Transport międzynarodowy odgrywa kluczową rolę w globalnej gospodarce, umożliwiając przemieszczanie towarów między różnymi krajami, w tym na różnych kontynentach. Przewóz ładunków na skalę międzynarodową wymaga jednak w pierwszej kolejności zrozumienia zasad i warunków, które regulują tę działalność. Jest to szczególnie istotne w odniesieniu do wszystkich tych przewoźników, którzy zamierzają rozszerzyć swoje usługi poza granice kraju.
Szukając odpowiedzi na pytanie dotyczące tego, jakie warunki należy spełnić, aby móc wykonywać przewozy międzynarodowe, a także jakie zasady obowiązują w przewozach odbywających się z przekroczeniem granicy kraju, odwołamy się przede wszystkim do dwóch aktów prawnych: ustawy o transporcie drogowym (dalej: u.t.d.) oraz Konwencji o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (dalej: CMR). Nie są to oczywiście jedyne obowiązujące w tym zakresie dokumenty, ponieważ już sam międzynarodowy przewóz drogowy towarów może zostać objęty dodatkowo m.in. Konwencją ATP (dotyczącą przewozu towarów szybko psujących się, o krótkim terminie ważności), czy Konwencją AETR (stosowaną do przewozów międzynarodowych wykonywanych poza obszarem UE i EOG). Odrębnym regulacjom podlega w dodatku międzynarodowy przewóz odbywający się drogą kolejową, morską i powietrzną.
Czym jest międzynarodowy transport drogowy?
Definicję międzynarodowego transportu drogowego zawiera u.t.d. Za transport międzynarodowy nakazuje ona uznawać podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie przewozu osób lub rzeczy pojazdami samochodowymi (za które uważa się również zespoły pojazdów składające się z pojazdu samochodowego i przyczepy lub naczepy), jeżeli jazda takiego pojazdu między miejscem początkowym i docelowym odbywa się z przekroczeniem granicy RP. Poza międzynarodowym transportem drogowym możemy wyróżnić także międzynarodowy transport kombinowany, intermodalny lub multimodalny, wykorzystujące, oprócz odcinków drogowych, inne gałęzie transportu – kolej, transport morski lub żeglugę śródlądową.
Kto może wykonywać międzynarodowy transport drogowy?
Podjęcie i wykonywanie międzynarodowego transportu drogowego wymaga posiadania odpowiedniego rodzaju zezwolenia – licencji wspólnotowej. W Polsce licencję tę mogą otrzymać jednak wyłącznie ci przewoźnicy, którzy legitymują się zezwoleniem na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego i spełniają tym samym wymogi niezbędne do jego uzyskania, czyli: posiadają rzeczywistą i stałą siedzibę w jednym z państw członkowskich, odpowiednią zdolność finansową i wymagane kompetencje zawodowe, a ponadto cieszą się dobrą reputacją.
Licencję wspólnotową wydaje Główny Inspektor Transportu Drogowego (GITD), z kolei zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego – starosta właściwy dla siedziby przedsiębiorcy określonej w KRS lub stałego adresu wykonywania działalności gospodarczej wskazanego w CEIDG. Jeżeli natomiast przewoźnik ubiega się jednocześnie o zezwolenie i licencję, wtedy też organem właściwym do załatwienia sprawy jest GITD.
Uzyskanie licencji wspólnotowej wiąże się z poniesieniem kosztów, w wysokości uzależnionej od okresu ważności tego dokumentu. Jeżeli licencja będzie ważna maksymalnie 5 lat, koszt jej wydania to 4000 zł + 440 zł za każdy wypis z licencji. Licencja wspólnotowa wydawana na okres powyżej 5 lat do 10 lat kosztuje natomiast 8000 zł + 880 zł za każdy wypis z licencji. Oznacza to tym samym, że dokument ten wydaje się na nie więcej niż 10 lat, jednak z możliwością jego przedłużenia. Należy również pamiętać, że w przypadku jednoczesnego wnioskowania o licencję i zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego, opłata wzrośnie o 1000 zł.
Ważne: Od ubiegłego roku do posiadania zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego i licencji wspólnotowej są zobowiązani również przewoźnicy wykonujący zarobkowy, międzynarodowy przewóz towarów pojazdami o DMC od 2,5 t do 3,5 t, a więc uczestniczący w tak zwanym transporcie lekkim.
Przypominamy, że wykonywanie transportu drogowego bez wymaganej licencji wspólnotowej jest zagrożone karą w wysokości 12 000 zł i traktowane jako najpoważniejszy rodzaj naruszenia. Mandat w tej samej wysokości można otrzymać również za brak zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego.
Jakie są najważniejsze zasady obowiązujące w międzynarodowym transporcie drogowym?
Dla przewoźników wykonujących międzynarodowy transport drogowy kluczowym aktem prawnym pozostaje przede wszystkim Konwencja CMR, którą stosuje się do każdego rodzaju zarobkowego przewozu drogowego towarów pojazdami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie, znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się. Konwencja CMR została sporządzona w Genewie w 1956 r., a Polska ratyfikowała ją w 1962 r.
