Do przewożenia pewnych grup towarów niewystarczającym będzie legitymowanie się wyłącznie zezwoleniem na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego lub licencją. Odpady, materiały niebezpieczne, towary wrażliwe – w przypadku transportu tych szczególnych rodzajów produktów konieczne stanie się spełnienie dodatkowych wymogów. Podobnie jak w przypadku wykonywania przewozów, wymagających posługiwania się pojazdami nienormatywnymi.
Przewóz materiałów niebezpiecznych
Materiały niebezpieczne, stanowiące zagrożenie dla ludności i środowiska, to pierwsza grupa towarów, podlegająca szczególnym zasadom przewozu. Należą do nich m.in. materiały i przedmioty wybuchowe, materiały ciekłe palne, gazy, materiały samozapalne, materiały trujące, materiały zakaźne. Ich transport wymaga zachowania wyjątkowej ostrożności i profesjonalizmu, dlatego może być wykonywany wyłącznie przez określone podmioty.
Głównym aktem prawnym regulującym drogowy przewóz materiałów niebezpiecznych pozostaje Konwencja ADR, ratyfikowana w 1957 r. w Genewie, do której Polska przystąpiła w 1975 r. Warto nadmienić, że zbiór międzynarodowych przepisów podlega regularnym aktualizacjom (co dwa lata), mającym na celu dostosowanie regulacji prawnych do aktualnych warunków. Na gruncie przepisów krajowych transport ładunków niebezpiecznych normuje natomiast ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych.
W przewozach towarów niebezpiecznych funkcjonują dwa dodatkowe zezwolenia, uprawniające do transportowania tego rodzaju ładunków. Jest to:
- Zaświadczenie ADR
- Świadectwo dopuszczenia pojazdu ADR do przewozu towarów niebezpiecznych
Zaświadczenie ADR jest dokumentem, którym musi legitymować się każdy kierowca przewożący towary niebezpieczne. Jego uzyskanie wymaga spełnienia określonych wymogów. Świadectwo ADR wydaje się osobie, która: (1) ukończyła 21 lat, (2) spełnia wymagania określone w przepisach prawa o ruchu drogowym i o transporcie drogowym w stosunku do kierowców wykonujących przewóz drogowy, (3) ukończyła odpowiedni kurs ADR – początkowy lub doskonalący – oraz (4) złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin kończący kurs ADR początkowy albo doskonalący. Okres ważności tego zaświadczenia wynosi 5 lat, z możliwością przedłużenia o kolejne 5 lat, a organem uprawnionym do jego wydawania pozostaje marszałek województwa.
Świadectwo dopuszczenia pojazdu ADR potwierdza, że pojazd, którym mają być transportowane materiały niebezpieczne, spełnia wymagane w tym zakresie środki bezpieczeństwa oraz dodatkowe wymagania techniczne, dotyczące wyposażenia lub przystosowania. Świadectwo dopuszczenia ADR wydaje Dyrektor Transportowego Dozoru Technicznego. Nie jest ono jednak wymagane dla wszystkich pojazdów uczestniczących w przewozach ładunków niebezpiecznych, a przede wszystkim w odniesieniu do cystern i zespołów cystern (pojazdy EX/II, EX/III, FL, OX, AT) oraz pojazdów MEMU, które służą do przewożenia materiałów wybuchowych klasy 1. Jego ważność wynosi 1 rok. Szczegółowe regulacje w tym zakresie zawiera rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. w sprawie świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR.
Powołując się na załącznik nr 1 ustawy o przewozie towarów niebezpiecznych, przewoźnik, który dopuści do przewozu drogowego towarów niebezpiecznych kierowcę bez zaświadczenia ADR, podlega karze 2000 zł. Za nieuzyskanie wymaganego świadectwa dopuszczenia pojazdu ADR przewidziano natomiast mandat w wysokości 6000 zł.
Przewóz towarów wrażliwych
Towary wrażliwe, do których należy m.in. alkohol, paliwa silnikowe, paliwa opałowe, susz tytoniowy, stanowią kolejny, szczególny rodzaj ładunków, których przewóz obwarowano dodatkowymi wymogami. Transport towarów wrażliwych podlega rejestracji w Systemie Elektronicznego Nadzoru Transportu (SENT), pozwalającym na monitorowanie przepływu tego rodzaju kluczowych dla gospodarki produktów. Nadzór nad SENT sprawuje Krajowa Administracja Skarbowa, a przesyłanie, uzupełnianie i aktualizacja zgłoszenia odbywa się za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych. Pełna lista towarów wrażliwych podlegających obowiązkowemu zgłoszeniu do SENT znajduje się w ustawie z dnia 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego i kolejowego przewozu towarów oraz obrotu paliwami opałowymi. W niektórych przypadkach rejestracja w SENT pozostaje uzależniona od masy lub ilości przewożonych ładunków.
