Prawidłowa obsługa tachografów w transporcie zahacza również o zagadnienia związane z kartami do urządzeń rejestrujących. Mimo że najczęściej wymienianą jest w tym miejscu karta kierowcy, rozporządzenie (UE) nr 165/2014 wspomina również o innych, funkcjonujących w obrocie. Czemu służą pozostałe karty do tachografu i czym różnią się one między sobą?
Karta kierowcy, karta przedsiębiorstwa, karta warsztatowa, karta kontrolna – wszystkie z nich to karty do tachografu, przeznaczone do użytku w urządzeniu rejestrującym i umożliwiające identyfikację przez to urządzenie roli posiadacza karty, wraz z przesyłaniem i przechowywaniem danych. W zależności od tego, z jaką kartą do tachografu mamy do czynienia, inny będzie podmiot uprawniony do posługiwania się tym dokumentem.
Karta kierowcy
Najpopularniejszą ze wszystkich dostępnych kart, o której w kontekście użytkowania tachografów mówi się najczęściej, pozostaje bez wątpienia karta kierowcy.
Karta kierowcy jest kartą do tachografu, która służy identyfikacji kierowcy oraz gromadzeniu danych dotyczących jego codziennych aktywności związanych z prowadzeniem pojazdu, w szczególności czasu pracy. Obowiązek legitymowania się nią spoczywa na kierowcach, którzy w swojej pracy poruszają się samochodami o DMC powyżej 3,5 tony oraz pojazdami przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób (włącznie z kierowcą), w których montaż urządzeń rejestrujących jest wymagany. Jednak już wkrótce, na skutek zmian wprowadzanych przez Pakiet Mobilności, zostanie on rozciągnięty również na busy o DMC od 2,5 tony.
Karta kierowcy jest dokumentem imiennym, wydawanym na wniosek kierowcy przez Polską Wytwórnię Papierów Wartościowych (PWPW). Okres ważności tego dokumentu nie może przekraczać 5 lat. Przepisy zabraniają właścicielowi karty posiadania więcej niż jednej ważnej karty kierowcy, jak również posługiwania się innymi, cudzymi kartami kierowców. Szczegółowo regulują ponadto zasady postępowania na wypadek zdarzeń takich jak kradzież karty kierowcy, jej zgubienie, awaria lub nieprawidłowości w działaniu.
Kierowca ma obowiązek zawsze posiadać przy sobie imienną kartę do tachografu oraz okazywać ją na żądanie uprawnionych służb, w tym również swojego pracodawcy, który to powinien pobierać dane z karty kierowcy co najmniej raz na 28 dni. Na kierowcę, który nie okaże danych z karty lub samej karty, organ kontrolujący może nałożyć mandat w wysokości 200 zł, co zostanie potraktowane zarazem jako bardzo poważne naruszenie. Znacznie dotkliwsze w skutkach będzie natomiast dla niego posługiwanie się cudzą kartą kierowcy. W tym przypadku ustawodawca przewidział dla niego mandat w wysokości aż 2000 zł oraz klasyfikację tego naruszenia jako najpoważniejsze.
Karta przedsiębiorstwa
Kolejną z przewidzianych w rozporządzeniu nr 165/2014 kart do tachografu jest karta przedsiębiorstwa. Jak sugeruje nazwa, tym razem jest to dokument wydawany przedsiębiorstwom transportowym wykorzystującym pojazdy, w których montuje się urządzenia rejestrujące. Podobnie jak w przypadku karty kierowcy, kartę przedsiębiorstwa również wydaje Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych, na okres wynoszący maksymalnie 5 lat.
Karta przedsiębiorstwa identyfikuje to przedsiębiorstwo, a także pozwala na wyświetlanie, pobieranie i drukowanie wszystkich najważniejszych danych zapisanych w tachografie, który został zabezpieczony blokadą przez to przedsiębiorstwo transportowe. Jest to zatem dokument umożliwiający firmom transportowym zabezpieczanie danych gromadzonych przez urządzenia rejestrujące. Dzięki karcie przedsiębiorstwa te mogą blokować i odblokowywać dostęp do informacji zarejestrowanych przez tachografy.
