List przewozowy to jeden z najważniejszych dokumentów w zarobkowym transporcie międzynarodowym towarów. Stanowi dowód przyjęcia przesyłki do transportu przez przewoźnika, a tym samym – przekazania mu za nią odpowiedzialności. List przewozowy jest potrzebny na każdym etapie przewozu. To dokument niezbędny podczas m.in. odprawy celnej, a także przy wydawaniu towaru odbiorcy.
List przewozowy występuje w różnych rodzajach transportu. Stosuje się go zarówno przy przewozie drogowym, jak i morskim, kolejowym oraz lotniczym. Jest jednym z dokumentów pozwalających na prawidłowe i płynne zarządzanie transportem oraz uniknięcie mogących wystąpić niejasności, czy konfliktów.
Czym jest list przewozowy?
List przewozowy to dokument handlowy, który zostaje wydany podczas przekazania ładunku przewoźnikowi. Stanowi potwierdzenie zawarcia umowy pomiędzy nim a nadawcą. Pełni także funkcję legitymacyjną – pozwala rozporządzać nadawcy lub odbiorcy przesyłką oraz dochodzić ewentualnych roszczeń. List przewozowy dostarcza również informacji o stronach transakcji oraz ilości przewożonych towarów i ich wadze. Z reguły są w nim ponadto zawarte instrukcje do załatwienia formalności celnych, dlatego jest podstawą dla organów celnych przy pobieraniu opłat oraz przeprowadzaniu kontroli.
List przewozowy najczęściej wydaje się w czterech egzemplarzach, mimo że np. konwencja CMR wskazuje jedynie na obowiązkowe trzy:
- Oryginał (kolor niebieski) – dołączany do przesyłki. Musi zostać przekazany odbiorcy;
- Wtórnik (kolor czerwony) – należący do nadawcy;
Ceduła (kolor zielony) – towarzyszący przewoźnikowi w celu potwierdzenia odbioru przesyłki; - Grzbiet (kolor czarny) – wystawiany do celów administracyjnych.
Jakie informacje zawiera list przewozowy?
W liście przewozowym powinny znaleźć się przede wszystkim informacje wskazujące na:
- Strony umowy – podmioty uczestniczące w przewozie. Jest to nadawca, przewoźnik oraz odbiorca;
- Moment przyjęcia przesyłki do przewozu wraz z przewidywanym miejscem jej wydania;
- Rodzaj przewożonego towaru oraz jego ilość i wagę.
List przewozowy może zawierać także m.in. dodatkowe wskazówki, instrukcje dla przewoźnika, wykaz dokumentów, jakie otrzymał on od nadawcy, czy termin, w jakim powinien odbyć się przewóz.
Drogowy list przewozowy w konwencji CMR
Do konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR) będziemy odnosić się w przypadku zarobkowych umów o przewóz drogowy pojazdami, tj. samochodami, pojazdami członowymi, naczepami oraz przyczepami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy znajdują się w dwóch różnych krajach. Przynajmniej jeden z tych krajów musi być krajem umawiającym się.
Zgodnie z postanowieniami konwencji CMR, list przewozowy jest dowodem zawarcia umowy o zarobkowy przewóz drogowy towarów. Co jednak ważne, jego brak, nieprawidłowość lub utrata pozostają bez wpływu na istnienie i ważność umowy przewozu. Taka umowa wciąż podlega przepisom konwencji.
Jak zostało już wcześniej wspomniane, konwencja CMR wymaga wystawienia listu w trzech oryginalnych egzemplarzach, podpisanych przez nadawcę i przewoźnika. Pierwszy egzemplarz otrzymuje nadawca, drugi towarzyszy przesyłce, a trzeci zatrzymuje przewoźnik.
Konwencja CMR w szczegółowy sposób reguluje informacje, jakie powinny znaleźć się w drogowym liście przewozowym. Dane te zawarte są w art. 6 ust. 1 i 2.
Zgodnie z treścią art. 9 ust 1 i 2 przy braku przeciwnego dowodu list przewozowy stanowi dowód zawarcia umowy, warunków umowy oraz przyjęcia towaru przez przewoźnika. Jeżeli przewoźnik nie zgłosił także żadnych zastrzeżeń i nie zostały one wpisane do listu przewozowego, istnieje domniemanie, że towar i jego opakowanie były widoczne w dobrym stanie w chwili przyjęcia przez przewoźnika. Ponadto, że ilość sztuk oraz ich cechy i numery były zgodne z oświadczeniami w liście przewozowym.
W transporcie drogowym jednym z rodzajów listu przewozowego może być m.in. etykieta naklejana na paczkę, którą stosuje się w przewozach kurierskich. Poza danymi wskazującymi na odbiorcę i nadawcę przesyłki, na etykiecie znajduje się także kod kreskowy. Pozwala on na skanowanie paczek podczas ich przyjmowania w oddziale, w trakcie sortowania oraz przy doręczaniu.
