Od kilku lat branża transportowa musi mierzyć się z licznymi zmianami przepisów regulujących zasady wykonywania przewozów drogowych, za które w głównej mierze odpowiada Pakiet Mobilności. Zmiany te dotykają zarówno transport krajowy, jak i odbywający się z przekraczaniem granicy państwa siedziby przewoźnika. Mimo że większość kluczowych reform została już wdrożona, to jednak nadal nie wszystkie z jeszcze zaplanowanych nowości. Tym razem będą one dotyczyć przede wszystkim montowanych w pojazdach ciężarowych urządzeń rejestrujących – tachografów.
Kolejne zmiany już lada moment, bo od 21 sierpnia 2023 r.
Wraz z tą datą we wszystkich nowo rejestrowanych pojazdach ciężarowych o DMC powyżej 3,5 tony obowiązkowy stanie się montaż nowych, inteligentnych tachografów drugiej generacji. Samochody rejestrowane po 21 sierpnia 2023 r. nie mogą tym samym posiadać już tachografów pierwszej generacji ani starszych.
Jedną z głównych funkcjonalności nowej generacji tachografów jest możliwość zdalnego odczytu danych (w tym z zakresu czasu pracy kierowców) przez organy kontrolne, co wiąże się z kolei z jeszcze większymi możliwościami przeprowadzania kontroli bez potrzeby zatrzymywania pojazdu. To, co odróżnia je także od tachografów I generacji, montowanych od 2019 r., to funkcja pozwalająca na automatyczne rejestrowanie momentu przekraczania granicy w UE oraz rejestrowanie załadunków i rozładunków, ze wskazaniem ich lokalizacji. Z pozostałych nowości, warto wspomnieć w szczególności o zwiększonej pamięci do przechowywania danych (do 56 dni zamiast dotychczasowych 28 dni), skutkującej zarazem wydłużeniem okresów podlegających kontroli (co nastąpi jednak w jeszcze późniejszym okresie), możliwości zintegrowania urządzenia z ITS, czy rejestrowania rodzaju przewozu z podziałem na przewóz osób lub rzeczy.
Wszystko to wiąże się ze znacznymi korzyściami, zwłaszcza dla służb kontrolnych, które dzięki nowym rozwiązaniom technologicznym będą mogły działać szybciej i skuteczniej, zyskując w dodatku większe możliwości w zakresie karania za manipulacje, a ponadto za naruszenia przepisów o czasie pracy kierowców. Łatwiejsze stanie się także nadzorowanie przez organy (i pracodawców) prawidłowości przewozów kabotażowych, delegowania i założeń Pakietu Mobilności.
Nowe tachografy oznaczają pewne ułatwienia również dla samych przewoźników i kierowców, jak chociażby wspomniany przed chwilą zdalny odczyt danych, pozwalający zachować kontrolę nad pracownikami, czy automatyczne rejestrowanie momentu przekraczania granicy, które generuje aktualnie sporo pomyłek. Z drugiej jednak strony wiążą się dla nich także z nowymi, dodatkowymi wymogami, kosztami, czy koniecznością przeprowadzania odpowiednich szkoleń.
Inteligentne tachografy II generacji z komplikacjami – póki co urządzenia „przejściowe”
Mimo że obowiązek montażu we wszystkich pojazdach ciężarowych rejestrowanych po 21 sierpnia 2023 r. nowych tachografów II generacji wchodzi lada moment, nie wszystko działa jednak tak, jak powinno. Już od dawna wiadome było, że jedna z technologii, którą mają wykorzystywać urządzenia nowej generacji, nie zostanie dostarczona na czas. Mowa o technologii OSNMA (Open Service Navigation Message Authentication), za którą odpowiada Europejska Agencja Kosmiczna. Jest to specjalny mechanizm uwierzytelniania, dodatkowe zabezpieczenie sygnału satelitarnego, który rejestruje pozycję pojazdu.
Pojawiające się w związku z takim stanem rzeczy pytania i wątpliwości doprowadziły do wydania nowego rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 2023/980 z dnia 16 maja 2023 r. zmieniającego rozporządzenie wykonawcze (UE) 2016/799 w odniesieniu do przejściowego inteligentnego tachografu i korzystania przez niego z uwierzytelniania komunikatów nawigacyjnych usługi otwartej Galileo oraz zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) 2021/1228, z którego wynika, że „OSNMA jest obecnie w fazie testów publicznych, a deklaracja usługi ma zostać złożona dopiero po dacie wprowadzenia drugiej wersji inteligentnego tachografu w nowo rejestrowanych pojazdach. Sprawia to, że homologacja typu przyrządów rejestrujących oraz zachowanie drugiej wersji inteligentnych tachografów w następstwie przyszłej zmiany sygnału w przestrzeni w OSNMA są niepewne” (pkt 5).
