Przewóz towarów zawsze obarczony jest ryzykiem ich uszkodzenia. Może dojść do tego w różnych momentach i sytuacjach, na skutek różnych zdarzeń – zarówno zawinionych, jak i niezawinionych przez przewoźnika. Jak zasady dotyczące odpowiedzialności za tego typu wypadki regulowane są obecnie przez obowiązujące przepisy prawne? W poszukiwaniu odpowiedzi na to pytanie należy sięgnąć zarówno do przepisów Ustawy prawo przewozowe, jak i konwencji CMR, odnoszącej się do zarobkowego transportu międzynarodowego.
Odpowiedzialność przewoźnika za uszkodzenie przesyłki – Ustawa prawo przewozowe
W celu uzyskania informacji o odpowiedzialności przewoźnika, należy odwołać się do art. 65 ww. ustawy. Zgodnie z ust. 1 przewoźnik ponosi odpowiedzialność za następujące zdarzenia:
- Utratę przesyłki (całkowite zaginięcie, na skutek którego nie jest możliwe jej wydanie odbiorcy)
- Ubytek przesyłki (braki ilościowe – zmniejszenie liczby przedmiotów, ubytek masy lub objętości)
- Uszkodzenie przesyłki (zmiany jakościowe obniżające jej wartość)
- Opóźnienia w przewozie przesyłki
Odpowiedzialność ta rozpoczyna się z chwilą przyjęcia przesyłki do przewozu i trwa aż do jej wydania.
Przez uszkodzenie przesyłki należy rozumieć wszelkie mechaniczne naruszenia jej materii oraz odłączenie części składowych. Będzie to także m.in. zniszczenie opakowania, czy zmiana właściwości i składu przewożonych produktów.
Ważne: Co do zasady, przewoźnik odpowiada na zasadzie ryzyka. W przypadku uszkodzenia towaru może on jednak uchylić się od skutków odpowiedzialności, jeśli wykaże, że uszkodzenie nie nastąpiło z jego winy, a z winy nadawcy lub odbiorcy, właściwości towaru lub siły wyższej. Potwierdza to art. 65 ust. 2. Ciężar dowodu spoczywa tu jednak na przewoźniku.
Ust. 3 omawianego artykułu zawiera natomiast okoliczności, które uchylają odpowiedzialność przewoźnika za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki. Są to tzw. przesłanki uprzywilejowane, dotyczące szkody w przesyłce. Odnoszą się m.in. do:
- Nadania przesyłki pod nazwą niezgodną z rzeczywistością, nieścisłą lub niedostateczną rzeczy wyłączonych z przewozu, lub przyjmowanych do przewozu na warunkach szczególnych;
- Braku, niedostateczności lub wadliwości opakowania rzeczy, narażonych w tych warunkach na szkodę wskutek ich naturalnych właściwości;
- Szczególnej podatności rzeczy na szkodę, wynikającej z jej wad lub naturalnych właściwości;
- Ładowania, wyładowania lub rozmieszczania rzeczy przez nadawcę/odbiorcę.
Odpowiedzialność przewoźnika za uszkodzenie przesyłki – Konwencja CMR
Przepisy konwencji CMR stosuje się w przypadku zarobkowego transportu drogowego na trasach międzynarodowych. Przepisy te znajdują zastosowanie „niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się” (art. 1).
O odpowiedzialności przewoźnika stanowi art. 17 ust. 1, zgodnie z którego treścią odpowiada on za całkowite lub częściowe uszkodzenie towaru, mające miejsce pomiędzy przyjęciem towaru, a jego wydaniem. Przewoźnik ponosi również odpowiedzialność za opóźnienie dostawy.
Aby móc mówić o powstaniu odpowiedzialności odszkodowawczej, jednocześnie muszą zaistnieć 3 przesłanki:
Aby móc mówić o powstaniu odpowiedzialności odszkodowawczej, jednocześnie muszą zaistnieć 3 przesłanki:
1. Wystąpienie konkretnego zdarzenia (zaginięcie, uszkodzenie przesyłki, opóźnienie dostawy)2. Powstanie szkody
3. Związek przyczynowo skutkowy pomiędzy zdarzeniem a szkodą
Uchylenie odpowiedzialności za uszkodzenie, utratę lub opóźnienie w dostawie towaru jest możliwe w takich samych sytuacjach, jakie określają przepisy krajowe. Art. 17 ust. 2 wskazuje tu: winę osoby uprawnionej (nadawcy/odbiorcy), wadę własną towaru oraz okoliczności, których przewoźnik nie mógł uniknąć i których następstwom nie mógł zapobiec (siła wyższa). Zgodnie z art. 18 ust. 1 dowód, że zaginięcie, uszkodzenie lub opóźnienie spowodowane zostało jedną z przyczyn przewidzianych w art. 17 ust. 1, ciąży na przewoźniku.
Okoliczności zwalniające przewoźnika z odpowiedzialności za uszkodzenie towaru w transporcie międzynarodowym zawiera także art. 17 ust. 4. Dotyczą one sytuacji, w których uszkodzenie lub zaginięcie towaru powstało ze szczególnego niebezpieczeństwa takiego jak m.in.:
- Użycie pojazdów otwartych i nieprzykrytych opończą, jeżeli to użycie było wyraźnie uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym;
- Naturalne właściwości niektórych towarów, mogące powodować ich całkowite lub częściowe zaginięcie albo uszkodzenie, w szczególności przez połamanie, rdzę, samoistne wewnętrzne zepsucie, wyschnięcie, wyciek, normalny ubytek lub działanie robactwa i gryzoni.