Jeżeli transportowana przesyłka doznała uszkodzenia, możemy mówić o nienależytym wykonaniu umowy przewozu drogowego. Konwencja CMR, którą stosujemy do międzynarodowych przewozów drogowych, w przypadku uszkodzenia towaru, które nastąpiło w czasie między przyjęciem go do przewozu a wydaniem, przyjmuje odpowiedzialność przewoźnika, jako zobowiązanego do sprawowania nad nim pieczy, opartą na zasadzie winy domniemanej. Przewoźnik, chcąc uwolnić się od odpowiedzialności, powinien udowodnić istnienie jednej z okoliczności zwalniających. Z tytułu uszkodzenia przesyłki przysługuje również odszkodowanie.
Uszkodzenie towaru w przewozach międzynarodowych – kiedy mamy z nim do czynienia?
O uszkodzeniu przesyłki w przewozach międzynarodowych możemy mówić wtedy, gdy przesyłka (lub jej opakowanie) doznały różnego rodzaju uszkodzeń mechanicznych. Takim uszkodzeniem może być m.in. wgniecenie, zarysowanie, pęknięcie, stłuczenie. Za uszkodzenie przesyłki uznaje się także zmianę jej właściwości albo składu, do której doszło na skutek reakcji chemicznych.
W związku z tym, że za uszkodzenie przesyłki, które nastąpiło w okresie od przyjęcia jej do przewozu aż do momentu jej wydania, odpowiedzialność ponosi przewoźnik, po przyjęciu towaru od nadawcy, ma on obowiązek sprawdzić, czego też wymagają od niego regulacje międzynarodowe, widoczny stan towaru i jego opakowania oraz dokładność danych listu przewozowego dotyczących ilości sztuk, jak również ich cech i numerów. W razie jakichkolwiek zastrzeżeń powinien zadbać o ich odpowiednie uzasadnienie.
Jeżeli takie uzasadnione zastrzeżenia nie pojawią się i nie zostaną wpisane do listu przewozowego, istnieje domniemanie, że towar i jego opakowanie były w dobrym stanie w chwili przyjęcia przez przewoźnika i że ilość sztuk, jak również ich cechy i numery były zgodne z oświadczeniami w liście przewozowym.
Odpowiedzialność przewoźnika za uszkodzenie przesyłki w przewozach międzynarodowych
Mimo że Konwencja CMR obarcza winą za uszkodzenie przesyłki przewoźnika (odpowiedzialność oparta na zasadzie winy domniemanej), przewiduje jednocześnie przesłanki, których zaistnienie może pozwolić mu uwolnić się od ciążącej na nim odpowiedzialności. Przesłanki zwalniające przewoźnika z odpowiedzialności znajdują się w art. 17 ust. 2 (okoliczności ogólne) i art. 17 ust. 4 (okoliczności szczególne) Konwencji CMR.
Do okoliczności ogólnych należy:
- wada własna towaru,
- siła wyższa, czyli okoliczność, której przewoźnik nie mógł uniknąć i której następstwom nie mógł zapobiec,
- wina osoby uprawnionej,
- zlecenie osoby uprawnionej, niewynikające z winy przewoźnika.
Przewoźnik ma szansę uchylić się od odpowiedzialności również wtedy, gdy uszkodzenie towaru powstało ze szczególnego niebezpieczeństwa wynikającego z m.in. ładowania, rozmieszczania lub wyładowywania go przez nadawcę bądź odbiorcę, czy też braku albo wadliwego opakowania, w sytuacji, gdy towary, ze względu na swe naturalne właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, pozostają narażone na uszkodzenie. Są to jedne z przykładów okoliczności szczególnych.
Udowodnienie faktu, że uszkodzenie towaru wynika z jednej z określonych w przepisach przyczyn, ciąży jednak na przewoźniku. Gdy powołuje się on na okoliczności ogólne, musi on tym samym podjąć odpowiednią aktywność zarówno w odniesieniu do udowodnienia przyczyny szkody, jak i związku przyczynowo-skutkowego.