Konwencja CMR:
- Koncentruje się w szczególności na odpowiedzialności przewoźnika, zasadach określania wysokości należnego odszkodowania, prawach i obowiązkach stron umowy przewozu, a także dokumentach używanych do przewozu.
- Nie znajduje zastosowania do: przewozu wykonywanego na podstawie międzynarodowych konwencji pocztowych, przewozu zwłok, przewozu rzeczy przesiedlenia.
- Wskazuje na dowód zawarcia umowy list przewozy, z zastrzeżeniem jednak, że jego brak, czy nieprawidłowość, nie wpływają na istnienie ani ważność umowy przewozu – nadal będzie podlegać ona przepisom Konwencji. List przewozowy wystawia się w 3 egzemplarzach, a w jego treści powinny znaleźć się dane takie jak: miejsce i data wystawienia, dane nadawcy, przewoźnika, odbiorcy, miejsce i data przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsce i data jej wydania, rodzaj towaru, ilość sztuk, waga brutto, koszty związane z przewozem, instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych lub innych.
- Określa zakres odpowiedzialności przewoźnika za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru lub za jego uszkodzenie, które nastąpi w czasie między przyjęciem towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy. Przewiduje jednocześnie przesłanki, których zaistnienie może zwolnić go od tej odpowiedzialności, takie jak wada własna towaru lub siła wyższa.
- Przy ustalaniu należnego odszkodowania pozwala stosować określone w przepisach limity (np. odszkodowanie za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru nie może przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej za 1 kilogram brakującej wagi brutto), jednakże tylko pod warunkiem, że szkoda nie powstała na skutek złego zamiaru przewoźnika lub jego niedbalstwa, które według prawa obowiązującego w miejscu prowadzenia sprawy sądowej uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem.
- Wprowadza domniemanie, że przyjęcie towaru przez odbiorcę bez zastrzeżeń co do jego stanu lub bez sprawdzenia go wraz z przewoźnikiem, oznacza, w razie braku dowodu przeciwnego, że otrzymał on przesyłkę w stanie opisanym w liście przewozowym.
- Ustanawia roczny termin przedawnienia roszczeń, z wyjątkiem przypadku złego zamiaru lub niedbalstwa, które według prawa obowiązującego sąd rozpatrujący sprawę uważane jest za równoznaczne ze złym zamiarem – wtedy też termin przedawnienia wynosi trzy lata.
- Przewiduje regulację, pozbawiającą mocy każdą klauzulę, która w sposób pośredni lub bezpośredni narusza postanowienia Konwencji, z zastrzeżeniem, że nieważność takich klauzul nie pociąga za sobą nieważności pozostałych postanowień umowy. Przykładem klauzuli, którą należałoby uznać za nieważną, będzie m.in. klauzula przenosząca ciężar dowodu.
- Zezwala powodowi na wniesienie sprawy do sądów umawiających się krajów, określonych przez strony w drodze wspólnego porozumienia, jak również do sądu kraju, na którego obszarze pozwany ma swoje miejsce zamieszkania lub siedzibę albo na którego obszarze znajduje się miejsce przejęcia towaru do przewozu lub miejsce jego dostawy, z zastrzeżeniem, że nie może on wnosić sprawy do innych sądów. W umowie przewozu można ponadto zawrzeć klauzulę, która przyzna właściwość trybunałowi arbitrażowemu, jeśli tylko trybunał ten będzie stosować się do przepisów tej Konwencji.
LEGALTRANS – obsługa prawna firm transportowych
Dopełnienie wszystkich formalności wymaganych do otwarcia firmy transportowej, a następnie dbanie o to, aby wykonywana działalność przez cały czas pozostawała zgodna z obowiązującymi i często zmieniającymi się przepisami, może stanowić wyzwanie. Tym bardziej, gdy zakres świadczonych usług obejmuje także przewozy międzynarodowe, podlegające dodatkowym, obszernym regulacjom. Stałą praktyką firm z sektora TSL staje się w związku z tym współpraca z prawnikami, którzy specjalizują się w prawie transportowym. Nasza kancelaria LEGALTRANS jest jednym z liderów na rynku polskim, oferującym kompleksową obsługę prawną przewoźnikom wykonującym zarówno przewozy krajowe, jak i międzynarodowe. Od lat aktywnie działamy w tej branży, dlatego naszym niezaprzeczalnym atutem pozostaje doskonała znajomość polskiego sektora transportowego, jego problemów i wyzwań, z jakimi musi się on mierzyć. Dzięki temu jesteśmy w stanie zagwarantować naszym klientom najlepszą jakość obsługi. Jeżeli nie chcą Państwo spoglądać z obawą na kolejne zmiany prawne czekające Państwa firmę, zapraszamy do kontaktu!