Wykonywanie transportu drogowego jest poddawane regularnym kontrolom, do przeprowadzania których upoważnieni są nie tylko policjanci, ale i służby celne, straż graniczna, czy Inspekcja Transportu Drogowego. I to właśnie ostatnia z wymienionych formacji odgrywa kluczową rolę w kontrolowaniu kierowców zawodowych i przedsiębiorców, ponieważ została powołana ściśle do tego celu, a więc czuwania nad przestrzeganiem przepisów w zakresie przewozu drogowego. W związku z tym, że widmo kontroli wywołuje u wielu przewoźników niepokój i stres, postanowiliśmy przyjrzeć się podstawowym uprawnieniom, jakie przysługują inspektorom ITD. Wiedząc, jak przebiega standardowa kontrola przeprowadzana przez te służby, będą Państwo w stanie należycie przygotować na nią siebie i swoich pracowników.
Jakie uprawnienia posiadają inspektorzy ITD?
Inspekcja Transportu Drogowego (ITD) jest formacją, która czuwa nad przestrzeganiem zasad, obowiązków i warunków wykonywania przewozów drogowych. Z początku jej uprawnienia ograniczały się głównie do sprawdzania stanu technicznego pojazdów ciężkich oraz weryfikowania dokumentacji transportowych, jednakże z biegiem lat inspektorzy zaczęli uzyskiwać coraz to szersze kompetencje. Obecnie do ich zadań należy także m.in. kontrolowanie stosowania się przez kierowców i przedsiębiorców do norm czasu pracy i odpoczynku, czy prawidłowości uiszczania opłat elektronicznych.
Chcąc poznać wszystkie uprawnienia przysługujące dzisiaj inspektorom Inspekcji Transportu Drogowego, musimy odwołać się w pierwszej kolejności do przepisów ustawy o transporcie drogowym. Przyznaje im ona prawo do podjęcia czynności takich jak:
- wstęp do pojazdu (dotyczy to nie tylko kabiny kierowcy, ale i przyczepy oraz naczepy),
- zatrzymanie pojazdu,
- kontrola dokumentów,
- kontrola karty kierowcy i karty przedsiębiorstwa,
- kontrola zainstalowanych w pojeździe urządzeń pomiarowo-kontrolnych i tachografów,
- kontrola masy, nacisków osi i wymiarów pojazdu przy użyciu przyrządu pomiarowego,
- żądanie okazywania i badanie dokumentów dotyczących głównej działalności przewoźnika drogowego (dokumenty księgowe, umowy przewozowe, akty dotyczące pracowników, umowy o pracę oraz inne),
- wstęp na teren podmiotu wykonującego przewóz drogowy, w tym do pomieszczeń lub lokali, gdzie prowadzi on działalność lub przechowuje dokumenty i inne nośniki informacji wymagane przepisami,
- legitymowanie kierowców i innych osób w celu ustalenia ich tożsamości, jeżeli jest to niezbędne dla potrzeb kontroli,
- badanie dokumentów i innych nośników informacji objętych przedmiotem kontroli,
- dokonywanie oględzin,
- zabezpieczanie dowodów,
- przesłuchiwanie świadków i zasięganie opinii biegłych.
Z powyższego wynika tym samym, że Inspekcja może przeprowadzać nie tylko kontrole drogowe kierowców zawodowych, ale i przedsiębiorców, w miejscu prowadzenia przez nich działalności.
Gdyby podczas przeprowadzanej kontroli doszło do wykrycia naruszeń, czy to po stronie kierowcy, czy przedsiębiorcy, inspektorzy mają z kolei prawo do nakładania i pobierania kar pieniężnych oraz grzywien w drodze mandatów karnych. Do ich uprawnień należy również przeprowadzanie czynności wyjaśniających w sprawach o wykroczenia, kierowanie do sądu wniosków o ukaranie oraz udział w rozprawach przed sądami powszechnymi w charakterze oskarżyciela publicznego i wnoszenie odwołań od postanowień i orzeczeń tych sądów w sprawach o wykroczenia z zakresu działania Inspekcji Transportu Drogowego. ITD może także kontrolować trzeźwość zatrzymywanych kierowców oraz obecność w ich organizmie środków o działaniu podobnym, co wynika z art. 129a ustawy Prawo o ruchu drogowym.
Warto w dodatku pamiętać, że w zakresie bezpieczeństwa i porządku ruchu na drogach publicznych oraz zwalczania przestępstw i wykroczeń drogowych dokonywanych w związku z transportem, Inspekcja współpracuje w szczególności z Policją, ABW, Służbą Celno-Skarbową, PIP, czy Strażą Graniczną.
Jak powinna przebiegać prawidłowa kontrola przeprowadzana przez ITD?