Mając jednak na względzie to, że poza OSMNA nowe tachografy posiadają wszystkie uprzednio założone funkcjonalności, Komisja Europejska nie zdecydowała się na opóźnienie ich wejścia w życie, zamiast tego proponując rozwiązanie tymczasowe. W praktyce zatem od 21 sierpnia 2023 r. na rynek wprowadzone zostaną tachografy „przejściowe” II generacji, pozbawione sygnału OSNMA. Kierowcy poruszający się pojazdami wyposażonymi w te urządzenia nadal będą musieli rejestrować w związku z tym moment przekraczania granicy ręcznie, wraz z wprowadzaniem kodu danego kraju.
Zgodnie z planem Komisji, po udostępnieniu technologii OSNMA, nie będzie zachodziła jednak konieczność wymiany przejściowych urządzeń na nowe, kompletne, a jedynie dokonanie ich aktualizacji. W rozporządzeniu 2023/90 wskazano, że „Oczekuje się, że po złożeniu deklaracji usługi OSNMA, nie będą potrzebne żadne zmiany sprzętowe, aby tachograf mógł korzystać z operacyjnej usługi OSNMA. Należy zatem przewidzieć możliwość aktualizacji oprogramowania przejściowego tachografu w celu zapewnienia pełnego korzystania z usługi OSNMA, gdy tylko będzie ona dostępna” (pkt 9).
Aktualizacja ta wiąże się jednak z bardzo wysokimi kosztami, którymi to zostaną obarczeni przewoźnicy.
Co z kartami kierowców do nowych tachografów?
Nowe tachografy o zwiększonej pamięci oznaczają konieczność wprowadzenia równie pojemnych kart kierowców – nowe mają pozwalać na magazynowanie danych z okresu 56 dni. Co jednak istotne, dotychczasowe karty nie wyjdą z użytku. Zachodzi jednak ryzyko, że w związku z ich mniejszą pojemnością, będzie to wymagało ze strony przewoźników częstszego niż dotychczas pobierania informacji, aby nie doprowadzić do ich utraty.
Kolejne etapy wymiany tachografów – harmonogram przyszłych zmian
Wdrażanie nowych tachografów nie kończy się na dacie 21 sierpnia 2023 r. W najbliższych latach czekać nas będą dalsze reformy w tym zakresie, z zastrzeżeniem, że następne zmiany tachografów na urządzenia nowej generacji mają dotyczyć tylko pojazdów wykorzystywanych w ruchu międzynarodowym. Póki co nie są one więc wymagane w transporcie krajowym.
Kolejne daty graniczne, o których warto pamiętać, to:
- 31 grudnia 2024 r. – do tego czasu przewoźnicy w przewozach międzynarodowych pojazdami powyżej 3,5 t mają obowiązek usunięcia z pojazdów tachografów analogowych i cyfrowych (tachografy nieinteligentne) montowanych PRZED czerwcem 2019 r. Po 31 grudnia 2024 r. ich miejsce powinny zastąpić inteligentne tachografy II (lub ewentualnie I) generacji.
- 21 sierpnia 2025 r. – w samochodach ciężarowych wykorzystywanych w ruchu międzynarodowym po 21 sierpnia 2025 r. jedynymi dopuszczalnymi urządzeniami rejestrującymi będą tachografy II generacji. Swoją „ważność” stracą tym samym inteligentne tachografy I generacji, montowane od czerwca 2019 r.
Tachografy również w busach od 2,5 tony
Powyższy harmonogram odnosi się do międzynarodowego transportu ciężkiego. Wyłączone są spod niego busy o DMC do 3,5 t. Jednakże tylko do czasu. Dla przewoźników wykonujących międzynarodowy przewóz towarów i kabotaż pojazdami lekkimi, a więc o DMC od 2,5 t do 3,5 t, datą graniczną pozostaje 1 lipca 2026 r. Od tego momentu będą oni mieli obowiązek montażu tachografów II generacji. Zaczną podlegać tym samym przepisom dotyczącym czasu pracy kierowców oraz kontroli w tym zakresie.
Jak przygotować się na nadchodzące zmiany?
Wdrożenie w firmach transportowych nowych tachografów może okazać się zadaniem nie tak prostym, jak wielu przewoźników zakłada, zwłaszcza że w zakresie tym ciągle następują pewne zmiany, jak chociażby opóźnienia z technologią OSNMA. W kontekście urządzeń rejestrujących nowej generacji nie można zapominać ponadto o pojazdach lekkich. Mimo że do połowy 2026 r. teoretycznie jest jeszcze sporo czasu, odpowiednimi działaniami warto zainteresować się z wyprzedzeniem. W grę wchodzi tu bowiem nie tylko sam montaż tachografów, ale i związane z tym objęcie przewoźników uczestniczących w przewozach międzynarodowych rzeczy przepisami o czasie pracy kierowców. Jeżeli więc borykają się Państwo z trudnościami i problemami w tym zakresie, zapraszamy do kontaktu a nasi specjaliści z kancelarii transportowej LEGALTRANS pozostają do Państwa dyspozycji!