250 w okresie 6 miesięcy przed dniem rozpoczęcia kontroli;
5) 40 000 złotych – dla podmiotu wykonującego inne czynności związane z przewozem drogowym;
6) 100 000 złotych – dla przedsiębiorcy prowadzącego pośrednictwo przy przewozie osób.
- Kontrola w przedsiębiorstwie a mandat dla kierowcy
Czy kierowca może otrzymać mandat również podczas kontroli w samym przedsiębiorstwie? Aby uzyskać odpowiedź na to pytanie, należy odwołać się do art. 92 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy o transporcie drogowym. Zgodnie z jego treścią, kierujący, wykonujący przewóz drogowy z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego, podlega karze grzywny w wysokości do 2000 złotych. Wykaz tych naruszeń oraz grzywien znajduje się w załączniku nr 1 do ustawy. Możemy zauważyć, że w artykule tym nie określono żadnych wyjątków odnoszących się do miejsca przeprowadzania kontroli. Oznacza to, że przepisy zezwalają na ukaranie kierowcy zarówno podczas samej kontroli drogowej, w czasie prowadzenia pojazdu, jak i podczas kontroli w przedsiębiorstwie.