List przewozowy w lotnictwie
Dokumentem, który potwierdza istnienie umowy o międzynarodowy przewóz lotniczy, jest Air WayBill (AWB) – lotniczy list przewozowy. Potwierdza on nie tylko zawarcie samej umowy, ale także przyjęcie towaru przez przewoźnika. Stanowi ponadto dowód dostawy oraz wskazuje warunki umowy przewozu.
AWB sporządza się z reguły w trzech egzemplarzach, różniących się między sobą kolorami (czerwony – – odbiorca, niebieski – nadawca, zielony – przewoźnik). Zawsze zostaje on uzupełniony w języku angielskim, ręcznie lub elektronicznie.
Osobą odpowiedzialną za wypełnienie lotniczego listu przewozowego pozostaje nadawca. W AWB przewoźnik potwierdza jednak przyjęcie towaru do transportu, a co się z tym wiąże – również wzięcie za niego pełnej odpowiedzialności.
Elementem charakterystycznym lotniczego listu przewozowego jest 11-cyfrowy numer. Pierwsze trzy cyfry wskazują w nim na przewoźnika.
W przewozach lotniczych mogą pojawić się dwa rodzaje listu przewozowego:
- MAWB (Master Air WayBill) – dokument wystawiany w przypadku przesyłek zbiorczych, skonsolidowanych, które mają zostać dostarczone w to samo miejsce. Jest wydawany i podpisywany przez przewoźnika lotniczego. Spedytor dostarczający towary pełni w tym przypadku rolę nadawcy;
- HAWB (House Air WayBill) – w tym przypadku również list dotyczy przesyłek zbiorczych. Zostaje jednak wystawiony na uniwersalnym, a nie specjalnym formularzu. Osobą odpowiedzialną za jego wystawienie pozostaje spedytor, który wydaje go dla eksportera. HAWB zawiera spis przewożonych towarów oraz informacje o kosztach transportu.
List przewozowy w transporcie kolejowym
List przewozowy w transporcie kolejowym występuje w dwóch wersjach: CIM orz SMGS. Pełni on taką samą funkcję jak list drogowy i lotniczy. Staje się zatem dowodem zawarcia umowy przewozu oraz przyjęcia towaru przez przewoźnika.
CIM – jest to list przewozowy obowiązujący przede wszystkim w transporcie kolejowym na terenie Europy Zachodniej i Centralnej. Reguluje go Konwencja o międzynarodowym przewozie kolejami (COTIF). CIM podpisuje nadawca i przewoźnik. Zostaje sporządzony w 5 egzemplarzach:
- Oryginał – dla odbiorcy przesyłki.
- Poświadczenie wysłania – do stacji nadania.
- Ceduła – towarzyszy przesyłce do stacji przeznaczenia.
- Poświadczenie odbioru – towarzyszy przesyłce do stacji przeznaczenia.
- Wtórnik – dla nadawcy.
CIM jest wystawiany przez nadawcę w języku kraju nadania. Musi jednak zostać przetłumaczony na jeden z trzech języków: angielski, francuski lub niemiecki.
List przewozowy w transporcie kolejowym w Europie Wschodniej
SMGS – oznaczenie SMGS dotyczy listów przewozowych mających zastosowanie w Europie Wschodniej, w tym w byłych krajach ZSRR. SMGS jest dokumentem imiennym, niezbywalnym i nieprzenośnym. Sporządza się go nie tylko po angielsku, ale także po rosyjsku lub chińsku w 6 egzemplarzach:
- Oryginał – dla odbiorcy przesyłki;
- Ceduła – towarzyszy przesyłce do stacji przeznaczenia;
- Dodatkowa ceduła dla celów statystycznych;
- Poświadczenie odbioru;
- Wtórnik – dla nadawcy;
- Zawiadomienie o przybyciu przesyłki.
Konosament – morski list przewozowy
Jednym z rodzajów listów przewozowych jest również konosament – morski list przewozowy, występujący pod nazwą Bill of Landing. Podobnie jak pozostałe, stanowi dowód zawarcia umowy oraz przyjęcia przez przewoźnika przesyłki na statek. Konosament nie jest jednak tradycyjnym listem przewozowym. To także papier wartościowy, dający osobie, która go posiada prawo do dysponowania towarem. Stwarza ponadto domniemanie przyjęcia na statek przez przewoźnika określonego ładunku w takiej ilości i stanie, w jakim uwidoczniono to w tym dokumencie.
Konosament może zostać wystawiony:
- na imiennie określonego odbiorcę (konosament imienny),
- na zlecenie załadowcy lub wskazanej przez niego osoby (konosament na zlecenie),
- na okaziciela.
Konosament może również zostać przeniesiony na inną osobę. Nabywa ona wtedy uprawnienia do dysponowania ładunkiem i do jego odbioru.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej odnośnie listu przewozowego w transporcie lub szukasz odpowiedzi na nurtujące Cię pytania z zakresu prawa transportowego, skontaktuj się z Kancelarią Transportową Legaltrans.