Co istotne, obowiązek dokonania zgłoszenia w SENT spoczywa jednak nie tylko na przewoźniku, ale i nadawcy oraz odbiorcy towarów wrażliwych. W systemie monitoruje się przewóz i obrót towarów rozpoczynający się i kończący się na terytorium Polski oraz poza terytorium Polski, rozpoczynający się i kończący się poza terytorium kraju, oraz rozpoczynający się poza terytorium Polski i kończący się na terytorium naszego kraju.
Przewóz odpadów
Kolejną, specjalną grupą towarów, podlegającą dodatkowym obwarowaniom, są odpady. Gospodarka odpadami to jedno z głównych wyzwań, z jakim mierzą się wszystkie kraje, w tym również Polska. Z tego względu każde przemieszczanie się odpadów musi odbywać się pod szczególnym nadzorem właściwych organów, co ma na celu przeciwdziałanie powstawaniu nielegalnych wysypisk, czy nadprodukcji śmieci. Przemieszczanie się odpadów obejmuje zarówno ich wwóz do kraju, jak i wywóz z Polski, a także tranzyt.
Zasady transportu odpadów na terytorium kraju oraz poza jego granicami są regulowane przez szereg aktów prawnych, takich jak ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, Rozporządzenie (WE) nr 1013/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 r. w sprawie przemieszczania odpadów, czy Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 7 października 2016 r. w sprawie szczegółowych wymagań dla transportu odpadów.
Od 2018 r. podmioty świadczące usługi z zakresu transportu odpadów podlegają rejestracji w BDO, czyli Bazie danych o produktach i opakowaniach oraz gospodarce odpadami. Rejestr ten zastąpił wydawane wcześniej pisemne zezwolenia na transport odpadów. Obowiązek wynika z art. 50 ust. 1 pkt 5 lit. b ustawy o odpadach, który wskazuje, że marszałek województwa dokonuje wpisu do rejestru na wniosek transportujących odpady. Rejestracją w BDO są objęci również przedsiębiorcy zagraniczni, nawet jeśli wykonują oni jedynie tranzyt odpadów przez terytorium naszego kraju. Wpis do BDO powinno się uzyskać przed rozpoczęciem działalności. Od 2020 r. wnioski składa się tylko drogą elektroniczną.
Poza uzyskaniem wpisu do rejestru BDO należy oczywiście pamiętać, że transport odpadów musi odbywać się zgodnie z określonymi wymaganiami, w szczególności z zakresu ochrony środowiska oraz bezpieczeństwa życia i zdrowia ludzi. Transportujący odpady są zobowiązani uwzględniać właściwości chemiczne i fizyczne odpadów, w tym stan skupienia, oraz zagrożenia, które mogą one powodować. Szczegółowe warunki przewozu odpadów uregulowano również w ww. rozporządzeniu Ministra Środowiska. Zwrócono w nim uwagę na kwestie takie jak niemożność mieszania się poszczególnych rodzajów odpadów, czy ich rozprzestrzeniania się podczas transportu.
Za wykonywanie transportu odpadów niezgodnie z wymaganiami, jak również za wykonywanie działalności w zakresie transportu odpadów bez rejestracji w BDO, grozi pieniężna kara administracyjna w wysokości nie mniejszej niż 1000 zł i nie większej niż 1 000 000 złotych.
Przewóz nienormatywny
Dodatkowe formalności ciążą w dodatku na przewoźnikach wykonujących przewozy pojazdami nienormatywnymi, a więc pojazdami, których naciski osi wraz z ładunkiem lub bez ładunku, wymiary lub rzeczywista masa całkowita wraz z ładunkiem lub bez niego są większe od dopuszczalnych, przewidzianych w przepisach ustawy Prawo o ruchu drogowym.
Podstawowym wymogiem stawianym przed posługującymi się pojazdami nienormatywnymi jest uzyskanie na ruch takiego pojazdu odpowiedniego zezwolenia, kategorii I, II, III, IV lub V, zgodnie z załącznikiem nr 1 ustawy Prawo o ruchu drogowym. W zależności od wymaganej kategorii wydaje je starosta właściwy ze względu na siedzibę wnioskodawcy albo miejsce rozpoczęcia przejazdu lub Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, a w niektórych przypadkach również naczelnik urzędu celno-skarbowego lub prezydent miasta.
Poruszanie się pojazdem nienormatywnym wymaga także przestrzegania warunków określonych w tym zezwoleniu, pilotowania takiego przejazdu zgodnie z zasadami określonymi w odrębnych przepisach oraz zachowania szczególnej ostrożności przez kierującego pojazdem.
Jeżeli chcą Państwo rozpocząć własną działalność przewozową, jednak nie wiedzą, czy spełniają wszystkie wynikające z przepisów wymogi, zachęcamy do skontaktowania się z naszą kancelarią transportową LEGALTRANS w celu uzyskania niezbędnych informacji.