Wiedząc już, jakie kompetencje przysługują inspektorom ITD, pora zwrócić uwagę na kwestie związane z legalnością i prawidłowością przeprowadzanych przez nich czynności.
Po pierwsze, co wynika z art. 69 ust. 1 u.t.d., inspektorzy powinni co do zasady wykonywać czynności kontrolne w umundurowaniu oraz posługiwać się w tym celu legitymacją służbową i znakiem identyfikacyjnym. Tylko umundurowany inspektor może zatrzymać pojazd do kontroli oraz w celu ustalenia, czy podlega on zakresowi stosowania powyższej ustawy. Bez umundurowania można przeprowadzać natomiast m.in. kontrole w przedsiębiorstwie.
Po drugie, warunkiem przystąpienia do czynności kontrolnych w siedzibie przedsiębiorcy przez inspektorów jest okazanie przez nich legitymacji służbowej oraz doręczenie upoważnienia do przeprowadzenia kontroli. W upoważnieniu tym wskazuje się m.in. podstawę prawną, imię i nazwisko inspektora, firmę przedsiębiorcy objętego kontrolą, datę rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia kontroli. Czynności kontrolujące przemieszczających się środków transportu można z kolei rozpocząć po okazaniu kierującemu legitymacji służbowej.
Po trzecie, obowiązkiem inspektorów jest zapoznanie kontrolowanego z jego prawami i obowiązkami wynikającymi z ustawy.
Po czwarte, czynności kontrolne należy przeprowadzać w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej (podczas kontroli w przedsiębiorstwie) bądź w obecności kierującego pojazdem (podczas kontroli drogowej).
Po piąte, inspektor, który przeprowadza czynności kontrolne, ma obowiązek wprowadzać dane o przeprowadzonej kontroli do centralnej ewidencji naruszeń stwierdzonych w wyniku przeprowadzanych kontroli. Jeżeli stwierdzi on dokonanie naruszeń uzasadniających nałożenie kary pieniężnej lub wykroczeń uzasadniających nałożenie grzywny, inspektor sporządza protokół takiej kontroli. Protokół ten podpisują inspektor i kontrolowany. W razie odmowy podpisania protokołu przez kontrolowanego kontrolujący powinien odnotować ten fakt w protokole kontroli wraz z podaniem przyczyny.
Jak powinien zachować się kontrolowany podczas kontroli ITD?
Podstawowym obowiązkiem kontrolowanego, a więc zarówno kierowcy, jak i przedsiębiorcy, jest umożliwienie inspektorowi dokonania czynności kontrolnych. Za niepoddanie się lub uniemożliwienie przeprowadzenia kontroli w całości lub w części przewoźnikowi grozi kara w wysokości 12 tys. zł.
Kontrolowany ma w szczególności obowiązek udzielać pisemnych lub ustnych wyjaśnień, okazywać dokumenty lub inne nośniki informacji, udostępniać dane mające związek z przedmiotem kontroli, umożliwiać sporządzanie dokumentacji filmowej lub fotograficznej, jeżeli może ona stanowić dowód w sprawie będącej przedmiotem kontroli. Do obowiązków kontrolowanego należy ponadto udostępnienie inspektorowi pojazdu, a w uzasadnionych przypadkach również obiektu, siedziby przedsiębiorcy oraz wszelkich innych pomieszczeń, w których przedsiębiorca prowadzi działalność lub przechowuje mienie przedsiębiorstwa.
Nie wolno zapominać w tym miejscu również o treści art. 87 u.t.d, zawierającego listę dokumentów, jakie kierujący pojazdem jest zobowiązany posiadać w pojeździe oraz okazywać na żądanie upoważnionego organu kontroli.
Jak przygotować swoją firmę transportową do kontroli ITD?
W związku z tym, że kontrolom przeprowadzanym przez ITD mogą być poddani zarówno kierowcy, jak i przedsiębiorcy, każda z tych stron powinna zostać zapoznana ze schematem działania tych służb, ich uprawnieniami, czy prawidłowym przebiegiem kontroli. Aby podczas podejmowanych przez uprawnione organy czynności podmioty kontrolowane mogły zachować spokój, wymagane będzie jednak coś jeszcze – brak istnienia naruszeń obowiązujących przepisów.
Jeśli chcą Państwo rzetelnie przygotować siebie i swoich pracowników nie tylko do kontroli ITD, ale i PIP, czy US, otrzymywać szybkie wsparcie w razie zatrzymania kierowców w trasie, jak również być na bieżąco ze wszelkimi zmianami przepisów, zapraszamy do nawiązania stałej współpracy z naszą kancelarią transportową LEGALTRANS!