W związku z prowadzonymi działaniami kontrolnymi inspektorzy ITD mają prawo nie tylko do kontrolowania kart kierowców, ale i karty przedsiębiorstwa. Co więcej, samowolna zmiana lub usunięcie danych zapisanych na karcie przedsiębiorstwa (jak również karcie kierowcy) przez posiadacza tej karty, jest jedną z przesłanek uprawniających właściwy organ do cofnięcia licencji na krajowy transport drogowy w zakresie przewozu osób samochodem osobowym, taksówką lub pojazdem samochodowym przeznaczonym do przewozu powyżej 7 i nie więcej niż 9 pasażerów, oraz pośrednictwa przy przewozie rzeczy lub osób.
Karta warsztatowa
Karta warsztatowa to karta do tachografu, przeznaczona dla wyznaczonego personelu producenta tachografu, instalatora, producenta pojazdu lub zatwierdzonego warsztatu. Jak wszystkie powyższe identyfikuje ona posiadacza takiej karty, jak również umożliwia następujące czynności: kalibrację i aktywację tachografów, sprawdzanie urządzeń rejestrujących oraz pobieranie gromadzonych danych. Organem uprawnionym do jej wydawania pozostaje PWPW.
Przy pomocy karty warsztatowej dokonuje się więc w szczególności aktywacji tachografu, rozumianej jako uzyskanie przez urządzenie rejestrujące pełnej funkcjonalności i uruchomienie wszystkich jego funkcji, czy też kalibracji tachografu, polegającej na aktualizacji i potwierdzeniu parametrów pojazdu. Jest ona tym samym niezbędna do serwisowania urządzeń rejestrujących przez uprawnione do tego podmioty.
Karty warsztatowe, w odróżnieniu od między innymi kart kierowców, wydaje się na krótszy okres, nieprzekraczający jednego roku. Są one ponadto zabezpieczone kodem PIN.
Karta kontrolna
Jedną z kart do tachografów jest w dodatku karta kontrolna. Kartę kontrolną wydaje się właściwym w danym państwie organom kontrolnym, w celu identyfikacji tych organów oraz fakultatywnie – funkcjonariusza kontrolującego. W Polsce kartę kontrolną, podobnie jak w pozostałych przypadkach, wydaje PWPW. Taką kartą kontrolną mogą posługiwać się w szczególności funkcjonariusze ITD i Policji.
Karty kontrolne do tachografów pozwalają upoważnionym do tego organom uzyskać dostęp do informacji zapisanych w pamięci danych tachografu oraz na kartach kierowców, a także opcjonalnie, na kartach warsztatowych, w celu ich odczytu, wydruku lub ich pobrania. Taką kartę kontrolną wprowadza się również do tachografu w przypadku zdjęcia plomby przez funkcjonariusza służb kontrolnych, do czasu zakończenia kontroli, jak również przy zakładaniu nowej plomby.
Co grozi za nieprawidłowe użytkowanie kart do tachografu?
Dla przedsiębiorstw transportowych pierwszorzędne znaczenie mają karty do tachografów wydawane kierowcom zawodowym, ponieważ w przepisach wyszczególniono szereg sytuacji związanych z nieprawidłowym użyciem właśnie tych kart, zagrożonych oczywiście odpowiednio wysokimi sankcjami. W zależności od rodzaju naruszenia kara może zostać nałożona w takim przypadku zarówno na przewoźnika, jak i samego kierowcę.
Szczególnie dotkliwą reakcję przewidziano zwłaszcza za ukrywanie, likwidowanie, niszczenie, podrabianie lub przerabianie danych przechowywanych na karcie kierowcy. Zgodnie z załącznikiem nr 3 u.t.d. jest to najpoważniejsze naruszenie, jakiego można się dopuścić, zagrożone dla przewoźnika karą w wysokości 10 000 zł.
Wysokich mandatów, opiewających dla przewoźnika na kwotę nawet 3000 zł, należy spodziewać się również w razie posiadania lub posługiwania się przez kierowcę więcej niż jedną ważną, własną kartą lub posługiwania się przez niego kartą, która nie jest jego własnością.
W przypadku naruszenia przez przewoźnika obowiązku terminowego pobierania danych z karty kierowcy może kosztować go to z kolei 500 zł – za każdego kierowcę.