Przepisy międzynarodowe nieco inaczej traktują natomiast okoliczności szczególne. W przypadku zaistnienia przesłanek, o których mowa w art. 17 ust. 4 Konwencji CMR, wystarczy, aby przewoźnik ustalił, że uszkodzenie towaru mogło wynikać z jednej lub z kilku tych przyczyn. Istnieje bowiem wtedy domniemanie, że ono z nich wynika. Osoba uprawniona może jednak przeprowadzić dowód, że szkoda nie została spowodowana całkowicie lub częściowo jedną z tych przyczyn. Zasadnicza różnica, jaka występuje pomiędzy przyczynami ogólnymi a szczególnymi, dotyczy więc tego, że w odniesieniu do drugich z nich przewoźnik nie ma obowiązku, by udowadniać istnienie związku przyczynowo-skutkowego. Wystarczy, by go uprawdopodobnił. Przewoźnik nadal jest jednak zobligowany do tego, by udowodnić przyczynę zwalniającą, na którą chce się powołać.
Odszkodowanie za uszkodzenie przesyłki w przewozach międzynarodowych
Wysokość należnego za uszkodzenie przesyłki odszkodowania będzie zależeć od tego, czy przewoźnikowi można przypisać winę umyślną lub rażące niedbalstwo, ponieważ, jak wynika z art. 29 ust. 1 Konwencji CMR, gdyby tak było, przewoźnik nie może powoływać się wtedy na przepisy, które wyłączają lub ograniczają jego odpowiedzialność albo przenoszą na drugą stronę ciężar dowodu. Jeżeli do szkody dojdzie na skutek winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa, przewoźnik będzie zobowiązany nie tylko do naprawienia rzeczywistej szkody, ale także do zwrotu utraconych korzyści.
W pozostałych przypadkach, w razie uszkodzenia towaru, przewoźnik powinien natomiast zapłacić uprawnionemu kwotę, o jaką obniżyła się wartość towaru. Wartość towaru oblicza się w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu, w pierwszej kolejności biorąc pod uwagę cenę giełdową lub, w razie jej braku, bieżącą cenę rynkową, a w razie braku jednej i drugiej – zwykłą wartość towaru tego samego rodzaju i jakości.
Odszkodowanie za uszkodzoną przesyłkę nie może jednak przewyższać:
- kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia całej przesyłki – jeżeli cała przesyłka doznała obniżenia wartości przez uszkodzenie,
- kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia części, która doznała obniżenia wartości – jeżeli tylko część przesyłki doznała obniżenia wartości przez uszkodzenie.
Poza odszkodowaniem zwraca się także przewoźne, cło i inne wydatki poniesione w związku z przewozem towaru, w całości w razie całkowitego uszkodzenia lub proporcjonalnie w razie częściowego uszkodzenia.
Warto w dodatku zasygnalizować, iż Konwencja CMR przyznaje nadawcy towaru prawo do ustalenia tak zwanego specjalnego interesu w dostawie przesyłki, na wypadek jej uszkodzenia, zaginięcia albo opóźnienia w dostawie. Takiego ustalenia dokonuje się, wpisując do listu przewozowego, za umówioną opłatą, określoną kwotę. Jeżeli doszło do zadeklarowania specjalnego interesu w dostawie przesyłki, nadawca będzie mógł żądać nie tylko odszkodowania w wysokości określonej w sposób opisany powyżej, ale również odszkodowania dodatkowego, równego dodatkowej szkodzie, która została udowodniona, aż do wysokości zadeklarowanej kwoty.
W razie wystąpienia szkód w transporcie międzynarodowym i mogących pojawić się wtedy problemów natury prawnej zalecamy, by zwrócić się o profesjonalną pomoc do naszej kancelarii LEGALTRANS, która specjalizuje się w obsłudze prawnej firm transportowych!